Vier werelden

"Fuck you! I would not do what you tell me." De hit van Rage Against the Machine schalt door het Stedelijk Museum en dreunt door als ik naar een groot scherm kijk waarop een droomlandschap voor mij wordt geprojecteerd. De keiharde realiteit van de games wordt vermengd met droomlandschappen die eveneens in games te beleven zijn.

tekst Jan Kees Helms

In de samengestelde expositie 'Next Level. Art, Games & Reality' wordt de wereld van games vermengd met de wereld van alledag. Videogames krijgen steeds meer invloed op de kijk op de wereld. Je kunt de wereld veroveren, slechterikken om zeep helpen, de bad-guy spelen, maar ook leren verzorgen en contacten onderhouden. Verschillende kunstenaars hebben met de beelden van videogames hun kijk op de wereld en games samengesmolten.


Werk van Brody Condon

De in Mexico geboren maar in de Verenigde Staten woonachtige Brody Condon is op dit moment een van de belangrijkste kunstenaars die met zijn werk reageert op de inhoud en graphics van videogames. In zijn Suicide Solution toont hij beelden uit meer dan vijftig first person shooter games. Herhaaldelijk vertoont hij het moment waarop de speler (first person shooter) wordt getroffen. Het effect is zowel lachwekkend als heftig. De titel van het werk verwijst naar het gelijknamige nummer van Ozzie Osbourne die verweten werd verantwoordelijk te zijn voor de zelfmoord van een Amerikaanse tiener in 1984.
En dat is natuurlijk de eeuwige discussie. Heeft de muziek en beeldtaal van tv en videogames invloed op het gedrag van kinderen en zo ja, hoever reikt deze invloed dan? Wie is verantwoordelijk voor het gedrag van spelers? De musici, de makers van games, de ouders of de speler zelf?

Illustratief voor deze vragen is het werk van Joes Koppers. Koppers heeft in een zaal een ruimte gemaakt waarin de bezoeker deel uit maakt van een interactieve game. De bezoeker wordt het target (doelwit) en kan door andere bezoekers vervormd en zelfs vernietigd worden.
Koppers speelt met het gegeven dat het gros van de games er om draait zoveel mogelijk te vernietigen om een doel te bereiken. Door 'echte' mensen in de realiteit van de game te laten opdraven vermengt hij onze werkelijkheid met de fictie van de game en toont aan dat de grenzen steeds meer vervagen, aangezien games in toenemende mate deel uit maken van onze maatschappij. Of de game verbeeldt onze werkelijkheid: dat veel bedrijven en regeringen doelgericht werken en daarbij vernietiging van natuur, dieren of mensen voor lief nemen.

Een verdieping hoger zijn zes videowerken van de in de VS woonachtige Iranese kunstenares Shirin Neshat te zien. Ze werd in 1957 geboren in Qazvin, een stadje in het noordwesten van Iran waar haar vader arts was. Net als haar vier broers en zusjes ging ze op haar zeventiende voor haar studie naar het buitenland. Vanaf 1974 woonde ze bij familie in Los Angeles en volgde aan de Berkeley University een opleiding voor beeldend kunstenaar.


Shirin Neshat

In haar eerste videowerken Turbulent (1998) en Rapture (1999) speelt de man-vrouw tegenstelling een belangrijke rol. In stemmige zwart-witbeelden worden op twee schermen de man-vrouw relatie in Iran en de islam krachtig verbeeld. De manier van filmen doet mij sterk denken aan Pier Paolo Pasolino. Haar stijl is direct en poëtisch. De film Passage (2001) is een overgangsfilm naar haar recente werk.
In Passage heeft Neshat samengewerkt met de componist Philip Glass. Zijn muziek is als vanouds en voorspelbaar, maar in combinatie met de beelden van Neshat die gaan over de begrafenis van een persoon en de rol die mannen en vrouwen daarbij vervullen is bijzonder goed geslaagd.
De films Mahdokht (2004) en Zarin (2005), zijn de eerste twee delen van een beoogd vijfluik gebaseerd op de roman Women without Men (1989) van de in Iran verboden schrijfster Shahmush Parsipur. Het boek bevat de verhalen van vijf vrouwen die allen lijden onder de situatie waarin zij leven. Ieder van hen dreigt gek te worden of zelfmoord te plegen en loopt weg. Uiteindelijk ontmoeten ze elkaar in een tuin waar zij hun eigen gemeenschap vormen. Het boek was een klap in het gezicht van de Iraanse machthebbers ten tijde van Khomeini en werd verboden.
De film Zarin gaat over een prostituee die in de jaren vijftig werkzaam was in Teheran. Met warm tegenlicht en langzame cameravoering wordt het contact tussen klant en prostituee verfilmd. Maar de prostituee kan de aanraking van mannen niet meer aan en de gezichten van mannen raken vervormd en worden net zo amorf als een vrouw in een boerka.

De zes films van Shirat Neshat hebben een duidelijke opbouw en vertonen een lijn over man-vrouw verhoudingen in de islamitisch Arabische wereld. Vrolijk is haar standpunt hierover niet, maar Neshat vertelt haar verhaal met veel gevoel en oog voor schoonheid in een taal die universeel is.

Shirat Neshat
Tot 17 april 2006

Next Level. Art, Games & Reality
Tot 18 juni 2006

Stedelijk Museum CS, Post CS-gebouw, 2de verdieping, Oosterdokskade 5, Amsterdam. Open: dagelijks geopend van 10-18 uur. Entree: 9,00 euro; gereduceerd 4,50 euro; kinderen 0-7 jaar en MK: gratis. Info & bereikbaarheid: www.stedelijk.nl

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Naar boven

Zwarte Kat

hghg