● Ravage   ● Archief    ● Overzicht 2004    ● Overzicht #13

Een dag om nooit te vergeten

Op zaterdag 2 oktober trokken circa 300.000 demonstranten door de straten van Amsterdam. Zij gaven daarmee gehoor aan de oproep van vakbonden en platform Keer het Tij te demonstreren tegen de nieuwste bezuinigingen van het kabinet Balkenende. Het protest was de voorlopige climax van een serie acties die door de vakbonden wordt betiteld als 'hete herfst'.

Het massale protest hield uiteindelijk het midden tussen een politieke bijeenkomst en een EO familiedag. Er was voor ieder wat wils. Op het Museumplein, waar de vakbonden hun manifestatie hielden, presenteerde Angela Groothuizen een keur van Nederlandse artiesten en vakbondsleiders. Op het refrein van 'We will rock you' schreeuwden tienduizenden kelen moord en brand over het kabinet Balkenende II.

Tegelijkertijd werden twee kilometer verderop de duizenden door platform Keer het Tij gemobiliseerde demonstranten getrakteerd op onder meer muziek van de jaren zeventig protestband Bots en een aantal sprekers van voornamelijk organisaties uit het maatschappelijke middenveld.

De demonstranten keerden zich tegen bezuinigingen zoals die op uitkeringen, het prepensioen, de afschaffing van het grijs kenteken en de verlenging van de werkweek tot 40 uur. De diversiteit van de bezuinigingen kwam tot uiting op spandoeken, borden en uitdossingen. Iedereen had wel iets wat hem of haar aanging en allemaal hadden ze dezelfde vijand: Premier Balkenende.

De veelzijdigheid van het protest had wel iets weg van de globaliseringsprotesten van een aantal jaar geleden. Daar was het alleen niet Balkenende, maar richtte de boosheid zich voornamelijk op de Wereldhandelsorganisatie, het IMF en de Wereldbank. Wel richtten beide vormen van protest zich op de uitwassen van neoliberaal economisch beleid. Wellicht kunnen we constateren dat de globalisering nu ook in Nederland is begonnen.

Grieven

Ondanks dat een aantal van de bezuinigingen inmiddels waren ingetrokken of verzacht, bleven er 2 oktober voldoende grieven over en werd het een van de grootste demonstraties ooit. De bonden en Keer het Tij zijn voor dit resultaat behalve aan hun leden, die gratis met de trein naar Amsterdam mochten, veel dank verschuldigd aan de media.

In de weken voorafgaande aan 2 oktober werd de protestactie gehyped als 'the place to be'. Vlak voor de manifestatie verzorgden de meest bekeken actualiteitenprogramma's voorbeschouwingen die bol stonden van begrip voor de protesten. Maurice de Hond hield een peiling met de vraag 'Gaat u zaterdag naar Amsterdam?' en weerman Erwin Kroll beloofde zonneschijn voor de demonstranten. Het is eigenlijk nog een wonder dat het bij driehonderdduizend demonstranten bleef!

De organisatoren waren na afloop van het incidentloze protest dolenthousiast. Agnes Jongerius van het FNV sprak van 'een geweldig succes' en CNV voorzitter Doekle Terpstra 'kreeg het er koud van'. Volgens Keer het Tij coryfee René Danen blijkt uit de hoge opkomst dat 'de mensen het harde rechtse kabinetsbeleid over de hele linie afwijzen en het kabinet zijn steun bij de bevolking kwijt is'. Ook PvdA-voorzitter Ruud Koole en SP-partijleider Jan Marijnissen lieten zich op het Keer het Tij podium in gelijke bewoordingen uit.

Niet onder indruk

Enthousiasme alom, maar is daar op dit moment werkelijk zoveel reden toe? Om te beginnen toonden de regeringspartijen zich niet echt onder de indruk. Volgens VVD-fractievoorzitter Jozias van Aartsen hadden 'de vakbonden hun achterban opgehitst met platte, stuitende teksten' en CDA-fractievoorzitter Verhagen verklaarde dat 'massale protestacties geen duurzame oplossing voor maatschappelijke problemen bieden'. Hij voegde daar aan toe dat demonstreren 'ouderwets' is.

Binnen de regering waren ook verzoenende geluiden te horen. De fractievoorzitter van D66, Boris Dittrich, suggereerde dat het tijd werd dat het kabinet en de bonden weer met elkaar om de tafel gingen zitten. Minister Zalm en Verhagen sloten zich daarbij aan, al is er volgens hen eigenlijk weinig om over te onderhandelen.

Van de regeringspartijen moeten de demonstranten het dus niet hebben. Het is om deze reden dat de oppositiepartijen, bonden en het platform Keer het Tij aandringen op verdere acties waarmee de regering verder onder druk kan worden gezet.

Voor traditionele marxistische organisaties als de Internationale Socialisten (IS) en Offensief zijn het gouden tijden. De IS noemde de manifestatie van 2 oktober een 'fantastisch begin' en stelt verder dat 'werkende mensen, die samen een vuist maken, dit kabinet kunnen breken'.

Offensief, dat er zelf prat op gaat actief te zijn binnen bonden en de SP, stelt dat 'de vakbonden leiding moeten blijven geven aan het opkomende verzet'. Volgens Offensief moeten we 'niet terug naar het poldermodel', maar moeten 'voorbereidingen worden getroffen voor stakingsacties die leiden tot een algemene staking'.

