Blitzkriegballades en hiphopserenades

Uit: Ravage #2 van 6 februari 2004

Blitzkriegballades en hiphopserenades

,,Ik kan me niet voorstellen dat ik niet zou schrijven. Of dat ik niet betrokken zou zijn bij de wereld om me heen en iets probeer te doen om het beter te maken.'' Harry Zevenbergen in gesprek met collega Maarten Das, dichter en activist.

Maarten Das (24) uit Utrecht is sinds zijn tweede plaats in de Finale van de tweede Nationale poetryslam in Nijmegen een veelgevraagd podiumdichter. Hij won verschillende slams en trad dit jaar toe tot de redactie van het Rotterdamse literaire tijdschrift Passionate.

Directe aanleiding voor dit gesprek was een journaaluitzending waarin ik Maarten als activist meende te herkennen bij een demonstratie tegen de OVSE-top in Maastricht. Dichters zijn er heel veel, maar dichters van enige naam die ook nog activist zijn, kan ik tellen op de vingers van mijn linkerhand.

'Kun je ervan leven, wat doe je ernaast?' is inmiddels de meest gestelde vraag aan een dichter. Hiermee wordt verondersteld dat dichten geen serieuze activiteit is. Te vergelijken met kantklossen, darten en spelen in een bandje. Aan een accountant, premier of een timmerman wordt zoiets zelden gevraagd.

Toevallig heeft Maarten de dag voordat ik hem spreek een formulier opgehaald om zich uit te schrijven van zijn studie taal- en cultuurstudies. ,,De laatste tijd kreeg het schrijven en alles daaromheen zozeer de overhand, dat ik nauwelijks aan studeren toekwam. Ik ga nu een baantje zoeken, wat geld verdienen en verder werken aan mijn schrijverij.''

Zoektocht

Maarten begon zo'n vier jaar geleden serieus met schrijven. Een jaar later stapte hij voor het eerst een podium op. Het spelen met taal heeft hem altijd al geboeid. Zijn interesse voor de poëzie werd gewekt door te grasduinen in de Spiegel der poëzie, een bloemlezing samengesteld door Hans Warren, die bij zijn moeder op de boekenplank stond. Mede hierdoor vielen de lessen poëzie op de middelbare school in vruchtbare aarde. Uit die tijd dateren zijn eerste experimenten met het schrijven van gedichten.

De vaak vrij theoretische lessen poëzie hebben er niet toe geleid dat Maarten in zijn eigen gedichten heel bewust met techniek bezig is. ,,In discussies over poëzie voeren mensen wel bepaalde rijmschema's of termen op waarna er een belletje gaat rinkelen. Ik ben vooral gevoelig voor de muziek in poëzie, voor het ritme en metrum. Ook als ik het werk van andere dichters lees. Mijn eigen werk lees ik in gedachten hardop om te ervaren of het klopt.''

Hij houdt zich nauwelijks bezig met de vraag of hij in de toeschouwer iets te melden heeft. ,,Wanneer ik helemaal geen succes zou hebben met poëzie, zou ik het nog doen. Het voelt als een natuurlijke behoefte, vergelijkbaar met slapen, eten of ademhalen. Zo reageer ik op de wereld. Het is een zoektocht. Terwijl ik aan het schrijven ben, kom ik er vanzelf achter of ik ergens iets over te melden heb.''

Slammer

Hoewel hij zijn gedichten graag voordraagt, laat hij zich bij het schrijven steeds minder leiden door de vraag of het gedicht geschikt is voor op het podium. Het gedicht moet, los van wat er verder mee gebeurt, al goed genoeg zijn, zo vindt Maarten.

Het commentaar van enkele uitgeverijen dat zijn gedichten sterk tot uiting komen op een podium, maar niet houden van papier, speelt daarbij een rol, zo geeft hij toe. ,,Ik merk bijvoorbeeld dat ik op het podium veel in herhaling val. In die zin ben ik bezig me te vernieuwen. Ik wil dingen zeggen op een andere manier.''

Ondanks het feit dat hij met veel succes aan poetryslams heeft meegedaan, is Maarten geen typische slammer. Zijn gedichten hebben meer diepgang dan het werk van de meeste slammers. ,,Slams zijn gewoon een mogelijkheid om op te treden. Doordat mijn intrede in de dichterswereld parallel liep met de opkomst van de slam, ben ik er vanzelf ingerold.''

Wanneer je vaak optreedt, dreigt het gevaar dat je jezelf met je eigen werk gaat vervelen, zo merkt hij. ,,Ik probeer daarvoor te waken door een gedicht af en toe eens op een heel andere manier voor te dragen, door bewust na te denken over de volgorde en te ervaren wat voor effect dat heeft op de gedichten zelf.''

Ook stemgebruik en performance hebben zijn aandacht. ,,In een lang gedicht moet afwisseling zitten, anders is het niet interessant om te horen. Daarin ben ik wel op zoek, maar ik doe het te weinig. Ik kan wel een hele performance neerzetten, maar dat is niet echt mijn stijl. Het moet wel prettig zijn om naar te luisteren... Uiteindelijk vind ik dat de woorden het zelf moeten doen.''

Hoewel meer dichters dit zeggen, blijft het een vreemde opvatting. Bij het vertellen van verhalen vindt iedereen immers dat de verteller er iets van moet maken. ,,Bij poëzie heb je toch met veel minder woorden te maken en elk woord telt'', werpt Maarten tegen. ,,In verhalen kan er wel eens een zinnetje tussen zitten dat minder briljant is, maar voor de loop van het verhaal maakt het niet uit. Een gedicht is veel gecondenseerder.''

Verwondering

Van poëzie naar politiek is voor sommigen een kleine stap. Zijn aanwezigheid bij de demonstratie tegen de OVSE-top in Maastricht in november vorig jaar blijkt geen toeval. Maarten is actief lid van de Internationale Socialisten. Vanuit de afdeling Utrecht doet hij mee aan discussiebijeenkomsten en is hij betrokken bij het organiseren van demonstraties.

Ook in zijn gedichten is een zekere mate van politieke betrokkenheid terug te zien, al concentreert hij zich de laatste tijd meer op gedichten van persoonlijker aard. Zijn politiek activisme en poëzie zijn nauw verbonden met wie hij is, meent Maarten. ,,Ik kan me niet voorstellen dat ik niet zou schrijven. Of dat ik niet betrokken zou zijn bij de wereld om me heen en iets probeer te doen om het beter te maken. In die zin is er een duidelijk verband.''

Ondanks dat hij minder met puur politieke poëzie bezig is, komt zijn betrokkenheid regelmatig in zijn gedichten naar voren. ,,Het is mijn manier om een bepaald gevoel naar buiten te brengen, het basale gevoel dat er iets niet klopt. Dat heeft mij ook aangespoord om politiek actief te worden.''

Hij is ervan overtuigd dat zijn gereformeerde opvoeding invloed heeft gehad op zijn sociale betrokkenheid en het schrijfwerk. Het geloof dat er meer is tussen hemel en aarde. ,,Het is een bepaalde verwondering. Ik doe gebeurtenissen niet zomaar af als toeval. Dat heeft waarschijnlijk ook te maken met m'n verbeeldingskracht. Bovendien vind ik het belangrijk en vooral fijn om ergens in te geloven.''

Harry Zevenbergen

geen herders maar hordes

soldaten op straat

geen god van de sterren

maar god van de staat

en de blitzkriegballades

en de hiphopserenades

en de Internationale

en de blues van de Jihad

en de guerrilla van de gieren

grommen als geronnen stokken

op de trommels en kanonnen