Uit: Ravage #2 van 6 februari 2004

Crimineel hout

Met een reeks acties vestigde Greenpeace eind vorig jaar de aandacht op de aanwezigheid van illegaal tropisch hardhout in Nederland. De acties maakten deel uit van de campagne 'Illegaal hout is crimineel'.

26 november 2003. Het schip de NDS Prominence vaart nietsvermoedend de sluizen van IJmuiden binnen. Plotseling springen vanaf de walkanten, zo'n zeven meter hoog, actievoerders van Greenpeace in het water. Met kano's en reddingsvlotten blokkeren ze de achterste sluisdeuren.

,,Door hun eigen lichaam tussen de sluisdeur te zetten hebben ze 'm open kunnen houden'', vertelt campagneleidster Ingrid Visseren. ,,Uiteraard werd de sluiswachter gewaarschuwd om de sluisdeur niet dicht te doen. We hadden overigens niet verwacht deze blokkade lang vol te kunnen houden. We blokkeerden immers een van de belangrijkste vaarroutes van Nederland.''

De blokkade duurt uiteindelijk zes uur. Greenpeace wist dat de NDS Prominence verdacht hout vervoerde. Ze wilde de ladingspapieren zien om aangifte te kunnen doen bij de politie. Wanneer de onderhandelingen met de reder te moeizaam verlopen, ketent een nieuwe ploeg actievoerders zich vast aan de loskranen in de haven, zodat het havenbedrijf de lading niet kan lossen.

Uiteindelijk doet Greenpeace samen met de politie onderzoek aan boord van het schip. Daaruit blijkt dat twee ladingen hout afkomstig zijn van bedrijven die eerder zijn veroordeeld voor het illegaal kappen van hout in Kameroen. Het openbaar ministerie gaat de herkomst van het hout verder onderzoeken. ,,Dit was letterlijk actievoeren om te kunnen onderhandelen. Zonder die actie hadden we nooit de papieren kunnen inzien'', meent Visseren.

Aangifte

Eerder die maand blokkeerden actievoerders van Greenpeace met grote stapels hardhout al de ingang van de vestiging van de Deense houtmultinational DLH in Vlissingen en onderzochten ze het opgeslagen hout op herkomst.

De actievoerders troffen ondermeer hout aan van Alpicam, een bedrijf dat in Kameroen is beboet vanwege valse verklaringen over de hoeveelheid gekapt hout. Ook blijkt DLH te handelen hout van Rougier, een Frans houtkapbedrijf dat in Kameroen herhaaldelijk is betrapt op het doorverkopen van illegaal gekapt hout. Visseren: ,,DLH heeft toegegeven te handelen in illegaal hout en toegezegd er iets aan te zullen doen.''

Op 9 december namen zo'n 65 actievoerders van Greenpeace bij Hupkes Houthandel in de gemeente Dieren Afrikaans hardhout in beslag. Dit hout was illegaal gekapt in een van de ecologisch meest belangrijke Afrikaanse regenwouden in Kameroen. ,,We hebben dit hardhout als bewijsmateriaal naar het politiebureau in Dieren gebracht en het bedrijfsterrein van Hupkes met politielint als plaats van misdaad gemarkeerd'', vertelt Visseren.

Bij het politiebureau deed Greenpeace aangifte van twee misdrijven: Jacco Ravenhorst, de Nederlandse directeur van houtkapbedrijf CIBEC in Kameroen, liet het hout illegaal kappen. Houthandelaar Hupkes kan als belangrijkste handelaar van het verdachte hout vervolgd worden voor heling.

Visseren: ,,Het is voor het eerst in de geschiedenis van Nederland dat er officieel aangifte is gedaan van illegale kap en houthandel. Het succes van onze najaarsacties was dat er direct resultaat werd geboekt. Als het openbaar ministerie onze zaak onvoldoende serieus neemt, kunnen we in beroep gaan. We hebben echt een flink dossier over CIBEC en directeur Ravenhorst.''

Gevolgen

Greenpeace voert al jarenlang actie tegen het illegaal kappen van en handelen in vooral tropisch, maar ook noordelijk hout uit oerbossen. Hierdoor is de illegale houtkap steeds meer op de internationale agenda komen te staan en wordt er schoorvoetend gewerkt aan wetgeving om hiertegen op te treden.

De huidige campagne 'Illegaal hout is crimineel' spitst zich toe op tropisch hardhout omdat het probleem daar het meest nijpend is. Bij illegale houtkap wordt gekapt in gebieden waar dat niet mag. Vaak worden daarbij beschermde boomsoorten en te jonge bomen gekapt. Ook worden de bossen platgewalst en brede wegen aangelegd om met vrachtwagens het bos in te kunnen om de bomen weg te slepen .

De ecologische gevolgen van het (illegaal) kappen zijn enorm. De bossen worden kapot gemaakt en hebben decennia nodig om weer te herstellen. Voor zover dat überhaupt nog mogelijk is. De soortenrijkdom op aarde wordt hierdoor ernstig bedreigd. Mede omdat bedrijven gericht zoeken naar houtsoorten die op de internationale markt interessant zijn. Grote stukken bos gaan verloren om één boom om te zagen.

Ook dieren worden door de houtkap bedreigd, vertelt Visseren. ,,In Kameroen, waar 50 tot 60 procent van de houtkap illegaal is, worden de chimpansees uit de bossen verdreven. Ik heb daar vorig jaar onderzoek naar gedaan en het met eigen ogen kunnen aanschouwen.''

Maar ook de sociale gevolgen voor de bosbewoners zijn enorm. Ze zijn van het bos afhankelijk voor (schoon) water en hun dagelijks eten. Het is ook hun inkomstenbron, want ze halen producten uit het bos die ze op de lokale markt verkopen.

