Uit: Ravage #3 van 27 februari 2004

Munitie voor activisten

Bijna tweehonderd activisten en studenten kwamen eind januari in Barcelona bijeen om ideeën uit te wisselen over 'activistisch onderzoek', onderzoek voor sociale bewegingen en dito strijd.

Wereldwijd zijn er honderden, misschien wel duizenden, groepen actief die, vanuit een activistisch perspectief, onderzoek doen naar 'de toestand van de wereld'. Ze onderzoeken bijvoorbeeld de gevolgen van het menselijk handelen voor de natuur, de invloed van bedrijven op de politiek, de gevolgen van de wereldhandel en leveren 'informatiemunitie' aan activisten en sociale bewegingen.

Nederland kent redelijk veel van dit soort autonome onderzoeksgroepen. Corporate Europe Observatory, Fabel van de Illegaal, Jansen & Janssen, het aan de kraakbeweging gelieerde SPOK (Speculatie Onderzoeks Kollektief) en het Autonoom Centrum zijn enkele van de bekendste.

Het onderzoek van studenten en wetenschappers op de universiteit is zelden relevant voor sociale bewegingen, hoewel de opkomst van de globaliseringsbeweging daar nu verandering in lijkt te brengen. Studie naar sociale bewegingen en voor hen relevante onderwerpen leeft op, maar is weinig autonoom en gebonden aan bepaalde 'academische regels'.

Om hier verandering in te brengen, organiseerden activisten onlangs een conferentie in Barcelona over 'activistisch onderzoek'. Hiermee wil men het bestaande onderzoek uitbreiden en onderlinge verbanden leggen om te komen tot uitwisseling van ideeën en praktijken over de vraag hoe onderzoek ingezet kan worden voor sociale bewegingen.

Rode draad

De vierdaagse conferentie trok tweehonderd deelnemers, waarvan een kwart afkomstig bleek van buiten Spanje. De ruim twintig workshops handelden over uiteenlopende onderwerpen, zoals doe-het-zelf onderzoek naar gentechnologie, radicale theorien, het netwerkmodel voor het van onderop herorganiseren van de economie, en ICT-activisme.

Er stond geen centraal thema op het programma, men was vrij om zelf een workshop aan te bieden. De nadruk lag op het onderzoek naar sociale bewegingen en de vraag hoe dit kan worden ingekaderd binnen activistisch onderzoek. Ook waren er presentaties en workshop van autonome groepen die onderzoek doen naar de structuren van sociale bewegingen.

Omdat de studenten in de meerderheid waren en er te weinig onderzoeksgroepen bleken te zijn uitgenodigd, raakte het thema autonoom onderzoek deels ondergesneeuwd door het academische onderzoek naar sociale bewegingen. Veel studenten bleken daarmee bezig te zijn, maar zich niet thuis te voelen bij de traditionele benaderingen van onderzoek.

Volgens die werkwijze moet de onderzoeker afstand bewaren tot hetgeen onderzocht wordt. Veel conferentiegangers vinden juist dat onderzoek moet voortkomen vanuit de beweging. Door deel te nemen aan acties en bijeenkomsten ben je beter in staat te begrijpen wat een beweging is en waar het over gaat, en kan je het onderzoek ten dienste stellen van bewegingen.

Geconcludeerd werd dat je je als onderzoeker er voortdurend bewust van moet zijn aan welke kant van de barricade je staat. Evaluatie, waarbij bestudeerd wordt of sociale bewegingen de beoogde verandering bereiken met de door hen gekozen middelen, kan hierbij als referentiekader dienen. Er kan veel geleerd worden van sociale bewegingen uit andere steden, regio's en landen, en van andere tijden.

Structuren

Een andere centrale vraag was of een onderzoeker op de universiteit in staat is autonoom onderzoek voor bewegingen te verrichten. En of er tegelijkertijd ook een activistische strijd geleverd moet worden binnen de structuren van de universiteit om deze te openen en onderdeel uit te laten maken van sociale strijd. Of moeten we de universiteit rechts laten liggen?

Een conclusie die door veel deelnemers werd gedeeld, is dat onderzoekers zich vooral bezig moeten houden met het opbouwen van nieuwe structuren, waarbij gebruik gemaakt wordt van de middelen van de universiteit. Het doel hierbij zou kunnen zijn om de autonome onderzoeksgroepen en studenten meer met elkaar in contact te brengen, door bijvoorbeeld onderzoeksgroepen vaker op een universiteit uit te nodigen.

In Nederland zijn recent enkele initiatieven genomen die de grenzen tussen 'academici' en 'activisten' (hoe je dit ook definieert) proberen te passeren. Een voorbeeld is het Casa project op de Universiteit van Amsterdam dat via debatten over een bepaald thema, zoals privatisering, uitwisseling van kennis wil bevorderen.

Ook is er een groep studenten van de Universiteit van Amsterdam, ARAS (Amsterdam Roundtable of Students and Activists), die ontmoetingsplekken wil creëren voor activisten, onderzoekers en studenten. Tot nu toe ligt hierbij de nadruk op het debat rond actuele onderwerpen. Hiermee worden niet alleen ervaringen uitgewisseld, er worden ook nieuwe onderzoeksgroepen en colleges ontwikkeld waarbij de 'autonome' en 'academische' kennis en ideeën kunnen samenkomen, binnen en buiten de structuren van de universiteit.

Een volgende internationale conferentie vindt over twee jaar plaats. Na afloop van de bijeenkomst in Barcelona was er nog geen groep bereid gevonden die de organisatie op zich wil nemen. Studenten, onderzoekers en onderzoeksgroepen in Nederland kunnen hierbij wellicht een rol van betekenis spelen.

Robin van Stokrom

Op de webpagina www.investigaccio.org vind je veel papers die besproken zijn tijdens de conferentie. Zie ook www.manifestor.org/mi/ en als je geïnteresseerd bent in het onderwerp, stuur een e-mail naar aras@lists.riseup.org

Naar boven