●
Ravage ●
Archief
● Overzicht
2004 ● Overzicht
#8
Uit: Ravage #8 van 11 juni 2004
Koopmansgeest wint het van mensenrechten
Volgens de minister van Ontwikkelingssamenwerking levert Nederland geen militaire wapens aan landen die in conflict zijn. De werkelijkheid is anders. Neem Indonesië, een land dat met harde hand de opstand in Atjeh onderdrukt. Op de Vlissingse werf de Schelde worden de bestelde korvetten de komende jaren gebouwd.
Nadat het bewind van president Soeharto in 1998 was gevallen, leek de hervormingsbeweging in Indonesië de wind in de zeilen te hebben. Een van de belangrijkste onderwerpen was de afschaffing van de dubbelrol van het leger, dat zowel een sociaal/politieke als een militaire functie had. Hierdoor was het aanwezig in alle geledingen van de samenleving. Een andere eis van de hervormingsbeweging was de afschaffing van de territoriale commando's van het leger.
Omdat het leger lange tijd werd gezien als sociale groepering kreeg het ook zetels in het parlement en de lokale besturen. Terwijl het voor politieke partijen moeilijk was om een zetel te bemachtigen, kreeg het leger deze gratis en voor niets. Actieve en gepensioneerde militairen werden benoemd op allerlei bestuursposten; als lokaal bestuurshoofd, als gouverneur of in de top van Indonesische staatsbedrijven.
Deze voorkeursbehandeling werd begin dit jaar afgeschaft. Dit betekent dat in het parlement alleen nog gekozen burgers zitting zullen nemen. De vraag is of dit een aanwijzing is dat de dominante rol van de militairen in Indonesië afneemt. Het is te vroeg om die conclusie te trekken. In de werkelijkheid van alle dag is het leger nog steeds de voornaamste en grootste macht.
Commando's
Het aan de macht komen van president Megawati wordt door velen gezien als een gevolg van samenwerking tussen Golkar (de systeempartij die Soeharto dertig jaar aan de macht hield), de PDI-P van Megawati en het leger. Voormalig president Abdurrachman Wahid moest vanwege deze coalitie het veld ruimen.
De dag voordat Wahid werd aangeklaagd in het parlement, verzamelde de regionale commandant van Java zijn troepen voor het paleis om zijn kracht te tonen. Veel Indonesische deskundigen zien dit als een veeg teken dat het leger betrokken was bij de aanklacht tegen Wahid.
Een van de redenen dat het leger niet erg gecharmeerd was van Wahid was dat deze zich openlijk en duidelijk uitsprak tegen de betrokkenheid van leger en politie bij conflicten in Atjeh, West Papoea en de Molukken. Kort nadat Megawati Wahid had vervangen, werd de regionale commandant van Java gepromoveerd tot chef-staf van de nationale strijdkrachten. Een bedankje voor geleverde diensten.
Het leger ontleent veel van zijn macht aan de territoriale commando's. Door deze commando's is het leger aanwezig tot op dorpsniveau. Militairen zijn bovendien gouverneur van de regio's. Het leger heeft door de territoriale commando's een eigen organisatiestructuur om zijn macht te handhaven, een organisatie die in de Indonesische civiele staatsstructuur ontbreekt.
In een democratisch land moet het leger gecontroleerd worden door de civiele politiek. Deze heeft echter het nakijken. Door de voorsprong van het leger is het onmogelijk om de civiele politiek sterker te maken dan de militaire en het tot de orde te roepen. Hierdoor behoudt het leger zijn dominante positie.
Generaals bd
De kracht van het leger blijkt ook uit het feit dat generaals buiten dienst zich verbinden aan politieke partijen. Vrijwel alle partijen die deelnamen aan de verkiezingen in 1999 hadden een gepensioneerde generaal binnen de gelederen. Blijkbaar is het militarisme cultureel en politiek geaccepteerd in Indonesië. Twee presidentskandidaten en een vice-presidentskandidaat voor de komende presidentsverkiezingen zijn afgezwaaide generaals.
De voormalige minister voor Defensie, Juwono Sudarsono, stelde dat de Indonesische regering slechts dertig procent van de kosten van het leger kan vergoeden. De overige zeventig procent moet het leger bijeen zien te sprokkelen binnen de militaire instituties.
Op het moment dat Sudarsono z'n uitspraak deed, werd aangenomen dat het leger het resterende bedrag uit eigen bedrijven en stichtingen zou halen. Onderzoek van Indonesia Corruption Watch heeft echter aangetoond dat deze bedrijven en stichtingen dit militaire budget slechts voor een klein percentage kunnen aanvullen.
