Uit: Ravage #3 van 27 februari 2004

De Volkskrant houdt van Oranje

Onlangs baarde een ochtendkrant opzien met de publicatie van een open brief van prins Bernhard. Hierin verweert hij zich tegen de 'vele, vaak gemene en ongefundeerde aantijgingen' in boeken en de media. Het is de derde keer in korte tijd dat de Volkskrant zich manifesteert als lakei van de Oranjes.

Prins Bernhard (92) voelt zich ernstig belasterd. Dat schrijft hij in een brief die integraal werd afgedrukt in de Volkskrant. De brief is ongekend hard tegen een aantal publicisten, onder wie Tomas Ross, Hans Galesloot en J.G. Kikkert. Ook zijn 'de grenzen van fatsoen' zijns inziens 'ver overschreden'.

De prins heeft z'n vriend Hans van der Voet, oud-hoofddirecteur van de Rijksvoorlichtingsdienst, een 'uitgebreid onderzoek' laten doen naar de achterliggende bronnen in de gewraakte publicaties. Die zijn flinterdun, concludeert Van der Voet in een rapport dat de brief van de prins ondersteunt. Het is te lezen op de website van de Volkskrant.

De brief en het rapport leidden tot ophef en hilariteit in voornamelijk republikeinse kringen. Daar is al genoeg over gezegd en geschreven. De rol van de Volkskrant in deze bleef echter volledig onbelicht. Dit terwijl het dagblad de laatste tijd een uiterst curieuze rol speelt in de verdediging van de belangen van de koninklijke familie.

Propaganda

'Bernhard slaat terug' kopte de Volkskrant paginabreed bovenaan de voorpagina van 7 februari 2004. De impact van de brief, die op zichzelf weinig waardevolle feiten bevat, was groot. Journalisten tuimelden over elkaar heen in een poging om aan de door Bernhard beschimpte critici een reactie te ontlokken.

Veel verrassingen leverde dat overigens niet op, aangezien zowel de brief als het rapport de misstappen en zonden van de prins nauwelijks ontkrachten, en ten dele zelfs geheel negeren. In wezen was de Volkskrant-publicatie niet meer dan een matige poging van de prins om z'n geschonden blazoen weer enigszins op te poetsen. Dat hij met dit soort apenkolder op de langere termijn slechts in z'n eigen vingers snijdt, zij hem vergeven.

Des te opvallender is de rol van de Volkskrant. Het was op zijn minst op z'n plaats geweest indien de krant de moeite had genomen om in dezelfde editie de personen aan het woord te laten waar Bernhard in z'n brief mee heeft willen afrekenen. Dat dit niet is gebeurd, is uiteraard de wens geweest van vadertje Bernhard zelve.

Een medium dat schaamteloos een hopeloos onderbouwd verhaal van een vooraanstaand lid van de Oranje-clan plaatst, voert in wezen propaganda voor de koninklijke familie. De publicatie was dan ook het resultaat van een een-tweetje tussen de prins en de hoofdredacteur van de Volkskrant. Dit werd door Van der Voet in het tv-programma 'De leugen regeert' bevestigd.

Voordeeltjes

De Volkskrant heeft iets met de Oranjes. De vader van hoofdredacteur Pieter Broertjes was als luitenant-generaal kind aan huis op Soestdijk en onderhield innige contacten met prins Bernhard. Z'n zoon heeft deze rol min of meer overgenomen. Enerzijds uit bewondering, anderzijds vanwege de voordeeltjes die Broertjes ermee denkt te halen.

De baas van de Volkskrant stond twee jaar geleden niet voor niets aan de wieg van de oprichting van de Vereniging Verslaggevers Koninklijk Huis. Deze club, die voornamelijk bestaat uit royalty-hijgers, stelt zich ten doel de kennis over het vak te vergroten en wil in structureel overleg met de Rijksvoorlichtingsdienst praten over verbetering van faciliteiten en gezamenlijk gebruik maken van beeldmateriaal.

Het is publiek geheim dat Pieter Broertjes ook stinkend jaloers is op de oplagecijfers van grote broer De Telegraaf. De oplettende lezer zal bemerkt hebben dat de Volkskrant gedurende de afgelopen tien jaar van een progressief dagblad afgegleden is naar een bedenkelijk niveau. Alles wordt in het werk gesteld om het volk te plezieren.

