Uit: Ravage #2 van 6 februari 2004

'Israël wakkert het antisemitisme bewust aan'

Volgens Hajo G. Meyer bedienen sommige joden en de joodse staat Israël zich te gemakkelijk van de term antisemitisme. In 'Het einde van het jodendom' beschrijft hij hoe dit een hernieuwd antisemitisme in de hand werkt. Een gesprek over schuldgevoel en de verkeerde politiek van Israël.

Hajo G. Meyer (80) is secretaris van Een Ander Joods Geluid, een groep joodse Nederlanders die haar onvrede met het beleid van de regering Sharon publiekelijk uit. Geboren in Duitsland vluchtte Meyer in 1939 naar Nederland. Hij dook vervolgens onder, werd opgepakt en gedeporteerd naar Auschwitz.

,,Ik ben een van de oudste allochtonen van Nederland die zijn uiterste best heeft gedaan om een goed Nederlands burger te worden'', vertelt Meyer. Hij had een goede baan bij Philips. ,,Daar heb ik wel voor moeten knokken, alleen al om een opleiding te kunnen volgen.''

Na zijn aankomst in Nederland mocht hij hier aanvankelijk niet werken en leren. ,,Dat was verschrikkelijk. Het is me uiteindelijk met veel moeite gelukt om net voor mijn onderduikperiode mijn eindexamen te doen. Wat zou er anders van mij geworden zijn?''

Meyer publiceerde diverse artikelen en schreef onlangs het boek 'Het einde van het jodendom' waarin hij gevoelige kwesties omtrent het jodendom, de holocaust en Israël bespreekt. In het boek beschrijft hij hoe de holocaust werelden verloren deed gaan en de joden tot collectieve paranoia dreef en hoe dat weer tot onderdrukking en vernedering van de Palestijnen heeft geleid.

Wat was uw motivatie om Het einde van het jodendom te schrijven?

,,Woede, verontwaardiging en teleurstelling dat mijn volk nu dingen doet die mij teveel herinneren aan wat ik in mijn jeugd heb doorgemaakt. Het is een volstrekte vergissing om te denken dat je gaskamers nodig hebt om een moordenaar te zijn. Ook zonder gaskamers kan je mensen kapot maken, door ze onderwijs te onthouden, door ze te negeren en te vernederen. Kijk maar wat er gebeurt bij de checkpoints in de Bezette Gebieden. Ik erger mij aan het feit wat er in de Palestijnse gebieden gebeurt, en dan zogenaamd nog mede uit mijn naam! Als ik morgen naar Israël emigreer ben ik immers ook een Israëlisch staatsburger.

U heeft zich uitgesproken tegen de manier waarop de Israëlische regering tegen de Palestijnse zelfmoordaanslagen optreedt. Deze collectieve strafmethode is volgens u anti-democratisch. Ervanuitgaand dat u vindt dat de zelfmoordaanslagen bestraft moeten worden, wat is volgens u dan een democratische straf?

,,De zelfmoordaanslagen die gepleegd worden door de Palestijnen vind ik misdadig en contra-productief. Maar de manier waarop de Israëli's deze beantwoorden drijft steeds meer mensen aan Palestijnse kant naar deze wanhoopsdaad. Ik weet uit ervaring waar je toe gedreven kunt worden als je totaal wanhopig bent en geen uitzicht meer hebt op een waardig bestaan. Het aantal potentiële zelfmoordenaars groeit hierdoor met de dag. Sinds het aantreden van Sharon in 2001, zijn er jaarlijks veertien keer zoveel zelfmoordaanslagen gepleegd, dan in de zeven jaar daarvoor. Kun je nagaan hoe contraproductief de tactiek van Sharon is!

,,Ik ben hier erg pessimistisch over. Diep in mijn hart denk ik dat beide volken eraan kapot zullen gaan. Het einde van het jodendom had net zo goed 'Het einde van twee volkeren' kunnen heten. Ik heb erg veel medelijden en medeleven met de Palestijnen omdat ik zelf ook zo gediscrimineerd ben in mijn leven. Lang voordat er van Auschwitz sprake was. Ik heb van 1933 tot 1938 in Duitsland onder de nazi's geleefd. Er was toen nog geen sprake van vernietiging, maar het was wel heel vernederend.

Ronnie Naftaniël van het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) noemt u naïef, als u stelt dat de Palestijnse terreur ophoudt als Israël zich uit de Bezette Gebieden terugtrekt.

,,Dat heb ik nooit gezegd. Als je morgen de bezetting beëindigt, houden de zelfmoordaanslagen beslist niet op. Ze zullen wel aanmerkelijk in aantal verminderen. Maar het belangrijkste is dat de levensomstandigheden in Palestina er door zullen veranderen. Als het een echte Palestijnse staat zou zijn - en niet een aantal ghetto's waar mensen in opgesloten zitten - en er zou economische vooruitgang volgen, dan houden de zelfmoordaanslagen op den duur uit zichzelf wel op.

