Uit: Ravage #1 van 16 januari 2004

Boskap voor Awacs

NAVO-basis funest voor Schinveldse Bossen en leefomgeving

Minister Dekker heeft het voornemen om zes hectare bos in Limburg te kappen onlangs in een brief aan de Tweede Kamer bekrachtigd. De bomen zouden de opstijgende Awacs-radartoestellen vanaf de vliegbasis Geilenkirchen in de weg staan. Na twintig jaar strijd laten lokale pressiegroepen het er niet bij zitten.

Ze worden er knettergek van, de inwoners van Schinveld en Brunssum in Zuid-Limburg. Vrijwel dagelijks stijgen er vanaf de militaire vliegbasis Geilenkirchen, gelegen aan de Duitse zijde van de grens, gemiddeld vijftien Awacs op voor oefenvluchten. De radartoestellen produceren zoveel lawaai en verbrandingsgassen, dat volgens ecologen zelfs de kruinen van de dennenbomen in de Schinveldse Bossen ervan wegkwijnen.

De gedupeerde dorpen Schinveld, onderdeel van de gemeente Onderbanken, en Brunssum liggen op de as van de start- en landingsbaan van de vliegbasis. Om het drama compleet te maken dreigt nu ook het bosgebied In de Roet, onderdeel van de Schinveldse Bossen, gekapt te worden. Dit zou in de ogen van de NAVO noodzakelijk zijn om ook Awacs met volle brandstoftanks op te laten stijgen.

Minister van VROM Sybille Dekker (VVD) maakt haast met de kap van de gewraakte bomen, desnoods door gebruik te maken van een omstreden nimby-procedure. Hierdoor zou de gemeente Onderbanken, die zich fel verzet tegen de bomenkap, buitenspel worden gezet. Dit jaar wordt cruciaal in de strijd van Onderbanken tegen de machtige NAVO.

Koude Oorlog

Gedurende de Koude Oorlog hield het Westen de vliegbewegingen van de Russische luchtmacht nauwlettend in de gaten. Dit maakte de inzet van de Awacs-radartoestellen noodzakelijk. Om inzet van deze vliegtuigen boven Duits grensgebied mogelijk te maken, werd de militaire basis Geilenkirchen in gebruik genomen.

Ook na de val van het communistische regime bleef de vliegbasis operationeel. Naast oefenvluchten worden de Awacs ingezet bij gewapende conflicten, zoals ten tijde van de brandhaarden in voormalig Joegoslavië. Het aantal vliegbewegingen neemt gedurende dit soort periodes schrikbarend toe.

Vanaf de eerste dag waarop de vliegbasis in gebruik wordt genomen, klagen de bewoners van het Limburgse Parkstad en Onderbanken steen en been over geluidsoverlast. Parkstad, een verzamelnaam waartoe onder meer Heerlen, Kerkrade en Brunssum behoren, is met 300.000 inwoners het op één na dichtstbevolkte gebied van Nederland.

Pressiegroepen kregen het halverwege de jaren tachtig voor elkaar dat de woningen werden geïsoleerd. Deze kosmetische ingreep heeft nauwelijks geleid tot een vermindering van het aantal klachten. Begin jaren negentig gooide de NAVO olie op het vuur door te verkondigen dat een deel van de Schinveldse Bossen gekapt dient te worden. Door de hoge dennenbomen zouden de toestellen niet met een volle tank op kunnen stijgen, zo luidt het argument.

De NAVO wil dat de bomen, die zich op 430 meter van het uiteinde van de start- en landingsbaan bevinden, afgetopt (20 hectare, kruin eraf) en gekapt (6 hectare, tot 1 meter boven het maaiveld) worden om te kunnen voldoen aan de NAVO-veiligheidseisen. Het effect zal zijn dat de vliegtuigen lager en zwaarder beladen over Nederlands grondgebied zullen vliegen, zo vrezen tegenstanders.

Jan Pronk

Het voornemen sloeg in als een bom. De Commissie Awacs werd in het leven geroepen, een overlegorgaan waaraan naast vertegenwoordigers van de betrokken gemeenten Brunssum, Onderbanken en Geilenkirchen ook functionarissen van Gedeputeerde Staten van Zuid-Limburg en de NAVO deelnemen.

