● Ravage   ● Archief    ● Overzicht 2004    ● Overzicht #12


VMBO in het slop

Leerlingen willen met een film het imago van het vmbo opvijzelen. De overheid doet te weinig aan de problemen op deze scholen, zo zegt scholierenorganisatie LAKS. Private scholen springen in het gat.

Het 'afvoerputje van de samenleving', dat is een metafoor die vaak wordt gebruikt als het gaat om het vmbo (voortgezet middelbaar beroepsonderwijs). Dit onderwijstype is vijf jaar geleden ontstaan uit de samenvoeging van mavo, lager beroepsonderwijs en speciaal onderwijs.

Zestig procent van de leerlingen in ons land, waaronder een groot aandeel allochtonen, doorloopt het vmbo. Het onderwijstype kampt met een negatief imago, wat nog eens flink verergerde nadat een leerling een docent van het Haagse Terra College doodschoot.

Beeldvorming

Professor John Peters, onlangs met de vut gegaan, was ooit voorstander van de invoering van het vmbo. Hij is echter van mening veranderd. Op de website van de Rijksuniversiteit Groningen verscheen een pittig opiniestuk, waarin het vmbo wordt beschreven als een 'zinkend schip'.

De professor wijst op de schooluitval en op de imagoproblemen. Daarnaast zou het samenvoegen van verschillende onderwijstypes verkeerd hebben uitgepakt: 'Door het samenvoegen van mavo scholieren, kinderen met leerproblemen, achterstandsjongeren en allochtonen ontstaat een moeras waarin zelfs de scholieren die wel enig perspectief hebben worden weggezogen'. De overheid doet weinig meer dan symptomen bestrijden, zo stelt Peters in het opiniestuk.

Organisaties van scholenbesturen en onderwijsmanagers reageerden als door een wesp gestoken. Men werpt Peters voor de voeten dat hij de negatieve beeldvorming over het vmbo bevestigt, terwijl er op de scholen juist zo veel gebeurt om de problemen aan te pakken.

Een persbericht citeert een schooldirecteur: ,,Het ergste vind ik misschien nog de weerslag die de negatieve berichtgeving op de leerlingengroep en de ouders heeft. Arm kind dat straks een vmbo-advies krijgt van de basisschool. Als ouder moet je bij een feestje haast wel beschaamd in een hoekje gaan zitten. Het afvoerputje van het onderwijs is jouw kinds deel. Het is een gotspe te stellen dat het vmbo geen levenskracht heeft. Integendeel: op vrijwel alle vmbo-scholen bruist het van nieuwe energie.''

Peptalk

De besturen en de managers krijgen steun van de leerlingen. De Jongeren Organisatie Beroepsonderwijs (JOB) gaat de negatieve beeldvorming te lijf met de film See Yourself, waarin leerlingen van het vmbo en het mbo aan het woord komen. In de synopsis van de film, die 6 oktober in première gaat in het Amsterdamse Tuschinski, worden de leerlingen vast getrakteerd op een stevige dosis peptalk:

'Vmbo'r wees jezelf! Mbo'r wees jezelf! Wees trots op je opleiding. Haak niet af!! Want de school is er voor jou. Iedereen die daar werkt is er speciaal om jou bij je opleiding te begeleiden. Ook als je het moeilijk hebt! Wees niet bang: vraag gewoon om extra hulp. Ze moeten jou gewoon helpen hoor!! Mbo'ers en Vmbo'ers: GA ER VOOR!!'

Visser stelt dat de film niet zozeer een promotiefilmpje is voor het vmbo, het gaat er meer om de jongeren een hart onder de riem te steken. ,,We hebben het wel over de mensen die straks ons brood bakken, onze straten onderhouden en onze lekkages repareren. De regering heeft het over economische problemen, maar stel dat al deze jongeren zouden uitvallen, dan heb je pas echt een probleem.''

Uit de research voor de film komt naar voren dat er grote verschillen zijn tussen scholen. Sommige zijn goed toegerust, andere niet. ,,Uiteindelijk gaat het er natuurlijk om dat we iedereen in ons land gelijke kansen moeten bieden. Als dat betekent dat er meer in het vmbo geïnvesteerd moet worden, dan moet dat geld er gewoon komen'', aldus Visser.

Onderzoek

Ook het Landelijk Aktie Komitee Scholieren (LAKS), de organisatie die bekend is van de jaarlijkse klachtenlijn tijdens de eindexamens, is betrokken bij de film. In vervolg hierop gaat men een groot onderzoek doen onder leerlingen.

