Uit: Ravage #3 van 27 februari 2004

'We hebben een massa nodig'

Amsterdam krijgt festival over globalisering

Het debat over globalisering wil in Nederland maar niet vlotten. Festival Globalisering dat op 26 en 27 juni in Amsterdam wordt gehouden, moet daar verandering in brengen. Het programma en vooral de genodigde sprekers roepen echter de nodige vragen op bij de Nederlandse globaliseringsactivisten.

Festival Globalisering is een breed opgezet tweedaags festival met lezingen, debatten, workshops, voorstellingen, optredens, films en exposities. Het doel is om bij een breed, geïnteresseerd publiek thema's rondom globalisering in perspectief te plaatsen. Op het festival zal ruim aandacht worden besteed aan de gevolgen van globalisering voor keuzes in het dagelijkse leven, maar ook voor mensen in ontwikkelingslanden.

Omdat het festival een open discussie over globalisering wil bevorderen, zullen op het hoofdpodium zowel voor- als tegenstanders van globalisering aan het woord komen. Zo wordt Johan Nornberg, auteur van het boek Leve de globalisering, gevraagd de zegeningen van een wereldwijde vrije markteconomie nog eens uiteen te zetten.

Mocht dat niet doorgaan dan hoopt men Eurocommissaris Frits Bolkestein of de neoliberale ideoloog en columnist Thomas Friedman te strikken. Body Shop oprichtster Anita Roddick of Noreena Hertz, auteur van De Stille Overname mogen hen van repliek dienen.

Voor het debat over de rol van de Verenigde Staten wil de organisatie Robert Kagan, voorstander van de oorlog in Irak, of Bush' oorlogs-adviseur Richard Perle de degens laten kruisen met Noam Chomsky of Toni Negri. In het kader van het debat over Europa staan beroemdheden als Cohn Bendit en Joschka Fischer op het verlanglijstje.

We vragen Natasja van den Berg, woordvoerster van het festival, of er al veel prominenten zijn geboekt.

Van den Berg: ,,Niet echt, maar dat is ook niet het belangrijkste. De inhoud van het debat en het feit dat er allerlei verschillende mensen bij de organisatie van het festival betrokken zijn, staat voor ons voorop. Het proces om het festival te organiseren is bijna net zo belangrijk als het festival zelf. Er hebben zich bijvoorbeeld al zo'n honderd vrijwilligers aangemeld. Die komen uit allerlei verschillende hoeken, mensen die je normaal nooit ontmoet. We stellen ook geen enkele voorwaarde, iedereen mag meedoen en dat werkt enorm bevrijdend.''

Zo'n festival kost veel geld. Hebben jullie dat?

,,We hebben niet veel geld nodig. Van campagnebureau BKB (van voormalig PvdA-jonge honden Booy en Van Bruggen, red.) hebben we voor het secretariaat kantoorruimte gekregen. Verder heeft het reclamebureau Red Cell ons logo bedacht: 'Ik ben een wereldleider'. Het festival zal plaatsvinden op de Universiteit van Amsterdam, die was bereid zalen beschikbaar te stellen. Filmhuis Kriterion doet waarschijnlijk mee voor het filmprogramma.

,,De reiskosten van mensen uit het Zuiden worden door de deelnemende organisaties bekostigd. Van de Novib hebben we geld gekregen om iemand aan te stellen die ons twee dagen per week kan ondersteunen. De Volkskrant maakt waarschijnlijk de week voor het festival een speciaal katern over globalisering. Je moet eerst proberen om het gratis te krijgen, dan heb je uiteindelijk weinig geld nodig.''

Leg eens uit: 'Festival Globalisering'? Veel mensen vinden globalisering helemaal niet zo'n feest.

,,Voor andersglobalisten staat globalisering gelijk aan 'ongebreidelde vrijhandel' of iets dergelijks. Terwijl je je af kunt vragen of er wel een vaste definiëring voor het fenomeen bestaat, laat staan of je er positief of negatief tegenaan dient te kijken. Globalisering is veel ingewikkelder.

