In de Oostenrijkse documentaire Our Daily Bread wordt met fanatieke vasthoudendheid getoond hoe ons voedsel wordt geproduceerd. Regisseur Nikolaus Geyrhalter schrikt er niet voor terug om allerlei ongemakkelijke waarheden over de industriële voedselproductie te laten zien.

Tegelijkertijd is het een documentaire vol onverwachte schoonheid. Met zijn nauwkeurig gecomponeerde beelden en geraffineerde geluidsband worden we meedogenloos meegezogen in de vaak beangstigende werkelijkheid. Want bijvoorbeeld het proces van de slacht van dieren is nou eenmaal doordesemd met een alledaagse gruwelijkheid.

In tegenstelling tot vergelijkbare documentaires over voedselproductie, zoals We Feed The World, is er geen commentaarstem, zijn er geen interviews, wordt er niets uitgelegd of verklaard. De kijker moet zelf de informatie verwerken, zelf verbanden leggen. Dit is een radicale en gewaagde vorm van informatie opdienen.

Het werkt omdat het op een consequente wijze is gedaan, en het lijkt ook een logische benadering van de gesloten werelden van voedselproductie. Het heeft een fascinerende en verontrustende lading; de wijze waarop de mens met zijn machines de wereld probeert te organiseren en ordenen. Planten en dieren worden op dezelfde efficiënte en doordachte manier geproduceerd als tennisballen en elektronica.

Het kan geen kwaad om hierbij stil te staan. Al wordt ons door de propaganda van de producenten van landbouwproducten een knusse werkelijkheid voorgeschoteld, die allang niet meer bestaat. Het feit dat de bio-industrie en grootschalige landbouw ooit ontmanteld zouden moeten worden, staat als een paal boven water. Maar hoe moet de immer groeiende wereldbevolking dan gevoed worden? De mensheid kan niet terug naar zoals het vroeger was, naar de kleinschalige voedselproductie, of wel?

Dat zijn behoorlijk verontrustende vragen waar ook de politiek zich niet aan waagt. Dat is ook iets waar de consument zich niet bewust van is. Our Daily Bread toont de hypermoderne boerderijen en slachthuizen die Europa voeden. De productie van voedsel vindt plaats in gesloten systemen. De mens is hierdoor ver verwijderd geraakt van de realiteit van hoe voedsel wordt gekweekt, en tot de hapklare brokken wordt gemaakt die onze supermarkten vullen. Consumenten mogen vooral niet weten waar de kip-nuggets en vissticks vandaan komen.

De kippen-, runder- en varkens-verwerkingsindustrie zorgt voor de aangrijpendste beelden in de film. Beelden van eindeloze ruimten gevuld met batterijkippen, en de lopende band slachterijen zinderen nog lang na in het bewustzijn. De technologie van de dood doet ons geweten pijn. Toch is de documentaire geen simpel propagandamiddel om bekeerd te worden tot het vegetarisme. Regisseur Geyrhalter wil vooral aanzetten tot het nadenken over deze ongemakkelijke materie.

Ontegenzeggelijk bevat deze documentaire aansprekende beelden. En dat zijn niet alleen bloedige beelden van veeverwerking, maar ook de schoonheid van komkommer- en zonnebloemvelden. De oneindige kassen met tomaten en paprikaplanten, de knoestige olijfbomen waar een gigantische grijpmachine aan schudt bij de oogst. Ook de rol van de arbeiders en hun plaats in het productieproces worden belicht. Hun steriele werkplaatsen en geavanceerde machinerie zorgen ervoor dat zij een vervreemdende afstand hebben tot de gekooide natuur.

Our Daily Bread geeft een huiveringwekkend beeld van onze planeet. De immense boerderijen waar ons voedsel gekweekt wordt, en waar slechts schaarse werkers nodig zijn om die rijkdom te oogsten. Dat roept allerlei pijnlijk vragen op waar men liever niet aan denkt. Zoals wat er tussen geboorte en dood gebeurt met dat kuikentje en dat rund, wier resten op ons bord belanden als kipfilet en biefstuk.

De schijnbare objectiviteit van de film, omdat de film commentaarloos is, heeft wel degelijk een sociale en politieke lading en betekenis. Op de een of andere manier moet er toch wat veranderen in onze relatie met de natuur, al is het alleen maar om te overleven.

Ulrik van Tongeren

Our Daily Bread (Filmmuseum); vanaf 4 januari in Filmmuseum (Amsterdam), Lantaren/Venster (Rotterdam), Filmschuur (Haarlem), Lux (Nijmegen), 't Hoogt (Utrecht) en het Haags Filmhuis (Den Haag).

Reacties:

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Naar boven