Moord voor een baan

Met zijn nieuwste film 'Le Couperet' (The Ax) heeft regisseur Costa-Gavras een opmerkelijke zwarte komedie gemaakt over de wanhoop en uitzichtloosheid van het werkloos zijn.

Opmerkelijk dat in Frankrijk de afgelopen jaren een genre ontstaan is waarin harde noten gekraakt worden over de ratrace van het hedendaagse bedrijfsleven. L'emploi du temps van Laurent Cantet was een wegbereider van dit genre. Le Couperet, het scenario is gebaseerd op The Ax van Donald E.Westlake, is het voorlopige hoogtepunt in het genre. Frappant ook dat in deze films de loonslaven van het hogere kader geportretteerd worden; de harde managementcultuur wordt vlijmscherp voor het voetlicht gebracht.
De in Griekenland geboren Gavras maakt sinds 1958 films in Frankrijk. Vooral befaamd als maker van scherpe politieke films, heeft hij ondertussen een groot oeuvre opgebouwd. Zijn meest beklijvende rolprenten zijn nog steeds zijn legendarische politieke thrillers van zo'n dertig jaar geleden. Titels als Z (1969), L' Aveu (1970) en État de siège (1973) zouden vaak vertoond moeten worden. Omdat Gavras films in meerdere genres heeft gemaakt, met onder meer komedies, heeft hij een lichte toon gevonden die zijn werk toegankelijker heeft gemaakt.
Hoofdpersoon Bruno (Jose Garcia) in Le Couperet wordt als manager van een grote papierfabriek ontslagen en het lukt hem niet om weer aan de bak te komen. Het kaartenhuis van zijn welvaart dreigt in elkaar te storten. Daarom bedenkt hij een briljant plan om zijn potentiële concurrenten voor een gewilde vacature uit te schakelen. Dat houdt in dat hij zijn tegenstanders moet doden. Zo simpel is dat niet, want ondanks zijn wanhoop is Bruno eigenlijk een brave sukkel.

Loopgravenoorlog

Le Couperet doet denken aan Point Blank (1967) van John Boorman, een klassieke wraakthriller over een gangster die zijn tegenstanders eerder per ongeluk ziet sneuvelen. Ook die film was gebaseerd op een roman van de befaamde misdaadauteur Westlake. Opvallend aspect van de stuntelige moordpogingen van Bruno zijn het per ongeluk slagen van die moordpogingen. Daarom is de actie vermakelijk en luguber tegelijkertijd, en het is aan het meesterschap van de regisseur te danken dat de film niet afglijdt naar een dwaze klucht.
Gavras heeft de juiste satirische toon gevonden om de bizarre loopgravenoorlog van de in snel tempo afbrokkelende bedrijfscultuur vast te leggen. Onderhoudendste passages van Le Couperet zijn de toevallige ontmoetingen die Bruno heeft met lotgenoten, zielige ex-collega's die nederige baantje genomen hebben om te overleven. En er is uiteraard een uitvoerig vocabulaire ontstaan van de afslankmachinaties van het bedrijfsleven.
Het lijkt erop dat de ethiek van het meedogenloze Amerikaanse bedrijfsleven in snel tempo wortel schiet in West-Europa, hetgeen in de film op een terloopse manier wordt belicht. Hierdoor ontstaat er een onvermijdelijk spanningsveld tussen de West-Europese verzorgingsstaat en deze nieuwe bedrijfscultuur. Zou dat soms de toekomst van de westerse samenleving zijn, het over lijken gaan om een plaatsje onder de zon te veroveren? (UvT)

Le Couperet (Total Film) vanaf 13 december in de bioscoop en op dvd.

Naar boven

Zwarte Kat

hghg