Uit: Ravage #3 van 27 februari 2004

Wereldbank bekritiseerd in
eigen rapport

Volgens een door de Wereldbank zelf betaalt en opgezet onderzoek moet deze bank zijn praktijken grondig veranderen om nog enig bestaansrecht te hebben. In april beslist de directie wat ze met het resultaat van het onderzoek doet. De heren zitten met de handen in het haar en dreigen het rapport naast zich neer te leggen.

Op 19 februari zit ik in het Hemeltje, het kleine alternatieve theater van Wageningen. Een groepje muzikanten speelt Zuidamerikaanse liedjes. Zangeres Teresa blijkt uit Peru afkomstig te zijn.

Vorig jaar was ik zelf nog in Peru om lokale boeren bij te staan in hun strijd tegen een Amerikaans goudmijnbedrijf. Teresa kijkt me indringend aan en zegt: ,,Mijn volk wint helemaal niets met dat goud. Integendeel, alles wordt geëxporteerd en blijft in de zakken van Toledo's mensen steken, terwijl wij met de vervuiling en ontwrichting blijven zitten.''

De rest van de avond blijf ik daarover nadenken en komt alles wat ik in Peru heb gezien weer boven. De dode rivieren, de ziektes, de corruptie, de vernietiging, de wanhoop, de angst, de boosheid, het verdriet.

Pijpleiding

Over de hele wereld worden mijnen en oliepijpleidingen mede-gefinancierd door de Wereldbank. Alhoewel deze bank zegt met ons ontwikkelingsbudget armoede te willen bestrijden, sluit ze dubieuze overeenkomsten waar vooral multinationale bedrijven en corrupte overheden beter van worden.

In november nog keurde de Wereldbank een lening van 250 miljoen dollar goed voor een gigantische oliepijpleiding van BP in de Kaspische regio. Dat bedrag wordt zeker vertienvoudigd door andere banken. De pijpleiding wordt aangelegd door conflictgebieden in Azerbeidsjan en Turks Koerdistan, zet het belangrijkste waterwingebied van Georgië op het spel en beperkt zo'n beetje elke controlemogelijkheid van de lokale overheden.

De Wereldbank financiert deze pijpleiding met het argument dat er weinig andere "ontwikkelings" mogelijkheden voor de regio zijn. Dat de olievoorraden voornamelijk de VS en Europa zullen bedienen, doet dan blijkbaar even niet zoveel terzake.

Activisten, campagnegroepen en NGO's beweren al langer dat de de praktijken van de Wereldbank niet door de beugel kunnen. Maar recentelijk zijn er ook verschillende officiële onderzoeken gedaan naar de 'effectiviteit' van de leningen van de Wereldbank. Dat wil zeggen: naar de mate waarin ze bijdragen aan de formele missie van de bank, armoedebestrijding en duurzame ontwikkeling.

Eensgezind luiden de conclusies dat de leningen in veel gevallen juist de misère van mensen vergroten. Vooral in landen met een corrupte, repressieve en ondemocratische overheid - en dat is waar het overgrote deel van het geld aan wordt besteed.

Scepsis

December vorig jaar publiceerde Emil Salim, voormalig milieuminister van Indonesië, zijn eigen semi-onafhankelijke rapport. Salim was persoonlijk aangetrokken door Wolfensohn, de baas van de Wereldbank.

Na decennia van opstanden, conflicten en demonstraties, en na publiekelijk te zijn toegesproken tijdens de tumultueuze jaarvergadering van Praag in 2000, besloot Wolfensohn dat er wat moest gebeuren. Tot verbazing van zijn staf beloofde hij de voors en tegens van investeringen in de olie- gas- en mijnbouwsector te bekijken. Dit was het begin van de Extractive Industries Review (EIR), die bijna drie jaar zou duren.

Aanvankelijk bestond er wereldwijd flinke scepsis over deze EIR. Niet alleen vanwege het verleden van Salim, maar ook vanwege het lage budget, de invloed van de bank en de vooringenomen toon van het onderzoek. Activisten en campagnegroepen van over de hele wereld lieten hun ongenoegen blijken, waarna er enige verbeteringen werden aangebracht. Maar de verschillende conferenties, projectbezoeken en literatuurstudies die onderdeel waren van de EIR bleven problematisch verlopen.

Het proces leidde tot vele verhitte discussies tussen NGO's, dorpsorganisaties, inheemse volkeren en vakbonden van over de hele wereld. Een grote groep Aziatische organisaties liep weg tijdens een bijeenkomst over de EIR in april 2003.

Goed nieuws

Ondanks al deze moeilijkheden concludeert het uiteindelijke rapport dat het tot nu toe flink mis is gegaan. Het rapport doet de volgende aanbevelingen: de Wereldbank moet mensenrechten respecteren, inheemse volkeren en lokale gemeenschappen meebeslissingsrecht geven, schadelijke mijnbouwtechnologieën uitsluiten, geen projecten meer financieren in gebieden met gewapende conflicten, met een corrupte overheid of van hoge biodiversiteit en zich totaal terugtrekken uit olieprojecten. Goed nieuws: als dit allemaal uitgevoerd zou worden, zou de Wereldbank eigenlijk net zo goed kunnen inpakken.

De hoogste staf van de Wereldbank heeft echter al aangegeven het onderzoek grotendeels naast zich neer te zullen leggen en ook de olie- en mijnbouwgiganten laten zich hierin niet onbetuigd.

Groepen over de hele wereld, inclusief nobelprijswinnaars, parlementariërs en kerkelijk leiders zijn momenteel aan het mobiliseren om te zorgen dat de bevindingen van het rapport bekend worden gemaakt en ze zullen worden geaccepteerd door de Wereldbank.

Je kunt binnenkort verschillende activiteiten verwachten over de Wereldbank in Nederland, onder meer in Maastricht, Nijmegen, Wageningen en Amsterdam. Ik denk dat ik Teresa maar uitnodig om dan weer te komen zingen.

Janneke

Meer info op www.eireview.info. Via die site kun je een email sturen naar Wolfensohn, de hoogste baas van de Wereldbank. Als je liever Ad Melkert aanspreekt kan dat ook, via amelkert@worldbank.org.

Kijk ook op www.foei.org/ifi en www.aseed.net en www.wbbeurope.org

Naar boven