Uit: Ravage #6 van 30 april 2004

Wij worden allen vernederd

Zolang de Arabieren zich buitengesloten en vernederd voelen, komt er geen eind aan de terreurdaden. De Amerikanen denken dat je met geweld democratie kunt brengen. Europa moet beter weten, zo meent Hans Feddema.

De tragedie in Madrid op 11 maart met 191 doden, die min of meer samenviel met de bloedige zondag van Ashdod en die in en om Baghdad en Tikrid, de zeer omstreden Israëlische liquidatie van sjeik Yassin, aanslagen in Oezbekistan, Amerika's hechte bondgenoot in Centraal-Azië, de 'Somalische' toestanden op 31 maart rondom vier verkoolde Amerikaanse lijken in het Irakese Falluja, de wraakuitoefening van Amerikaanse militairen in het Sunnitische Falluja en hun confrontatie met van Sjiitische milities; het zijn allen signalen van een soort mondiale oorlog die al enige tijd gaande is.

Een oorlog tussen het Westen en de islamitische wereld, zij het dat deze zich vooralsnog beperkt tot exponenten uit beide kampen. Het is niettemin een oorlog die zich door het eenzijdig militaristische antwoord van de regering Bush, zonder aandacht te schenken aan de diepere wortels van de conflicten, verbreedt.

De Arabieren waren eeuwenlang bezet, eerst door de Turken en later door de Britten en de Fransen. Bezetting is hun trauma. Behalve premier Sharon lijkt ook president Bush met zijn obsessieve fixatie op Irak - al daterend van voor 11 september 2001, zoals Richardt Clarke aan het licht bracht - daarvan niet het flauwste benul te hebben. Het zich inleven in de tegenspeler lijkt zacht gezegd geen sterke kant van de Amerikanen.

Polarisatie

Naast de oorlog fungeert nu vooral de bezetting van Irak als extra stimulans voor de opstand vanuit de Arabisch-islamitische wereld tegen wat men ziet als het imperialisme van het joods-christelijke Westen. De vraag na 'Madrid' is niet of we al of niet buigen voor terreur, hoe verwerpelijk dit wapen ook is. Nee, de grote vraag is in hoeverre Nederland zich verre houdt van genoemde polarisatie of semi-oorlog dan wel daaraan meedoet, hoe subtiel ook.

Het is gezien het bezettingstrauma van de Arabieren tevens de vraag of verlenging van het mandaat voor onze militairen in Irak in juni wel gewenst is. VN-sanctie of zelfs het plaatsen achteraf van de hele operatie onder een VN-paraplu verandert dat niet. Wouter Bos vergist zich, mocht hij denken van wel.

Samuel Huntington krijgt steeds meer gelijk met zijn stelling dat de 'botsing tussen beschavingen' de bron is van oorlogen in deze tijd. Dat de conflicten zich vaak op het breukvlak van twee of (zoals in Bosnië) drie cultuurzones afspelen, wil niet zeggen, dat het alleen om cultuur en religie gaat. Etniciteit, belang en macht spelen een grote rol.

Schoothondje

Dat de regering van Bush en Cheney teruggrijpt naar de doctrine van Zbigniew Brzezinski, waarin beheersing van Europa en Azië wordt gezien als voorwaarde voor de Amerikaanse wereldheerschappij, is de 'geweldselites' in de Arabische wereld niet ontgaan. Ik bedoel de groepen die terreur zijn gaan zien als het enige middel in hun anti-imperialistische strijd.

In die lijn is het plausibel dat Spanje hun doelwit werd. Aznar was niet het schoothondje van Bush maar eerder diens evenknie in rechtlijnig denken en bovendien samen met Tony Blair diens politieke steunpilaar in Europa. Aznar die zich niets aantrok van het massale verzet van het Spaanse volk tegen de Amerikaans-Britse oorlog tegen Irak, maakte zich in de EU zelfs sterk voor het op een hoop vegen van anders-globalisten met terroristen. Kortom Spanje treffen impliceerde het Amerika van Bush een slag toebrengen.

Na de Amerikaanse wraakreactie op 11 september 2001 verscheen een aantal publicaties van mijn hand, waarin ik stelde dat een louter militair antwoord op terreur niet werkt. Publicaties met koppen als: 'Men onderschat de woede', 'Polarisatie neemt toe in de wereld', 'Oorlog begint nu pas' en 'Wraak en wederwraak leidt tot meer geweld'.

Europa waarschuwde de VS na 'elf september' wel voor overreactie, maar toonde niettemin begrip voor de roep om wraak. Ze zette zelfs artikel 5 van de NAVO in werking en versterkte daarmee impliciet de spiraal van wraak en vergelding, waarin VS en Al Qaida nu verstrikt zijn geraakt.

Voedingsbodem

In Pakistan wordt nog steeds naarstig gezocht naar Bin Laden, maar zal het veel uitmaken als hij is gepakt? 'Madrid' toont evenals Irak onder Amerikaanse bezetting aan dat Al Qaida door haar kleine autonome cellen bij lange na niet verslagen is. Ook niet nu een vier- of vijftal hoofddaders van Madrid zichzelf hebben opgeblazen. Het draait niet om de organisatie, men kan zo weer een ander oprichten, wezenlijk is of er genoeg mensen zijn die willen meedoen. Dat nu blijkt helaas meer en meer het geval.

We stuiten hiermee op de voedingsbodem of de wortel van het conflict. Ik sprak reeds over wat de Arabieren zien als herhaling van traumatische episodes uit hun geschiedenis: de vernederende bezetting van Palestina en Irak. In het algemeen is er de ergernis over de drukkende hooghartigheid van het Westen of die nu voortkomt uit joods-christelijk fundamentalisme dan wel uit onze Verlichtingsvoorsprong.

De Arabieren vertalen dat vooral in het gevoel er niet bij te horen, te zijn buitengesloten en ook slachtoffer te zijn van Westers opportunisme, bijvoorbeeld inzake het conflict tussen Israël en de Palestijnen. Het laatste is meer en meer uitgegroeid van een nationaal tot een religieus conflict tussen joden en islamieten en daardoor zelfs tot een scharnierpunt tussen het Westen en de islamitische wereld.

Ex-premier Mahathir van Maleisië gaf eind vorig jaar op een congres de situatie als volgt weer: ,,Wij allen zijn moslims. Wij worden allen onderdrukt. Wij worden allen vernederd.''

Begrip

De Arabieren hebben ook intern problemen, vooral het disfunctioneren van hun staat. In plaats van daarvoor empathie te tonen, voeren we, hoezeer ook verpakt met 'goede bedoelingen', een politiek van confrontatie jegens hen. Hierdoor voelen ze zich nog meer vernederd en buitengesloten.

De Amerikanen lijken daarvoor de antenne te missen, denken zelfs dat je in een paar jaar met geweld democratie kunt opleggen. Het zij zo, maar voor ons als Europeanen is het cruciaal een andere attitude te hebben of te ontwikkelen, ook omdat de Arabieren op de zuidflank buren van ons zijn.

De Europese inlichtingen- en politiediensten beter op elkaar afstemmen, is belangrijk. Maar dit brengt geen deëscalatie teweeg. Daarvoor is veel meer nodig, op z'n minst attitude- en gedragsverandering bij ons. We moeten ophouden met neer te kijken op de islam. De harten van jonge moslims raak je via empathie en het bevorderen van gerechtigheid, niet in de laatste plaats jegens de Palestijnen. We zullen ook de interne problemen van de Arabieren, voordat het te laat is, zonder paternalisme maar niettemin echt, tot de onze moeten maken.

Hans Feddema

Naar boven