,,De wereld wordt aan de ene kant steeds kleiner doordat je steeds eenvoudiger met allerlei culturen in aanraking kunt komen. Tegelijkertijd wordt ze steeds groter omdat je voortdurend meer informatie krijgt en te weten komt. Dat is een raar soort paradox. De meeste mensen weten niet wat hun positie is in dit debat. Wij willen met het festival stimuleren dat ze daar over na gaan denken.''

Welk debat heb je het dan over?

,,De andersglobalisten keren zich terecht tegen een wereld waarin vrijhandel de dominante gedachte is. Hun protest nodigt uit tot een debat, maar dat vindt in Nederland nauwelijks plaats. De meeste Nederlanders kiezen hierin ook geen positie. Als je mijn ouders zou vragen of Afrika zich moet ontwikkelen door meer handel te drijven met het Westen of niet, zullen het in eerste instantie wel een goed idee vinden. Maar als je ze vervolgens wijst op sperziebonen uit Ethiopië die hier in de winkels liggen, terwijl men daar honger lijdt, zullen ze zeggen ze dat ze daar niets van weten.''

Maar jullie nemen met het festival toch zelf ook geen positie in?

,,Nee, als organisatie nemen we geen stelling. Maar we geven iedereen die wil polariseren de ruimte om dat wél te doen. We willen onze eigen mening niet aan het publiek opdringen. Die heb ik wel, maar ik vind het niet interessant om die van de daken te schreeuwen. Ik wil ervoor zorgen dat mensen allerlei informatie krijgen en zichzelf een mening vormen.''

Er bestaan onder wat jij andersglobalisten noemt ook heel veel verschillende visies en meningsverschillen. Van sociaaldemocraten tot vakbondsleden, militante anarchisten, eco-activisten, derdewereldfans, boeren. Hiermee kun je toch ook spetterende debatten organiseren?

,,Jullie beseffen niet dat veel Nederlanders die stap om tegen 'ongebreidelde vrijhandel' te zijn nog lang niet hebben gezet. De meeste mensen vinden daar helemaal niets verkeerds aan. Willen ze die stap wel maken dan moet je ze alle ins en outs van de problematiek voorleggen. Ik wil graag een dialoog op gang brengen tussen alle groepen in de Nederlandse samenleving die hier iets over te melden hebben, en dus ook Bolkestein aan het woord laten, ja!''

Waarover gaat het debat dan nog? De mening van Bolkestein of Norberg is toch helemaal niet interessant? Die vertellen nooit iets nieuws.

,,Wij willen mensen laten inzien dat ze zelf verantwoordelijk zijn. En dat er allerlei mechanismen zijn die deze wereld in stand houden. Ik zie wel in welke rol multinationals daarin spelen, of hoe mijn positie als burger daaraan bijdraagt, maar dat geldt lang niet voor iedereen. Het festival is zo opgezet dat bij wijze van spreken iedereen aan het woord kan komen.

,,Als organisatie hebben we alleen invloed op het centrale debat, maar daarnaast moeten er workshops plaatsvinden die door iedereen naar eigen inzicht worden ingevuld. Dus als er iemand wil polariseren of politiseren, you're welcome. Maar als Shell wat wil komen vertellen, kan dat ook. Misschien hebben jullie gelijk en is niemand daarin geïnteresseerd. wordt het festival een flop.''

Maar ook als er wel een paar duizend mensen op afkomen wil dat toch nog niet zeggen dat het een zinnige exercitie is. De volgende dag zal er in de krant staan: Bolkestein vindt dit en dat...

,,Wat er in de krant staat vind ik niet zo interessant. Ik wil dat mensen naar huis gaan en denken: ik heb er veel te weinig over nagedacht, het wordt tijd dat de vrijblijvendheid verdwijnt, ik ga positie kiezen. Hopelijk zoeken ze dan aansluiting bij een organisatie. Vergeet niet dat toen wij april vorig jaar aan de voorbereiding begonnen er nog niets was op dit gebied, niets grootschaligs in ieder geval. Het idee voor een Nederlands Sociaal Forum bestond nog niet, dat is zich pas de afgelopen maanden aan het ontwikkelen.''