,,Naftaniël gelooft de Israëlische propaganda dat de Palestijnen een soort volk is dat niet deugt. Hij gelooft in allerlei mythes over de Palestijnen, net zoals de Duitsers indertijd in mythes over joden geloofden. Daarom ergert dat mij zo. De vraag is wie er hier naïef is? Wie er in mythes gelooft, of wie gelooft in de humaniteit van mensen? Nathaniël kan prevelen wat hij wil.

Ongeveer drie procent van de Israëlische bevolking woont in de Bezette Gebieden, temidden van drie miljoen Palestijnen. Van alle bij terreuracties omgekomen Israëliërs, is 40 procent afkomstig uit deze gebieden. Bewijst dit de stelling dat door het opgeven van de Bezette Gebieden de terreur stopt?

,,Nee. De domheid en de slechtheid van de Palestijnen is dat ze zich niet uitsluitend beperken tot aanvallen op soldaten en bezetters in hun eigen gebied, het gebied dat hen ooit door de VN is toegewezen. Daardoor zijn zij volledig medeschuldig aan de huidige situatie. Daar kan ik ze niet van vrij pleiten. Ze hadden nooit mensen op moeten blazen in pizzeria's in Tel Aviv. Maar de kolonisten horen niet in de Bezette Gebieden thuis. Die nederzettingen moeten daar gewoon weg!

U stelt dat het welvarende Israël veel te verliezen heeft en de Palestijnen daarentegen heel weinig. Daardoor zou Israël meer in vrede geïnteresseerd moeten zijn dan de Palestijnen. Waarom heeft Sharon hier volgens u geen oog voor?

,,Sharon is een krijgsman die alleen het vak van oorlogsvoering kent. Hij gelooft in de missie van het joodse volk, met het zwaard in de hand het oude land Israël heroveren. Dat is ons lot, en daar zijn wij trots op. Wij zijn het Sparta van deze wereld, zo ziet hij dat. Het is een intelligente man, maar in dat opzicht absoluut niet voor rede vatbaar.

De macht van Arafat is tanende, de aanhang van Hamas groeit, ook onder de Palestijnse burgers van Israël. Zou Israël beter af zijn met een nieuwe Palestijnse leider, die meer gezag heeft bij zijn eigen volk?

,,Dat is heel moeilijk te beoordelen. Arafat heeft nog wel gezag bij zijn eigen volk, maar niet binnen de internationale politiek. Arafat is nota bene de enige gekozen Arabische leider in deze wereld. Er zijn democratische verkiezingen geweest, onder toezicht van internationale waarnemers.

,,Arafat personifieert het nationale ontwaken van de Palestijnen. Hij deugt niet, maar welke politicus deugt wel? Hij is zeker ook een uitermate gretige graaier, maar dat is Sharon ook. Ik weet niet wie er meer oorlogsmisdaden gepleegd heeft, Arafat of Sharon? Van de laatste is er een bevel tot uitmoorden van het dorp Kbiya gevonden, in 1953 ondertekend door de toenmalige majoor Sharon. Dat dorp is met wortel en tak uitgeroeid. Alle huizen vernietigd, vrouwen en kinderen doodgeschoten.

In het westen, in Europa, zou het antisemitisme toenemen. Met name onder de jeugd, en onder allochtonen. In de jaren zeventig liepen studenten in Amsterdam getooid met een Palestijnse sjaal uit solidariteit met het Palestijnse volk. Wat is het verschil tussen toen en nu?

,,Antisemitisme is een begrip dat gedurende 2000 jaar gedefinieerd is geweest als zijnde vervolging, discriminatie, en het vermoorden van joden. Joden die absoluut geen politieke macht hadden, waar dan ook. Ondanks alle veranderingen in die 2000 jaar is dat altijd kenmerkend geweest. De joden hadden nul politieke macht. Vandaar dat er tijdens de holocaust geen flikker gebeurd is om de joden te helpen, en hun lot te verlichten. Nu heeft Israël, en daarmee de joden in de wereld, geweldige macht. Iemand die nu kritiek op de joden of op Israël heeft, zou dat doen uit antisemitisme. Doordat het antisemitisme tot het perverse hoogtepunt heeft geleid van de gaskamers, kleeft aan dat woord het vergif van Auschwitz.

,,De officiële uitspraken van Israëlische ministers dat het huidige antisemitisme staat voor kritiek op Israël, zijn fout en misdadig. Israël verheft zich hierdoor boven alle kritiek. Uiteindelijk zal dat hen de afgrond inbrengen. Israël wordt hierdoor de paria van alle naties.

