The Departed

De Amerikaanse regisseur Martin Scorsese heeft heel wat films gemaakt en zich in tal van genres uitgeleefd. Maar het zijn de gangsterfilms waarin hij excelleert. Daarom is zijn nieuwe film The Departed een welkome terugkeer naar zijn geliefde territorium.

Zijn laatste gangsterepos Casino werd in 1995 lichtelijk lauw ontvangen. De algemene mening was dat de meester zich aan het herhalen was. Niettemin is dit subversieve meesterwerk over de opkomst van Las Vegas in de loop der jaren alleen maar beter, indringender en definitiever geworden.

Evenals Casino heeft The Departed een politieke en sociologische lading die vrij zeldzaam is in zijn werk. Scorsese is gewoonweg geen diepe en intellectuele denker. Hij is in de eerste plaats een instinctieve filmmaker, die hoofdzakelijk zijn immense filmliefde tentoon spreidt in zijn werk.

Jack Nicholson en Matt Damon

The Departed is een remake van de befaamde Hong Kong gangsterfilm Infernal Affairs (2002) van Andrew Lau. De handeling behelst een gangsterbaas die een volgeling laat infiltreren in de politiemacht, en tegelijkertijd wordt een politieman in dezelfde gangsterfamilie als undercover gedropt. Zodoende wordt een gangster politieman en vice versa. Ze worden elkaars spiegelbeelden, goed en kwaad vermengen zich op een onnavolgbare en complexe wijze.

Scorsese heeft deze hoofdlijn gehandhaafd en op zijn eigen manier allerlei zijsprongen in het ingewikkelde plot verwerkt. De rauwe, meedogenloze en paranoïde toon is typisch Scorsese. Opmerkelijk zijn de beelden van de lijken in de film, die doen denken aan de beelden van lijken in een recente Braziliaanse documentaire over afrekeningen in een Braziliaanse stad. Wat kan de dood toch mooi zijn.

In zijn vorige gangsterfilms, zoals Good Fellas en Casino, gaat het om de Italiaans gangsters. In The Departed zijn het de Ierse gangsters in Zuid-Boston die hun schrikbewind uitoefenen. Veel maakt dat niet uit, gangsters blijven gangsters. The Departed is met recht een briljant commentaar op het hedendaagse Amerika. Het hele mechaniek van bedrog en afrekening, zichzelf beter dan goed vinden en de ander slecht, wordt subliem uitgespeeld. Want gaat het niet om een Amerikaanse president die geweld pleegt tegenover een buitenlandse macht, Irak, en hierdoor gewelddadige krachten los maakt die ervoor zorgen dat deze president nog meer geweld laat plaatsvinden? Dat allemaal in de naam van goed tegen kwaad.

Scorsese heeft in interviews verklaard dat de voornaamste reden voor het maken van deze film zijn grote ongenoegen over de staat van de wereld is. Evenals Babel weet The Departed op een tergend indringende wijze de complete malaise treffend weer te geven. Maar wel met een sardonische humor die in Babel afwezig is.

Deze sardonische humor wordt vooral verpersoonlijkt door Jack Nicholson als de Ierse gangsterbaas. Een duivelse figuur, maar deze wordt uitnemend en zeker met duivels genoegen door Nicholson gespeeld. De oneliners die de scenarioschrijver William Monahan aan Nicholson gegeven heeft, zijn om in te lijsten.

De regisseur heeft alles uit de kast gehaald wat betreft hoogstandjes met camera en montage. Maar het zijn vooral de acteurs die het geheel meerwaarde geven. Naast Jack Nicholson spelen Matt Damon en Leonardo DiCaprio als elkaars spiegelbeelden overtuigend het kat-en-muis spel van beide opponenten. Alec Baldwin en Mark Wahlberg, en een aantal kleine bijrollen completeren het sublieme acteursensemble.

Laat de bijna 64-jarige Scorsese het terrein van de gewelddadige onderbuik van Amerika nog maar even portretteren, we kunnen nog niet zonder.

Ulrik van Tongeren

The Departed (Warner), nu in de bioscopen.