Jullie nodigen onder andere Bolkestein, ING-topmanager Rinooy Kan, Thomas Friedman en Richard Perle uit voor het programma. Zij nemen leidende posities in binnen de dagelijkse oorlog die bedrijfsglobalisering heet. Buiten dat, die mensen krijgen al podium genoeg.

,,Het idee dat je deze mensen géén podium zou bieden, vind ik verwerpelijk. Ik vind overigens metaforen als 'oorlog' in dit kader heel verkeerd, die zou ik nooit kiezen. Natuurlijk zijn er enorme problemen, maar die los je echt niet op door ze de oorlog te verklaren.''

We verklaren ze de oorlog niet, we zeggen dat er een oorlog aan de gang is. De vraag is of je mensen uit moet nodigen die daar de oorzaak van zijn?

,,Die trekken een breder publiek. We hebben toch echt mensen uit de mainstream nodig om die 'oorlog' te kunnen stoppen. We hebben een massa nodig, jongens. Volgens oud-communistische traditie moeten we de elite, de denkkracht, verbinden met de massa om grote maatschappelijke veranderingen te bewerkstelligen. Wat XminY doet, of de Internationale Socialisten, dat is zo verschrikkelijk avant-garde. Ik snap niet dat jullie niet inzien dat je zo'n evenement nodig hebt om de stap naar de mainstream te kunnen maken.''

Het programma op het hoofdpodium is nogal theoretisch van aard. Voornamelijk denkers, academici en journalisten en geen doeners en activisten.

,,We hebben inderdaad besloten om het hoofdprogramma vrij 'denkerig' te maken. Daarnaast bieden we een cultureel programma dat vrij 'emo' is. Hierin moet je globalisering echt ervaren. Hopelijk zijn er daarnaast nog honderden workshops die als het goed is vooral praktisch van aard zullen zijn. Dat vind ik zelf het interessantste deel.''

Vroeger zag de vakbond het als haar taak om de leden informatie te geven over hoe de wereld in elkaar zit. In plaats daarvan wil ze nu vooral meeregeren. Hetzelfde geldt voor de Novib. Is dat niet veel eerder de reden waarom het in Nederland niet zo'n vaart loopt met de discussie over globalisering?

,,Ja wellicht, en nu proberen wij die discussie dus wél van de grond te krijgen. Je kan het niet met onze methodiek eens zijn, maar wij denken dat het het beste is om iedereen aan het woord te laten. Ook de in jullie terminologie 'aanstichters van de oorlog', de foute mannen en vrouwen. Laat ze zich maar verdedigen. Ik ben wel bereid om tegen Shell te zeggen: "En, hoe voelt het nou om de mensenrechten fundamenteel te schenden?"''

Die hebben toch een speciale pr-afdeling om dat soort vragen te beantwoorden. Bovendien weet je dat er uit zo'n discussie hoogstens de conclusie wordt getrokken dat zoiets als 'maatschappelijk verantwoord ondernemen' de oplossing is. Precies de uitkomst waar het bedrijfsleven in dit soort debatten op mikt.

,,Welke alternatieven hebben jullie dan? Ik ben niet tegen kapitalisme en de markt. Als regulerend systeem zie ik voorlopig geen betere. De Socialistische Heilstaat zal er echt niet komen. Bovendien blijft het de vraag hoe je de massa kunt bereiken? Klein beginnen? Hoe lang duurt het dan nog? Vijf jaar, tien jaar? Mijn stelling is dat ons festival wel eens een manier kan zijn om juist sneller die massa bij de problematiek rond de globalisering te betrekken.''

Kees Stad
Freek Kallenberg

www.festivalglobalisering.nl

Naar boven