,,Abel Hertzberg zei al dat antisemitische uitingen van mensen die tot de rand van de samenleving behoren het probleem is van die mensen, niet van de joden. Als er binnen de Marokkaanse gemeenschap mensen zijn die zich onderdrukt voelen door anti-islam gevoelens, en dan vooral vanwege de onderdrukking van de Palestijnen in Israël, uitten ze dit met antisemitisme. Door graven of deuren van synagogen te besmeuren. Er moet inderdaad aandacht besteed worden aan die jongeren, maar niet door te schreeuwen dat er alwéér een antisemitisch incident heeft plaatsgevonden. Daarmee versterk je dat idee alleen maar.

,,Israël wakkert het antisemitisme naar mijn idee bewust aan. Hoe meer antisemitisme, des te banger worden de joden die reeds angst hebben, en emigreren naar Israël. De werkelijke bedreiging van Israël is het aantal Arabieren in de buurlanden. Die vermenigvuldigen zich sneller dan de joden. Het verdwijnen van Israël kan worden uitgesteld door steeds meer bange joden over te halen naar Israël te komen.

In haar artikel 'De doornenkroon van het lijden' vraagt Anja Meulenbelt zich af in hoeverre de joden in Israël zichzelf nog (steeds) zien als slachtoffers van de holocaust, en in hoeverre zij door dit collectieve trauma met elkaar verbonden zijn? De Amerikaanse psychiater Volkan ontwikkelde een theorie die laat zien hoe een trauma dat bewust in leven wordt gehouden de basis wordt voor een collectieve identiteit. Het extreme leed dat de joden is aangedaan staat voorop, waardoor er geen oog is voor wat de Palestijnen wordt aangedaan. Dit lijkt een te grote barrière voor vrede tussen Israël en de Palestijnen. Wat moet er gebeuren om hier een doorbraak te forceren?

,,Voor veel joden is het slachtofferschap nog de enige binding met het jodendom. We leven in een geseculariseerde wereld. Veel joden hopen uit te steken boven andere mensen omdat zij bij een volk horen dat als het oerbeeld van het slachtofferschap wordt gezien. Ik vind dat heel erg, en ervaar dit zelf helemaal niet. Ik voel mij absoluut geen slachtoffer. Natuurlijk heb ik veel meegemaakt, zoals zoveel mensen. Als je als Rus in Stalingrad hebt gevochten, heb je ook veel meegemaakt.

,,Er is de joden inderdaad een grote ramp overkomen door toedoen van Hitler. Ik denk dat de hele situatie in Israël alleen gered kan worden als er weer een of andere vreselijke ramp gebeurt. Zonder catastrofe blijft het net zo lang dooretteren tot er geen Palestijn en geen jood meer over is. Ik ben wat dat betreft ontzettend pessimistisch. Ik zou niet weten hoe hier vrede kan komen. De joden hebben zich vastgebeten in hun slachtofferrol, ze zijn ongelooflijk wreed tegenover de Palestijnen. Ze willen niet erkennen en herkennen wat ze de Palestijnen aandoen. En de Palestijnen zijn zo wanhopig geworden dat ze hier ook contra-productief op reageren.

,,De enige hoop, wat ik de haarscheurtjes noem in de politieke machtsstructuur, zijn de Israëlische dienstweigeraars. Maar zolang dat niet leidt tot honderdduizenden mensen die de straat op gaan, verandert er niets. Deze lijn zet zich nog niet door bij de Israëlische burgerbevolking.

In opdracht van de Europese commissie peilde een onderzoeksbureau november vorig jaar de mening van de Europeanen over de gevaren voor de wereldvrede. Van de ondervraagde Europeanen noemde 59 procent Israël een gevaar. Onder de Nederlanders is dat 74 procent. Joodse belangenorganisaties in Israël, maar ook in Nederland, reageerden verbolgen en zien hierin het bewijs van het groeiende antisemitisme. Verbaast u dat?

,,De mensen die in de uitwerking van de machtspolitiek van Israël een groot gevaar zien hebben gelijk. Daarover heb ik in begin 2001, toen Sharon werd gekozen, al in Trouw gepubliceerd. Ik verbaasde mij er destijds over dat er niet veel meer ophef werd gemaakt over de verkiezing van een niet onbesproken man als Sharon.

,,Maar dit heeft absoluut niets met antisemitisme van doen. Het heeft ermee te maken dat mensen eindelijk zien waar Israël mee bezig is. Met een waanzinnige politiek van onderdrukking, van apartheid, vernedering en vernietiging van een volk, inclusief hun eigen volk. Als de Palestijnen erin zouden slagen een megaterreurdaad te plegen, kan er een geweldige oorlog in het Midden-Oosten ontstaan. Het enige dat ik meen te kunnen zeggen is dat zonder zo'n geweldig grote gebeurtenis de situatie blijft zoals die is.