Diplomatiek stilzwijgen

Jammer voor de marxisten, maar FNV-voorzitter Lodewijk de Waal zelf zal echter niet zo hard van stapel lopen. Het lijkt hem en andere vakbondsleiders vooral dwars te zitten dat zij door het kabinet Balkenende buitenspel zijn geplaatst.

Met de massamanifestatie willen de bonden laten zien dat men nog steeds beschikt over een te mobiliseren achterban en dat men recht heeft op een rol in het besluitvormingsproces, dat bepaalt waar en hoeveel er bezuinigd gaat worden. Want dat er fors moet worden ingegrepen in de sociale uitgaven, hebben zowel kabinet, bonden als oppositiepartijen herhaaldelijk verklaard.

Platform Keer het Tij hult zich op het punt van de bezuinigingen diplomatiek in stilzwijgen. Wanneer we naar de sprekerslijst van afgelopen zaterdag kijken, is het echter duidelijk vanuit welke hoek de wind waait. De PvdA en FNV kregen alle ruimte te pleiten voor een alternatief bezuinigingspakket.

De manifestatie van 2 oktober was daarmee vooral een onuitgesproken pleidooi voor een spoedige regeringswisseling. Door zowel de bonden als Keer het Tij wordt indirect gesuggereerd dat een regering geleid door de PvdA, beter is dan de huidige.

Paars

De vraag is of een dergelijk kabinet werkelijk de ontevreden inwoners van Nederland ten goede zal komen. De twee Paarse kabinetten (1994-2002), die onder leiding van de PvdA stonden, hebben laten zien waar de PvdA voor staat. In acht jaar tijd zijn tal van publieke voorzieningen wegbezuinigd of geprivatiseerd. Tegelijk ging Nederland op slot voor wereldburgers die noodgedwongen in ons land veiligheid en geluk kwamen zoeken.

Ook de FNV slikte in de polder maatregel na maatregel. 'Hervormingen', zoals de bezuinigingen op sociale voorzieningen doorgaans eufemistisch worden genoemd, zijn immers ook volgens de bonden noodzakelijk. De zeldzame keren dat moedige werknemers zich tegen het beleid van hun bond en de PvdA keerden, zoals enkele jaren geleden de NS personeelscollectieven, werden door de bond bepaald niet gewaardeerd en geridiculiseerd.

In feite is het huidige 'centrum rechtse beleid' op hoofdlijnen een voortzetting van het 'centrum linkse beleid' van de jaren negentig. En onder welke vlag deze 'hervormingen' ook worden bepleit, het resultaat is altijd hetzelfde: meer en efficiënter produceren, een groei van de inkomensverschillen en een verdere afbraak van de verzorgingsstaat.

Schor en versleten

Het terugbrengen van de PvdA en de vakbonden in het centrum van de macht zal de ingeslagen koers niet doen veranderen. Helaas voor de traditionele marxisten, de vakbondsbonzen, de linkse politieke partijen en andere leiders van het verzet, het is niet meer de tijd om de verzorgingsstaat terug te eisen. De nostalgische leuzen tegen afbraak zoals we die zagen op 2 oktober klinken schor en versleten.

Het is duidelijk dat met de huidige koers, die een linkse en een rechtse variant kent, iedere vorm van solidariteit wordt gebroken. De 'confrontatie' tussen de bonden en de regering lijkt nog het meest op een rituele paringsdans waarbij al lang en breed overeenstemming bestaat over de hoofdlijnen van het beleid, maar voor de vorm nog wat wordt geharreward over de details.

De bonden willen niets liever dan terug naar de onderhandelingstafel. 'Als het kabinet serieus wil onderhandelen, kan het morgen bij ons langs komen', zei De Waal op het Museumplein. De rol van de vakbonden in het controleren en verstikken van de creatieve onrust van dit moment kan niet worden overschat.
Doekle Terpstra was hier op het Museumplein glashelder over: 'Er is onrust in de hele maatschappij. Wij, de vakbeweging hebben die onrust slechts gekanaliseerd. Daar zijn we voor. Wij kunnen ook, samen met de regering zorgen voor draagvlak'.

Nieuw elan

Voor een ieder die werkelijke veranderingen wil, is het de tijd om uit het defensief te komen en niet langer de trieste linkse leiders te volgen in hun strijd tegen de afbraak, maar met een nieuw verhaal en elan in verzet te komen.
Er is onrust, onvrede, er is een onbewuste wens te ontkomen aan de machteloosheid, fragmentatie en individualisering van de kapitalistische disciplinering waarin iedereen wordt geprogrammeerd tot efficiënte, flexibele en gemotiveerde productiekrachten die functioneren van de wieg tot het graf.
In de strijd voor een andere wereld moet niet alleen worden afgerekend met dit rechtse kabinet, maar ook met de nostalgie van links naar de verzorgingsstaat en het polderoverleg.

Marco van Duyn

Joris den Blanken

Dit artikel is eerder gepubliceerd in de Digitale Dusnieuws, de digitale nieuwsbrief van Eurodusnie (www.eurodusnie.nl).

Eurodusnie is een Leidse organisatie die de wereld opnieuw wil uitvinden door alternatieven te presenteren die de triestheid en onmacht van het kapitalisme ontstijgen. Dit doen we door samen te werken in projecten als de Weggeefwinkel, een eetcafé en een boekwinkel. Daarnaast worden regelmatig in de vrijplaatsen waar Eurodusnie gevestigd is, culturele evenementen op het gebied van film, literatuur en poëzie georganiseerd. Eurodusnie ondersteunt People's Global Action (www.agp.org), een mondiaal netwerk van verzet.

Naar boven