Uit: Ravage #3 van 27 februari 2004

Verzoeken van ballingen

De Palestijns-Amerikaanse kunstenares Emily Jafir verbeeldt in haar werk op indringende wijze hoe sociale en politieke omstandigheden het dagelijks leven beïnvloeden van diegenen die in ballingschap leven. In het museum voor Moderne Kunst in Arnhem is tot 14 maart haar installatie 'Where we come from' te zien.

"Ga naar Haifa en speel voetbal met de eerste Palestijnse jongen die je op straat tegenkomt." Nadat de Palestijns-Amerikaanse kunstenares Emily Jafir (1970) deze opdracht had gekregen van een Palestijnse die in Houston woont, vertrok ze naar Haifa en speelde voetbal met Kamel. Jacir is internationaal bekend vanwege haar multimedia installaties. Ze is geboren in Ramallah, groeide op in Saoedi-Arabië, Rome en Chicago en woont en werkt op dit moment in New York en in Ramallah.

Jafir's Amerikaanse paspoort maakt het haar mogelijk om op plekken te komen in Israël waar andere Palestijnen niet of nauwelijks kunnen komen. Voor de installatie Where we come from heeft zij tientallen Palestijnen de volgende vraag gesteld: "Als ik iets voor jou kan doen, waar dan ook in Palestina, wat zou dat zijn?"

De installatie van Jafir bestaat uit tweeluiken met de tekst van het verzoek en de achtergrond daarvan en de foto's en een video over het al dan niet welslagen van het verzoek. De stijl van de foto's varieert van documentaire tot snapshot maar door de verbinding met de tekst krijgen de foto's een diepe en ontroerende laag.

Ballingschap

De verzoeken die Jafir kreeg waren zeer divers. Van praktisch en haast banaal ('wil je mijn telefoonrekening betalen') tot familiegebonden ('ga naar mijn moeder en geef haar een knuffel en een kus en vertel dat die van haar zoon zijn') naar poëtisch ('ga naar het strand van Haifa met het eerste ochtendlicht, neem een grote hap adem en steek een kaars aan voor allen die gevallen zijn voor de Palestijnse zaak.')

Jacir voldeed aan het verzoek van meer dan dertig Palestijnen aan wie door de politieke omstandigheden de toegang wordt geweigerd tot Palestijns grondgebied. Daarmee zijn ze vaak al jaren afgesneden van hun familie en andere dierbaren die daar nog wonen. In de verzoeken gaat het steeds om de tastbare verbeelding van een verlangen of een dierbare herinnering.

Jacir's installatie maakt niet alleen op pijnlijke en doeltreffende wijze duidelijk welke praktische gevolgen het Israëlisch-Arabisch conflict heeft voor de Palestijnse bevolking, het biedt ook inzicht in verlangens en ervaringen van verlies, die boven elke politieke overtuiging uitstijgen.

Ook in haar andere werk verbeeldt Jacir op indringende wijze hoe sociale en politieke omstandigheden het dagelijks leven beïnvloeden van diegenen die in ballingschap leven. In video's en fotowerken maakt Jacir vooral de individuele ervaringen zichtbaar, van haarzelf en anderen van Palestijnse afkomst. Haar werk roept in de Verenigde Staten en daarbuiten veel reacties op.

Activisme

In een interview met het culturele tv-magazine RAM werd duidelijk dat Jacir haar werk ziet als een vorm van activisme. Dat is ook wel te zien aan andere werken die zij heeft gemaakt. In de 190 minuten durende video Crossing Surda ('A Record of Going to and from Work)' uit 2002-2003 die ook in Arnhem wordt getoond, filmde Jacir vanuit een gat in haar tas met een camera een week lang haar dagelijkse tocht op de Westbank van Ramallah naar de Birzeit Universiteit. Ook filmde ze haar ontmoetingen met Israëlische soldaten, al dan niet verschanst achter pantservoertuigen

Where we come from is de eerste tentoonstelling van Emily Jacir in Nederland. Ik hoop dat op korte termijn een overzichtstentoonstelling van haar werk te zien zal zijn, want de installaties zijn zo veelzijdig en actueel dat het tijd is om haar reflecties in onderlinge context te ervaren.

Jan Kees Helms

Naar boven