In uw boek bent u teleurgesteld over de wijze waarop het jodendom zich als drager van een cultuur en moraal de afgelopen decennia heeft ontwikkeld. De negatieve krachten die volgens u sinds het uitroepen van de staat Israël in 1948 aanwezig waren, en met name de minachting voor de Palestijnen, hebben de overhand gekregen op het humanistische idealisme en de sociale ethiek. Hoe verklaart u dit?

,,Dat verklaar ik vanuit de trauma's van de shoa, van de holocaust, in combinatie met de herdenkingscultuur van de joden die maakt dat het alleen maar erger wordt. Herdenken ze nét de duizenden joden destijds vermoord door generaal Chmielnitzky, explodeert vervolgens je achternicht in een pizzeria in Israël. Dat wordt daardoor dan nog sterker ervaren, daar zijn vele psychologische theorieën over. Eerder ervaren trauma's (ook via doorleefde herdenking) versterken het gevoel voor nieuwe rampen in je omgeving. Daardoor is het zo erg geworden.

Het stelt u teleur dat de internationale gemeenschap zich niet mengt in het conflict. De pro-Israëllobby, met name in de VS, is volgens u zo invloedrijk dat Israël met fluwelen handschoenen wordt behandeld. Europa zwijgt omdat iedere kritische opstelling tegenover Israël afgedaan wordt als antisemitisme. Hoe steekt de Nederlandse pro-Israëllobby volgens u in elkaar?

,,Naftaniël ís de pro-Israëllobby. Maar het is een feit dat Europese politici worden gechanteerd. Elke keer dat Sharon door kritiek in moeilijkheden komt, haalt hij z'n stokpaardje van stal, het antisemitisme. Fischer, de machtigste minister van Buitenlandse Zaken in Europa, doet het vanwege de erfenis die hij als Duitser met zich meedraagt letterlijk in zijn broek van angst voor Israël en durft zich ook niet uit te spreken. Met dat vergiftigde antisemitisme als wapen worden Europese politici gechanteerd.

Waarom hebben regeringspartijen als de PvdA, VVD, CDA en D66 decennia lang de Israëlische machthebbers door weer en wind gesteund?

,,Omdat heel Europa een geweldig schuldgevoel heeft - voor een deel terecht - over datgene wat er tijdens de Tweede Wereldoorlog in Europa is gebeurd. Nederland zeker, omdat hier het grootste percentage joden gedeporteerd is. 'We stonden erbij en we keken ernaar!', daarop is dit schuldgevoel gebaseerd. Maar doordat nu wéér niemand ingrijpt wordt Europa opnieuw medeschuldig aan de moord op ten minste één volk, zoniet twee. Ze is in ieder geval medeschuldig aan de

volkerenmoord op de Palestijnen. Daarbij vernietigen de Israli's zichzelf ook nog. Dat laten we allemaal gebeuren.

In hoeverre is de Amerikaanse militaire wapenindustrie van invloed op de onderdrukking van de Palestijnen?

,,Ik denk van heel grote invloed. Onlangs stond er een artikel in Ha'aretz dat Amerika in 2004 voor 2.2 miljard dollar aan militaire steun geeft aan Israël en 0,48 miljard voor civiele doeleinden, het hoogste bedrag dat welk land dan ook van de VS ontvangt. In 2008 zal de militaire steun opgelopen zijn tot 2,44 miljard dollar en het civiele aandeel tot nul zijn gereduceerd. Het militaire industriële complex in Amerika heeft dus veel belang bij de steun aan Israël.

Israël bouwt momenteel een apartheidsmuur, grotendeels op Palestijns grondgebied. Een meerderheid in Nederland denkt dat Israël de wereldvrede in gevaar brengt. Is het niet de hoogste tijd voor een internationale boycot-campagne zoals destijds tegen Zuid-Afrika werd gevoerd?

,,In mijn kring is niet iedereen ervan overtuigd dat een economische boycot goed zou zijn. Persoonlijk denk ik van wel omdat een wijziging in het Israëlische beleid alleen maar het gevolg zal zijn van grote druk vanuit de Israëlische samenleving die dus echt iets moet gaan merken van zo'n boycot. Het valt echter niet mee om daar een goede vorm voor te vinden. Door alleen maar geen Jaffa sinasappelen meer te kopen als consument zul je niet gauw veel bereiken.''

Marina Groen

Het einde van het jodendom van Hajo G. Meyer is verschenen bij Vassallucci in Amsterdam. ISBN 90 5000 515 2, 310 pagina's, 15,95 euro.

Naar boven