De commissie resulteert in jarenlang gehakketak waarbij de betrokken gemeenten telkenmale aan het langste eind trekken. Aanvallen van opeenvolgende kabinetten worden tot de dag van vandaag succesvol gepareerd met juridische procedures. Ook voormalig milieu-minister Pronk (PvdA) haalt eind jaren negentig bakzeil als hij via een versnelde nimby-procedure de bomenkap er doorheen probeert te jassen.

Alsof ze hiervan niets heeft geleerd overweegt nu ook minister Dekker gebruik te maken van een nimby-procedure. Volgens Dekker is er immers sprake van een impasse hetgeen een versnelde procedure, waarbij de belangen van de lokale gemeente worden uitgeschakeld, rechtvaardigt. De 'not in my backyard'-procedure uit de Wet Ruimtelijke Ordening, in 1993 in het leven geroepen door voormalig milieu-minister Hans Alders (PvdA), is tot op heden nog niet eerder toegepast.

De kans dat het dit keer wel zover komt, wordt over het algemeen niet al te groot geacht. Topambtenaren van het ministerie van Verkeer, Ruimtelijke Ordening en Milieu (VROM) twijfelen binnenskamers of de zaak wel 'nimby-waardig' is. Deze is immers bedoeld voor projecten van groot nationaal belang.

Daarnaast heeft de Tweede Kamer juni 2002 in een motie vastgelegd dat er tot dan toe onvoldoende overleg is geweest over de kwestie van de bomenkap en er dus geen sprake is van een bestuurlijke impasse. Zo'n impasse is een voorwaarde voor de toepassing van een nimby-procedure. Verder is nog steeds niet aangetoond dat de bomen een veiligheidsprobleem veroorzaken.

Boos

De gemeente Onderbanken is boos en stapt naar de Raad van State zodra de nimby-procedure wordt gestart. Verder heeft de gemeente zich inmiddels teruggetrokken uit de Commissie Awacs. Aanleiding is de weigering van minister Dekker om een door de gemeente aangedragen alternatief plan serieus te laten bestuderen.

Dit plan behelst een verlenging van de start- en landingsbaan met 250 meter in oostelijke richting. Het voorstel biedt in de ogen van de gemeente Onderbanken een oplossing voor de door de vliegbasis gestelde ervaren operationele beperkingen maar bewerkstelligt ook dat de overlast van de Awacs voor de burgers van Onderbanken en de regio, alsmede de Duitse regio Geilenkirchen.

Volgens minister Dekker draagt het voorstel nauwelijks bij aan het terugdringen van de geluidshinder, kost het extra geld, neemt de uitvoering nog jaren in beslag en neemt de geluidshinder op Duits grondgebied toe. Bovendien blijft het óók in het voorstel van de gemeente Onderbanken nodig om een strook bomen af te zagen, aldus Dekker.

Overigens is ook de gemeente Geilenkirchen geenszins van plan op welke wijze dan ook medewerking te verlenen aan een verlenging van de start- en landingsbaan. Geilenkirchen zegt zijn bijdrage aan de vliegbasis te hebben geleverd door zes jaar geleden vijftien hectare bos, grenzend aan de Schinveldse Bossen, te kappen.

De SP heeft bij monde van het kamerlid Jan de Wit, zelf woonachtig in Heerlen, via de vaste kamercommissie VROM een spoeddebat aangevraagd over de kwestie. De SP vindt dat minister Dekker maar persoonlijk aan de Tweede Kamer moet komen uitleggen waarom ze de belangen van NAVO en Geilenkirchen kennelijk hoger inschat dan het welzijn van de Limburgse bevolking.

Wespendief

Een aantal milieuorganisaties, waaronder de Milieufederatie Limburg, heeft de gemeente Onderbanken er per brief op gewezen dat minister Dekker nog aan een andere voorwaarde dient te voldoen. Er is namelijk niet of in onvoldoende mate onderzocht of voldaan wordt aan de criteria van de Europese Habitatrichtlijn. De Schinveldse Bossen zijn voor deze richtlijn aangemeld en vallen onder de beschermende werking ervan.

Een eerdere inventarisatie laat zien dat in het gebied In de Roet vijftien soorten zoogdieren voorkomen, waaronder de rode-lijst-soort Baardvleermuis; 43 soorten broedvogels, waaronder rodelijst-soorten Groene Specht en Geelgors. De voorkomende Wespendief en Zwarte Specht vallen onder bescherming van de Europese Vogelrichtlijn.

