●
Ravage ●
Archief
● Overzicht
2004 ● Overzicht
#9
Uit: Ravage #9 van 2 juli 2004
Europa wordt nationalistischer
De onlangs door Europese regeringsleiders aangenomen grondwet is een knieval voor het bedrijfsleven en nationalisten. Een duidelijk 'nee' bij het komende raadplegend referendum is dan ook dringend gewenst, vindt Pieter Cornelissen.
De Europese regeringsleiders hebben na maandenlang overleg overeenstemming bereikt over een grondwet, die de EU soepeler moet laten draaien. De zoektocht naar een nieuwe voorzitter van de Europese Commissie, het dagelijks bestuur van de unie, is echter mislukt. Daarvoor is later extra overleg nodig.
De grondwet, die in 2009 van kracht wordt, maakt een einde aan de roulerende voorzitterschappen van de EU. Daarvoor komt een vaste voorzitter of president voor 2,5 jaar in de plaats. Verder komen er enkele zetels bij in het Europees Parlement en krijgt de EU een eigen minister van Buitenlandse Zaken.
Nadat in november 2003 het voorlopige resultaat van de Europese conventie was afgewezen, wegens ruzie over de stemverdeling in de ministerraad, is er verder gesleuteld aan het ontwerp. De grondwet van de conventie was een werkstuk dat vooral de bestaande situatie consolideerde en niet naar een Europese identiteit toe werkte. Geen achteruitgang maar ook niet iets om enthousiast over te worden.
Sindsdien is er verder onderhandeld door diplomaten van de lidstaten en de commissie zonder de betrekkelijke openheid van de conventie en zonder invloed van het Europees Parlement. Het resultaat is er naar. Men is duidelijk bang geweest voor rechts nationalistische eurosceptici in een aantal landen en door het gebrek aan openheid zat er geen rem op de lobbies uit het bedrijfsleven.
Het resultaat is een knieval voor het bedrijfsleven en nationalisten. Alle elementen die een gezamenlijk sociaal beleid kunnen gaan vormen zijn uit handen van het parlement gehaald en kunnen geblokkeerd worden door een minderheid van de lidstaten. Het tegengaan van een 'race to the bottom' op het gebied van arbeidsrechten wordt overgeleverd aan besluitvorming bij unanimiteit.
Het Verenigd Koninkrijk plaatst zich zelfs helemaal buiten een eventueel te vormen sociaal Europa. De Europese burgers moeten weer in aparte naties tegen elkaar uit worden gespeeld. Daarmee wordt ook een breuk geforceerd in een veertig jaar oude traditie van een minder nationalistisch Europa.
Een gezamenlijk buitenlands- en veiligheidsbeleid kan gemakkelijk worden geblokkeerd door één land (weer die unanimiteit), wat het de VS wel heel erg gemakkelijk maakt om te voorkomen dat Europa een rivaal van de VS wordt.
Hoewel de manier waarop Europese wetten worden gemaakt in hoge mate ondemocratisch blijft, komt de formele regel dat Europese wetten boven nationale wetten gaan expliciet in de Europese grondwet te staan en kunnen deze wetten op een aantal terreinen rechtstreeks bindend worden voor Europese burgers.
Zo kan de EU weer een methode worden voor leidende politici uit de lidstaten om wetten aan te nemen zonder veel last te hebben van nationale of Europese democratische controle. Dit geldt vooral voor beleidsterreinen waar de Raad van Ministers met gekwalificeerde meerderheid beslist en het Europees Parlement geen directe invloed heeft.
En dan is er nog de rol die de Nederlandse regering heeft gespeeld. Nederland houdt een vetorecht op alle belangrijke financiële beslissingen. Kruidenier Balkenende laat Nederland namelijk als 'excessieve nettobetaler' in de tekst terug komen. Dat Nederland met haar open export- en handelseconomie het meest indirect profiteert van een uitsluitend economische unie is blijkbaar onvoldoende.
En door het begrotingsrecht (het belangrijkste controle instrument van ieder parlement) van het Europees Parlement aan te tasten, bouwt het een lage opkomst en onverschilligheid bij volgende Europese verkiezingen maar alvast in. De Europese grondwet is een rechts project geworden. Het wordt tijd voor een duidelijk, links, 'nee' bij het raadplegend referendum over de Europese grondwet.
Een raadplegend referendum, ingesteld door de overheid, is overigens niet-bindend. In feite gaat het hier om een referendum met zodanige voorwaarden dat veelal een vooraf gewenste uitkomst wordt verkregen. Een aantal partijen, waaronder GroenLinks, SP en LPF, hebben eerder toegezegd zich, afhankelijk van de opkomst en stemverhouding, aan de uitkomst te zullen conformeren.
Het is nog niet duidelijk wanneer het referendum zal worden gehouden. Volgens minister Bot (Buitenlandse Zaken) hebben juristen en vertalers nog zo'n vier maanden nodig om de verdragsteksten in de verschillende talen van de EU exact op elkaar af te stemmen. Pas dan kan het verdrag officieel worden getekend.
Tijdens een debat in de Tweede Kamer gaven de woordvoerders van CDA, PvdA, VVD en D66 aan dat ze een positief stemadvies zullen afgeven. De LPF, de SP, de SGP en naar verwachting ook de ChristenUnie zullen een stem tegen het grondwettelijk verdrag adviseren. GroenLinks beraadt zich nog op zijn oordeel.
Pieter Cornelissen