Uit: Ravage #6 van 30 april 2004

Woody als onvergetelijke engerd

Grappig dat de inmiddels 68-jarige regisseur, schrijver en acteur Woody Allen al jaren wordt afgeschilderd als een uitgeblust genie. Zijn nieuwste film Anything Else, zijn beste sinds jaren, is een donkere hilarische antiromantische komedie die het tegendeel bewijst.

Ieder jaar schrijft en regisseert Allen een film en speelt daarin vaak zelf een hoofdrol. Het heeft sinds de jaren zeventig geleid tot zo'n veertig films. Met erkende meesterwerken als Annie Hall (1977) en Manhattan (1979) maar ook flink wat missers.

Uniek is zijn plaats in de hedendaagse cinema om onafhankelijk van modes en commerciële restricties te filmen waar hij zin in heeft. Het helpt dat hij de beschikking heeft over een team van uitmuntende vaklui en hij weet altijd de beste acteurs te strikken.

Voor de verstokte Woody Allen liefhebber, waarvan er niet veel meer zijn, is het ontnuchterend dat hij al tegen de zeventig loopt. De bron moet ooit opdrogen en wanneer hij te oud en breekbaar wordt om te regisseren zal hij hopelijk scenario's blijven schrijven.

Uniek in zijn oeuvre is het feit dat in Anything Else de relatie tussen twee twintigers centraal staat. Jerry (Jason Biggs) en Amanda (Christine Ricci) vormen het jonge koppeltje met relatieproblemen. Allen speelt in een bijrol de paranoïde joodse intellectueel David Dobel die Jerry advies geeft over 'het leven'.

Gelukkig heeft Allen in deze film geen romantische beslommeringen met 30 of 40 jaar jongere vrouwen, hetgeen ondertussen behoorlijk gênant aan het worden was. Nu hij niet langer het romantische middelpunt is, kan hij met volle overtuiging een onvergetelijke engerd neerzetten.

Allen acteert zuur, messcherp en zeer grappig de steigerende psychoses en paranoia van een zestiger die zijn appartement heeft volgestouwd met wapentuig om zich te verdedigen tegen het naderende onheil. Middels deze zwartgalligeid contrasteert hij uitstekend met het jeugdige optimisme van jonge draaikont Jerry, iemand die het woord 'nee' nog niet durft uit te spreken.

Dat geeft de film lucht en lichtvoetigheid. De relatieperikelen tussen de twee jongelingen mogen dan niet origineel of baanbrekend zijn, het sublieme woordspel van de regisseur blijft onvergetelijk.

Woody Allen heeft nooit direct politieke en maatschappijkritische films gemaakt. Toch bevat Anything Else talloze scherpe schimpscheuten over antisemitisme, de paranoia van de grote stadsbewoner ('11 september' wordt niet genoemd, maar hangt als een donderwolk boven de film) en rekent hij definitief af met de psychoanalyse.

Belangrijk is ook dat hij als een van de weinige cultuurdragers in staat is tot briljante zelfspot over zijn joodse identiteit. Dergelijke relativering is een zeldzaam goed in een ondertussen vastlopende loopgravenoorlog in de media over religie en identiteit. (Ulrik van Tongeren)

Naar boven