Ook werden er twee soorten reptielen en acht soorten amfibien in het bedreigde bosgebied aangetroffen. De Kamsalamander en de Rugstreeppad dienen te worden beschermd op basis van de Habitatkommentaar richtlijn. Verder bevat het faunistisch overzicht twaalf soorten vlinders, zeven soorten libellen en zes soorten loopkevers.

De brief wordt onderschreven door Das en Boom, Natuurmonumenten, de 'Werkgroep Behoud Schinveldse Bossen en Brunssummerheide' van het Natuurhistorisch Genootschap, de Stichting Dassenwerkgroep Limburg en de Milieufederatie Limburg.

Schadeclaims

Mocht de bomenkap toch doorgang vinden, dan is de Vereniging Stop Awacs Overlast van plan de lokale bevolking op te roepen schadeclaims in te dienen vanwege de geluidsoverlast. Aan welk adres deze gericht zullen zijn, is nog onduidelijk. ,,Je zou zeggen de gemeente Onderbanken, maar die wordt nu door de overheid gedwongen mee te werken. Dan zal het wel de staat zelf worden'', zegt bestuurslid Ton Laeven.

De vereniging bestaat in de huidige vorm vier jaar en heeft zo'n 250 leden. Om de overlast te kunnen meten heeft de vereniging onlangs zelf maar een geluidsmeter aangeschaft. ,,Daar wordt vanuit de overheid toch niet voor gezorgd, terwijl dat wel logisch zou zijn.''

Laeven zegt enorm teleurgesteld te zijn in de overheid. ,,Het laatste officiële overleg in Den Haag van 11 december was een farce. De overheid had het persbericht met de conclusie al geschreven voordat het overleg plaatsgevonden had. Ze luisteren domweg niet naar ons.''

Alle brieven die de vereniging Stop Awacs Overlast de afgelopen jaren heeft verstuurd naar politiek Den Haag en aanverwante ministeries zijn onbeantwoord gebleven. Zelfs een bevestiging van ontvangst was kennelijk teveel gevraagd. ,,Dit heeft weinig met democratie te maken. Men laat de neus in dezelfde richting wijzen als die van de NAVO.''

Volgens Laeven wordt er geen enkel zinnig argument aangevoerd dat de bomenkap rechtvaardigt. ,,Als je bij de basis informeert of de situatie momenteel onveilig is door de dennenbomen, wordt er ontkennend geantwoord. Ze willen slechts met meer brandstof op kunnen stijgen.''

Artsen

Ook de medische wereld laat van zich horen. De Artsenwerkgroep Zuid-Limburg, gepokt en gemazeld in de strijd tegen de aanleg van de oost-westbaan op het toenmalige vliegveld Beek, vindt de nimby-procedure onwettig omdat niet geregeld is wie opdraait voor de schade.

De tachtig artsen uit Zuid-Limburg benadrukken welke dramatische gevolgen de bomenkap voor de volksgezondheid zou kunnen hebben. ,,Gehoorschade en een belabberde nachtrust bijvoorbeeld'', zegt woordvoerder Wim Venekamp. Eerder stuurden elf Limburgse verpleeghuizen al een brandbrief naar Den Haag.

Zodra het bos verdwenen is zullen de Awacs nog lager overvliegen dan ze nu al doen, vreest Ton Laeven. Daarnaast leveren vliegtuigen met vollere brandstoftanks voor de omgeving meer risico's op. Laeven is ook bang dat de basis dan vaker vrachtvliegtuigen zal inzetten, ,,en dat zijn echt enorme luidruchtige joekels.''

De vereniging Stop Awacs Overlast is niet van plan de kap van de bomen ongemerkt voorbij te laten gaan. De eerste contacten met GroenFront! zijn al gelegd, de milieugroepering die onlangs het actiekamp in het bedreigde bos bij de Efteling opbrak. De bouw van een bungalowpark lijkt daar voorlopig van de baan.

Wat de actieplannen behelzen, kan Laeven nog niet zeggen. Daar is het nog te vroeg voor. Maar hij kan zich zo voorstellen dat de actieve leden van de vereniging te zijner tijd samen met GroenFront! de bossen in zullen trekken. ,,Als de Raad van State de nimby-procedure niet weet tegen te houden, zullen we de bomenkap proberen te belemmeren.''

Alex van Veen

Naar boven

 

 




Ravage
Archief
Overzicht 2004
Overzicht # 1

..

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Naar boven