Doorgeschoten dierenactivisme

Als enige van de gouden generatie Duitse regisseurs uit de jaren '70 lijkt de inmiddels 63-jarige Werner Herzog nog steeds in staat om op hoog niveau te filmen. Merkwaardig is wel dat zijn dit jaar voltooide documentaires 'Grizzly Man' en 'The Wild Blue Yonder' grotendeels bestaan uit 'gevonden' materiaal, filmmateriaal door anderen geschoten.

tekst Ulrik van Tongeren

Beide documentaires tonen overtuigend Herzog's vaardigheid aan de montagetafel. Grizzly Man, waar Herzog honderd uur videomateriaal van de dierenactivist en selfmade filmmaker Timothy Treadwell voor gebruikte, is doorspekt met een reeks interviews met betrokkenen. Om het leven en de werken van deze wonderlijke man te reconstrueren, is fascinerend en dermate onwaarschijnlijk dat het bijna lijkt op een nepdocumentaire.
Treadwell werd trouwens in 2003 samen met zijn vriendin opgegeten door een chagrijnige beer die honger had. Notabene door een van de vele beren die hij jarenlang probeerde te beschermen tegen vermeende stropers in het wildpark Katmai in Alaska. Dat is nogal vreemd, een dierenactivist die beren beschermt in een reservaat waar parkwachters zijn om dat werk te doen. Maar het krankzinnige is dat hij zich zodanig identificeerde met deze ongemeen gevaarlijke roofdieren, dat hij zich een van hen is gaan voelen.
Uit de video-opnamen, door Treadwell zelf gefilmd, blijkt dat hij vaak griezelig dicht binnen klauw en bijtafstand van de beren is geraakt. Het is ronduit een mirakel dat hij 46 jaar is geworden na dertien jaar bemoeienis met de majestueuze dieren. Misschien is deze Treadwell het ultieme voorbeeld van de dwaze wijze waarop de mensheid zich bemoeit met de natuur. Uit de kalme voice-over stem van Herzog blijkt zowel barse bewondering alsmede grote verbijstering over dit doorgeschoten dierenactivisme.
Herzog is vooral ook beroemd geworden door zijn tomeloze, vaak wrede, preoccupaties met manische personages in zowel zijn documentaires als speelfilms. Zoals Aguire, der Zorn Gottes (1972), over een gek die veroveraars door de Peruviaanse jungle sleepte, en een andere fanaticus die poogde een operagebouw te bouwen in dezelfde wildernis (Fitzcarraldo, 1982). Het zijn eindeloos fascinerende fabels over extreem gedrag. Klaus Kinski als favoriet acteur van Herzog is met zijn manische krankzinnigheid in deze rollen nauw verwant aan Treadwell.

Manipulator

Grizzly Man kan gerust een psychodrama van een megalomane persoonlijkheid genoemd worden. Hoe deze man 'zijn beren' als kleine kinderen toespreekt en behandelt, maakt bijna leedvermaak los bij het beleven van zijn tragische einde. Het lot van de beer die hem oppeuzelde, het arme dier werd na zijn lekkere hapje genadeloos neergeschoten, zegt ook veel over de betuttelende mens.
Waarschijnlijk heeft de regisseur gerommeld aan de chronologie van de opnamen, zodat hij hierdoor in staat was om een dramatische structuur aan te brengen in de hoogstwaarschijnlijk chaotische berg video-opnamen. Herzog is met verve een meesterlijk manipulator van filmmateriaal.
Dat blijkt ook uit zijn eveneens meesterlijke The Wild Blue Yonder, vertoond tijdens het IDFA dit jaar, waarin hij met 'gevonden filmmateriaal' een futuristisch verhaal vertelt over een buitenaards wezen die onze planeet probeert te begrijpen. Ook dit personage, gespeeld door de cultacteur Brad Douriff, past naadloos in het rijtje subversieve antihelden van de Duitse regisseur.
Toevalligerwijze bereikt hij met zijn documentair werk de afgelopen jaren een complexiteit en een authenticiteit die hij allang verloren heeft met zijn speelfilms. Mocht hij in het verleden tekeer gegaan zijn tegen politieke cinema, juist zijn documentaires zijn verbijsterende politieke traktaten over spreekwoordelijk duistere tijden. Herzog is een geniaal chroniqueur van de ondergang van de mensheid.

Grizzly Man (A-film) nu in de bioscoop.

Naar boven

Zwarte Kat

hghg