Het grootste deel gaat niet naar het leger, maar naar privé-personen. Deze fondsen en bedrijven zijn vooral een lucratieve melkkoe voor de elite van de krijgsmacht. Het geld moet dus uit andere bronnen komen.
Bescherming
Een van die bronnen is het tegen betaling beschermen van bedrijven en personen. Dit gebeurt vooral in conflictgebieden, zoals Atjeh, West Papoea en de Molukken waarvoor grif wordt betaald. In Atjeh krijgt het leger vrijwel automatisch geld van de grote bedrijven. Het grootste deel hiervan komt van ExxonMobile, dat olie en gas wint in Noord-Atjeh.
In Papoea is het niet veel anders. Hier krijgen de militairen geld van de mijnbouw onderneming Freeport. De hoeveelheid geld die wordt verdiend gaat omhoog als de veiligheid wordt bedreigd en wanneer de noodtoestand wordt uitgeroepen, zoals in Atjeh. Een 'beetje' conflict is dus gunstig voor het leger.
Deze 'bescherming' is ook de reden voor de troepenconcentraties rond de transnationale bedrijven. ExxonMobile wordt niet alleen beschuldigd van het financieren, maar ook van het leveren van goederen aan het Indonesische leger. In 1989-1998 was Atjeh een militair operatiegebied. Op dat moment lagen legerbases op het terrein van ExxonMobile. Op dit terrein werden mensen gemarteld en de Indonesische Nationale Mensenrechten Commissie stuitte op een massagraf nabij het ExxonMobile terrein.
Het geld afkomstig van de bedrijven komt doorgaans terecht in de kas van de militaire commandant. De lagere regionen van het leger verdienen meestal bij door smokkelactiviteiten. Er zijn veel aanwijzingen dat het leger marihuana smokkelt en roadblocks opzet om dorpbewoners die de weg gebruiken tol te vragen.
Er zijn heel veel mensen die hebben gemeld dat ze geld zijn kwijtgeraakt, terwijl het leger hun huizen binnenviel. Er is een beroemd gezegde in Atjeh: "Ze komen met een M-16 (een geweer) en vertrekken met 16 M (miljoen roepia)".
Korvetten
De hogere Indonesische leger- en politie-officieren gebruiken de conflictgebieden als opstapje voor hun carrière. Grote delen van de leger- en politietop hebben hun positie bereikt via optreden in Atjeh, Oost-Timor, West Papoea en de Molukken. Het is schrijnend om promotie te verdienen door bloed te vergieten.
In Atjeh zijn in het afgelopen jaar duizenden mensen omgekomen door de oorlog. Vele tienduizenden zijn gevlucht. In augustus 2003 vraagt de Vlissingse scheepswerf de Schelde niettemin aan de overheid of ze twee korvetten mag leveren aan Indonesië. De Nederlandse overheid vindt dit een goed idee. Je kunt zelfs constateren dat ze er blij mee zijn.
De levering past dan ook goed in het scheepsbouwbeleid van het ministerie van Economische Zaken en de plannen van het ministerie van Defensie die zelf ook aanschaf van de korvetten overweegt. In september 2003 beval een Nederlandse admiraal de schepen aan bij een collega in Jakarta.
Nederland dat zo prat gaat op zijn moreel zo hoogstaande wapenexportbeleid gaat schaamteloos zware wapens leveren aan Indonesië. Zo verleent het legitimatie aan de krijgsmacht, onttrekt geld aan de begroting die in Indonesië beter voor sociale programma's ingezet kan worden en raakt nog meer betrokken bij de mensenrechtenschendingen in de archipel.
Er is overigens niet bijster veel bekend over de inzet van marineschepen bij interne conflicten. De marine opereert immers meestal buiten het zicht van waarnemers. Over Indonesië is meer bekend. Onderdeel van de invasie van Atjeh in mei 2003 n de grootste sinds de inval in Oost-Timor in 1975 n was een amfibische landing op het eilandje Nasi voor de kust van de provincie.
De landing werd ondersteund door drie marineschepen. Twee daarvan waren uitgerust met Nederlandse wapentechnologie ter waarde van 10 miljoen euro. Toen rebellen van de Atjeese onafhankelijkheidsbeweging zich verdedigden tegen de aanval, voer een van de schepen naar de kust om de landing te ondersteunen.
