Garpastum & Harvest Time

Garpastum van Aleksej German Jr en Harvest Time van Marina Razbezjkina zijn Russische films die als tweeluik in de bioscoop worden vertoond. De films kunnen gezien worden als nostalgische terugblikken op de recente Russische geschiedenis.

Het in fraaie sepia-tinten opgenomen Garpastum vertelt over de van voetbal bezeten Starostin broers Andrey en Nikolai die echt hebben bestaan en de concentratiekampen van Stalin wisten te overleven. De filmmakers hebben de broers naar een totaal andere tijd verplaatst. Het moment dat de kroonprins in Sarajevo werd vermoord, wat in 1914 zou leiden tot het begin van de Eerste Wereldoorlog, is meteen ook het beginpunt van deze epische vertelling.

Het hypnotiserende woord Garpastum is de naam van een balspel, dat gezien wordt als een voorloper van het edele voetbalspel. Het spel spelen op de modderige straten van St. Petersburg is de grote passie van beide broers. Jammer dat het begin van de oorlog roet in het eten gooit. De authenticiteit van deze productie is verbazingwekkend te noemen. Russische filmmakers hebben blijkbaar een instinctief gevoel voor de realiteit van vergane tijden.

Garpastum

Het verhaal van de film is minder belangrijk dan de perfecte verbeelding van die roerige tijden, vlak voor de massaslachtingen van de Eerste Wereldoorlog en de Russische Revolutie. De film gaat over seks, oorlog en voetbal, maar het is allemaal op een cryptische, mystificerende wijze aan elkaar gebreid. De waanzin van deze verloren tijd komt wel overtuigend voor het voetlicht.

Harvest Time is een film met meer handvatten, ook al duurt de productie slechts 67 minuten. En het heeft evenals Garpastum een obsederende authentieke kracht. Het verhaal speelt zich af vlak na de Tweede Wereldoorlog en heeft een dag en nacht werkende modelarbeidster als hoofdpersoon.

Dit mini-epos over een familie die een mager bestaan bij elkaar scharrelt op een collectieve boerderij roept tegenstrijdige emoties op. Aan de ene kant is het een nostalgische terugblik op een harde tijd, maar ook een ironisch commentaar op de propagandistische tractorfilms uit de jaren '50 toen het rauwe stalinisme nog regeerde en film uitsluitend bedoeld was als propaganda om extra hard te werken voor de Sovjet-staat.

Harvest Time

Aangrijpend is het zeker hoe moeder Antonia haar droom, het bezit van een bepaalde bloemetjesstof en de terugkeer van haar man uit de Tweede Wereldoorlog, bewerkstelligt. De bloemetjesstof zou haar beloning moeten zijn voor haar dagelijkse maaien en dorsen. De stof krijgt ze nooit, maar ze wint ieder jaar wel als beste landarbeider een rood vaandel. Haar levenswerk is het om dit kleinood te herstellen van de meedogenloze muizen die het oppeuzelen.

Feitelijk gebeurt er niet zoveel in de film. Het is vooral een registratie en verwerking van jeugdherinneringen van regisseuse Razbezhkina. Ze heeft dit op een visueel betoverende wijze verbeeld. Indrukwekkend voor een debuutspeelfilm, maar ze had al ervaring opgedaan met het maken van documentaires. Aangrijpend zijn ook de beelden van de mannen die terug gekeerd zijn van het strijdtoneel van de Tweede Wereldoorlog, verminkt door de oorlog. Antonia’s man verloor zijn benen en probeert de pijn met wodka te dempen.

Het bitterzoete einde van de film, waarin het appartementje van de inmiddels overleden moeder Antonia door de nieuwe bewoners wordt verkend, doet de adem stokken. Want de schaarse herinneringen uit die verloren tijd, het vaan en de foto’s, zullen onvermijdelijk in de puinbak belanden. Waar nu torenflats staan waren vroeger de wuivende korenvelden. Dat is meteen ook het beklemmende einde van Harvest Time.

Ulrik van Tongeren

Garpastum en Harvest Time (Contact Film) zijn momenteel in een dubbelprogramma te zien in Rialto Amsterdam, Haags Filmhuis, Lux, Nijmegen en 't Hoogt in Utrecht.

Voor de trailers en foto's van de films, bezoek de website van
Contact Film.