Visseren: ,,De dorpsbewoners zijn echt laaiend op de buitenlandse bedrijven die hun bos en leefomgeving vernietigen. De Wereldbank heeft uitgerekend dat deze landen jaarlijks zo'n 15 miljard dollar aan inkomsten verliezen, doordat er geen belasting wordt betaald over de gekapte bomen, of de lokale economie kapot gaat door het stelen van die grondstoffen.''

De bomen en bossen zijn bovendien van groot belang voor het vasthouden van water. Visseren; ,,Als je de bomen en hun wortels weghaalt, krijg je erosie en overstromingen. De ernstige overstromingen in Indonesië, waar 70 procent van de houtkap illegaal is, zijn vooral te wijten aan het feit dat het land bijna leeggekapt is.''

Wetgeving

Greenpeace moedigt alle overheden aan om de illegale houtkap tegen te gaan. Volgens Visseren is de Indonesische regering in deze een voorloper voor de rest van de wereld. ,,Zij nemen het probleem serieus en proberen er op politiek terrein veel aan te doen. Alle andere overheden, ook de westerse, hebben boter op hun hoofd.''

De Europese Unie ontwerpt momenteel een actieplan tegen het kappen en verhandelen van illegaal hout. Ze wil een systeem maken om het illegale van het legale hout te scheiden, al vanuit het bos tot aan de grens. ,,Hiervoor is een waterdicht systeem nodig'', zegt Visseren, ,,want anders voorzien de bedrijven de illegale bomen alsnog van legale merktekens''.

Het heeft veel acties gekost om overheden bewust te maken van de gevaren van illegale houtkap. Pas in 1999 vond de eerste conferentie over illegale houtkap plaats in Indonesië, waarbij ministers van de verschillende productielanden uit de regio aanwezig waren. In 2003 heeft men er in Afrika over gepraat. ,,Het onderwerp komt langzamerhand wereldwijd op de politieke agenda'', zegt Visseren. ,,Maar in de tussentijd moeten wij en andere milieuorganisaties aan de slag, want het bos wordt steeds kleiner en is hier en daar al bijna op.''

Op dit moment is de wetgeving per land heel verschillend. Visseren: ,,In de meeste marktlanden is het bijna onmogelijk om een strafzaak te beginnen over illegale kap en handel. Productielanden als Kameroen, Indonesië en Brazilië kennen wel veel bosbouwwetgeving, maar die wetten worden in de praktijk niet goed gecontroleerd en gehandhaafd.''

Maar ook als de kap legaal is, wil dit nog niet zeggen dat het bos beschermd wordt. In Canada bijvoorbeeld worden op legale wijze hele bosgebieden platgewalst. Ook in de Verenigde Staten is het bosbeleid volgens Visseren rampzalig. ,,Bush gebruikt de angst voor bosbranden om een kwart van de Amerikaanse bossen te laten kappen. Zo mag er onder andere in Alaska weer gekapt worden, hoewel het een uniek bosgebied is met een enorme bio-diversiteit.''

,,Heel veel mensen denken dat bosbeheer het terugplanten van bomen betekent'', zeg Visseren, ,,maar het is een fabeltje dat alleen daarmee de planten- en dierensoorten behouden blijven. Eigenlijk moet het bos duurzaam beheerd worden. Dit betekent dat je er alleen uithaalt wat het bos kan verdragen. Dat is per lokale en regionale situatie verschillend.''

Gevaarlijk

Greenpeace is de enige internationale organisatie die acties in de bossen tegen de houtkappers combineert met marktcampagnes in landen waar dat hout heen wordt gesluisd. Dat maakt de campagne volgens Visseren uniek.

De acties tegen de houtkappers zijn overigens niet zonder gevaar. ,,Mensen van Greenpeace in Manaos in Brazilië zijn meerdere malen met de dood bedreigd door illegale bedrijven en handelaren'', aldus Visseren.

Hoewel ook in Nederland wel eens agressief op de acties gereageerd wordt, is de houtbrancheorganisatie genuanceerd. Visseren: ,,Ze weten dat het een groot probleem is. Ze sporen hun leden aan te stoppen met de handel in illegaal hout en willen meewerken aan het scheiden van legaal en illegaal hout.''

Volgens Visseren is deze bereidwilligheid vooral te danken aan de campagnes van milieu-organisaties. ,,Ze hebben weinig keus. Houtondernemingen willen hout graag profileren als een milieuvriendelijk product, dat vervangbaar is door nieuwe aanplant. Dit in tegenstelling tot aluminium, een concurrerende stof. Op dit moment voldoet slechts 8 procent van het hout op de Nederlandse markt aan ecologische en sociale eisen. Dat schiet dus niet erg op.''

Door de najaarsacties heeft de campagne veel belangstelling gekregen van de media. Greenpeace roept mensen via de media op om aangifte te doen van verdacht tropisch en ander hardhout in hun omgeving.

,,Daar hebben al duizenden mensen op gereageerd'', zegt Visseren. ,,Deze aangiften bieden we de Nederlandse regering aan, zodat die weet dat zowel Greenpeace als de achterban actie wil ondernemen. De Tweede Kamer is het kamerbreed met ons eens, nu moet alleen nog effectievere wetgeving volgen.''

Irene Kosman

Zelf aangifte doen van fout hout?
www.greenpeaceweb.org/hout/aangifte.asp

Contact:

Greenpeace, Veemkade 18-20, 1019 GZ Amsterdam. Tel 0800 4223344. Web: www.greenpeace.nl E-mail: info@greenpeace.nl

Naar boven