Kustwacht
De Nederlandse overheid beweert echter dat het bij de leverantie gaat om schepen voor de uitvoering van taken van de kustwacht. Ze zouden worden ingezet om piraten te vangen, smokkelaars aan te houden en het terrorisme te bestrijden. Dat het Indonesische leger zijn inkomsten aanvult met illegale activiteiten, zoals smokkel en het overvallen van schepen, is blijkbaar niet van belang.
De Schelde-korvetten zullen worden uitgerust met raketten voor oppervlakte doelen, raketten voor luchtverdediging, torpedo's en 20 en 76mm geschut. Dit zijn helemaal geen kustwachtschepen, ze zijn veel zwaarder bewapend dan de grootste schepen van de Amerikaanse kustwacht.
Ze kunnen ook nog eens worden gebruikt voor vervoer van speciale troepen, aldus instituut Clingendael. De schepen voor Indonesië zijn volledige oorlogsschepen die door het leger worden zogenaamd worden aangeschaft voor wetshandhavingstaken. Civiele taken zouden door een civiele organisatie moeten worden uitgevoerd en niet door het leger.
Als in de internationale militaire pers over de levering van korvetten wordt gerapporteerd, wordt vrijwel altijd opgemerkt dat niet duidelijk is waar Indonesië het geld voor de aankoop vandaan denkt te halen. In mei werd bekend gemaakt dat de ING-bank en Rabobank samen 95 procent van de financiering voor hun rekening nemen. Later zal dit wel terugbetaald moeten worden. Zo schuift Indonesië de rekening voor de aankoop door naar de toekomst.
Andere kostbare aankopen komen daar nog bovenop (bijvoorbeeld de geplande aankoop van twee onderzeeërs in Zuid-Korea, 500 miljoen euro). De levering van korvetten mag niet doorgaan. Het Indonesische leger moet niet gesteund worden. Wat wel gesteund zou moeten worden is een vredesproces voor Atjeh en andere conflictgebieden in Indonesië.
Erwanto (Aceh Peace Alliance)
Martin Broek (Campagne tegen Wapenhandel)
Het Indonesia House, de Aceh Peace Alliance en de Campagne tegen Wapenhandel starten deze zomer een gezamenlijke actie tegen de Nederlandse levering van korvetten. Op het festival globalisering (26/27 juni, Amsterdam) willen we deze campagne starten. Wil je meer weten kijk dan op: www.indonesia-house.org of www.stopwapenhandel.org
Oorlog in Atjeh
De regering van Indonesië voert een beleid van 'nationale eenheid, economische welvaart en regionale stabiliteit'. De afscheiding die de opstandige bevolking van Atjeh de afgelopen 29 jaar nastreeft past niet in dat plaatje. De oorlog tegen de GAM (Gerakin Atjeh Merdeka: Beweging Vrij Atjeh) wordt internationaal 'verkocht' als een belangrijke zet in de oorlog tegen het terrorisme.
Het Indonesische leger bezette mei 2003 de provincie Atjeh en sloot deze volledig af van de buitenwereld. Het ging om eenheden die berucht waren vanwege hun misdragingen in Oost-Timor. Alle buitenlandse 'pottenkijkers' werden eruit gezet, en niemand mocht er meer in - geen journalisten, mensenrechtenwaarnemers, humanitaire helpers of buitenlandse diplomaten. Het burgerlijk bestuur werd vervangen door militair bestuur. Internationale mensenrechtenverdragen en de Conventies van Genève werden terzijde geschoven door leger en regering van Indonesië.
De voormalige vredesonderhandelaars van het GAM werden opgepakt en veroordeeld tot gevangenisstraffen van 12 tot 15 jaar, ondanks waarborgen de waren gegeven door de sponsors van het Tokyo vredesproces (de USA, de EU, Japan en Australië).
Meer dan 200 scholen en andere publieke voorzieningen werden vernietigd. Meer dan 100.000 mensen werden van huis en haard verdreven. De enige "humanitaire hulp" werd mondjesmaat gegeven door het leger, en leidde tot het plaatsen van deze ontheemden in 'veilige woonplaatsen' onder controle van het leger.
Verkrachting, intimidatie, buitengerechtelijke executies, marteling en verdwijning van een onbekend aantal mensen. Arrestaties zonder dat de buitenwereld weet waar de arrestanten zijn. Lokale volksorganisaties hebben een aantal plaatsen geïdentificeerd waar het leger lijken dumpt. Indonesië houdt op een eigen soort 'Guantanamo Bay' (een eiland voor de kust) meer dan 500 mannen gevangen die verdacht worden van "terrorisme".
Bron: Novib