Met de Oranje-propaganda hoopt Broertjes mee te kunnen profiteren van de populariteit van het koningshuis. En toegegeven, op dit terrein heeft hij De Telegraaf inmiddels rechts ingehaald. Jammer dat de Volkskrant geen tv maakt, want het zou een geduchte concurrent zijn voor NOS Actueel, dé zendgemachtigde van en voor de Oranjes.

Mabel

Broertjes heeft zich het afgelopen half jaar in het kader van de affaire Mabel Wisse Smit twee keer eerder 'vrijwillig' opgeworpen als belangenbehartiger van de monarchie. Wisse Smit, de verloofde van prins Constantijn, raakte augustus 2003 in opspraak nadat het zakenblad Quote schreef dat zij in haar studententijd een relatie zou hebben gehad met de crimineel Klaas Bruinsma.

In de commotie die daarop ontstond plaatste Broertjes een ingezonden brief op de voorpagina. De schrijfster, Ottolien Lels, beweerde daarin dat zij, en niet Wisse Smit, de vriendin van de in 1991 doodgeschoten drugsbaron Bruinsma was geweest. Ook hier werden de feiten niet geverifieerd. In het mediakatern maakte de Volkskrant naderhand bekend dat de redactie zelf om de brief had gevraagd.

Enkele weken later deed Broertjes het nog eens dunnetjes over. Ditmaal betrof het een 'ingezonden' brief van een groep internationale prominenten. 'Het is een schokkende ervaring dat een persoon die zoveel heeft gedaan voor de mensenrechten in de wereld, zo slecht wordt behandeld in haar eigen land', schrijven zij in de editie van 9 oktober 2003 in een steunbetuiging aan Mabel Wisse Smit.

Het merendeel van de ondertekenaars blijkt zelf niet geheel gevrijwaard te zijn van onbesproken gedrag. Zoals Mort Abramowitz, voormalig Amerikaans ambassadeur in Turkije en bevriend met Turkse generaals die betrokken waren bij martelpraktijken. Of Emma Bonino, leidster van de Radicale Partij van Panella, bondgenoot van Silvio Berlusconi. Van je vrienden moet je het hebben, zullen Broertjes en Wisse Smit hebben gedacht.

Timing

Rest de vraag over het tijdstip waarop de brief van Bernhard naar buiten werd gebracht. Als we Hans van der Voet mogen geloven heeft prins Bernhard de brief twee dagen voorafgaande de publicatie aangeboden aan Broertjes. Dat is een dag voor aanvang van het proces tegen de Staat en het Koninklijk Huis dat door Margarita en De Roy van Zuydewijn is aangespannen.

De prinses en haar man voelen zich door haar familie en de Staat geschaad. Zij verwijten de Staat dat die op verzoek van het Koninklijk Huis onderzoek naar hen heeft gedaan. Daarbij is ten onrechte veelvuldig een ernstige inbreuk gemaakt op hun persoonlijke levenssfeer, menen zij.

Het paar had de rechtbank in Den Haag verzocht verscheidene getuigen te ondervragen. Naast prins Bernhard en de vader en broer van prinses Margarita hadden zij ook de directeur van het Kabinet der Koningin, Felix Rhodius, voormalig directeur-generaal Eef Brouwers van de Rijksvoorlichtingsdienst, Sybrand van Hulst van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) en Maartje van Weegen van NOS Actueel aan de tand willen voelen.

Maar de rechtbank - waar het portret van Beatrix aan de muur streng over de schouders van de rechters mee kijkt - besliste 'verrassenderwijs' anders en acht het onvoldoende aannemelijk gemaakt dat het horen van verscheidene betrokkenen de kennis van de relevante feiten voor de beweringen zou kunnen vergroten. In de beslissing schrijven de rechters dat de verwijten van het paar niet meer dan beweringen zijn die nog door geen enkel concreet feit worden gestaafd.

Bernhard moet het rond deze rechtszaak Spaans benauwd hebben gekregen. Met de brief in de Volkskrant daags na het proces, waaraan in het dagblad overigens geen aandacht werd geschonken, heeft de prins flink wat stoom kunnen afblazen. Voor de oude dag van Pieter Broertjes is er vast nog wel ergens een kamertje vrij op Soestdijk.

Alex van Veen

Naar boven