Voorzitter Paul Rook is ontevreden over het beleid van de overheid. ,,Men erkent wel dat er problemen zijn, men heeft ook een nieuwe koers uitgezet om deze aan te pakken, maar zo'n koers is natuurlijk ook een beetje vaag. Het gaat erom wat er in de praktijk gebeurt.'' De organisatie heeft nog geen plannen om acties te gaan organiseren, vooralsnog houdt men het bij onderzoek en conferenties.

Volgens de Onderwijsinspectie doet het negatieve imago geen recht aan de kansen die het vmbo de leerlingen biedt en de verbeteringen die worden doorgevoerd. Tegelijk zijn er wel degelijk problemen: 'De invoering van het vmbo vond plaats onder grote werkdruk, terwijl de zorg voor gedragsproblematische leerlingen veel inspanningen vergt en het lerarentekort op veel scholen een rol speelt.'

De grote vraag is natuurlijk of de leerlingen uiteindelijk goed terechtkomen, maar daarover zijn geen goede cijfers beschikbaar. Op het vmbo zelf is de schooluitval zo'n twintig procent. De doorstroming naar het mbo vormt vaak een probleem, omdat de onderwijstypes niet goed op elkaar zijn afgestemd.

Op het mbo is de schooluitval ruim veertig procent. Niemand weet precies hoeveel van die leerlingen zich alsnog bij een andere school inschrijven en een diploma halen. Hoewel de cijfers dus zeer gebrekkig zijn, lijkt het niet overdreven om te stellen dat een flink deel van de vmbo-leerlingen uiteindelijk het onderwijs verlaat zonder een diploma dat goede basis biedt om aan de slag te kunnen op de arbeidsmarkt. Vooral als het slecht gaat met de werkgelegenheid, is hun positie erg kwetsbaar.

Negatief beeld

GroenLinks heeft eind vorig jaar een onderzoek gehouden onder vmbo-leerlingen, waaruit blijkt dat zij een stuk negatiever over het onderwijs oordelen dan leerlingen aan andere vormen van voortgezet onderwijs. Vooral in de vier grote steden pakt het oordeel negatief uit.

Er zijn klachten over de lokalen en materialen en over de persoonlijke begeleiding. Verder blijkt dat de prestatiebeurs een barrière opwerpt voor doorstroming naar het mbo. GroenLinks stelt dat de problemen niet te wijten zijn aan het personeel, dat vaak zeer gemotiveerd is, maar aan de overheid.

Datzelfde concludeert de SP, die afgelopen zomer een enquête hield onder leraren aan het vmbo. Uit deze enquête komt naar voren dat er te weinig tijd beschikbaar is voor de 'zorgleerlingen', dat zijn de leerlingen met bijvoorbeeld leerproblemen, die vroeger naar het speciaal onderwijs gingen. Deze groep is gegroeid van 86.600 in 1998 tot 102.200 in 2002.

De enquête laat verder zien dat een meerderheid van de leraren van mening is dat het niveau van de eindexamens te laag is. In het schooljaar 2002/2003 werden voor het eerst landelijke vmbo-examens afgenomen, waarvoor negentig procent slaagde. Volgens de SP worden de problemen van het vmbo door middel van eenvoudige examens kunstmatig aan het oog onttrokken, en doorgeschoven naar het vervolgonderwijs.

De SP bepleit verder om de zogenaamde mavo-vlucht een halt toe te roepen. Veel scholengemeenschappen maken de koppeling tussen mavo en lbo ongedaan door de mavo-leerlingen onder te brengen in het schoolgebouw waar ook havo en vwo zitten. Ze komen hiermee tegemoet aan de wens van veel ouders, die niet willen dat hun kinderen geassocieerd worden met het vmbo. Gevolg is natuurlijk wel dat het vmbo hierdoor nog sterker wordt gezien als 'restonderwijs', waar ouders hun kind liever niet naartoe sturen.

Privaat onderwijs

Voor ouders met geld vormt het particuliere onderwijs een alternatief. Onlangs kwam het Erasmus College in het nieuws met een nieuwe vmbo-opleiding voor 21.000 euro. Het aanbieden van particulier onderwijs is overigens niet nieuw. Jaarlijks heeft men ongeveer veertig vmbo-leerlingen, zo vertelt directeur Stan Notenboom.

Ouders kiezen voor privaat onderwijs omdat ze vinden dat er op de gewone scholen te weinig aandacht wordt gegeven aan de leerlingen en omdat ze vinden dat de klassen er te groot zijn. Ook zegt men dat er vaak enkele leerlingen zijn die niet gemotiveerd zijn en die het klimaat voor de rest verpesten.

Het Erasmus College werkt juist met kleine groepen en een intensief contact met de leerlingen en met hun ouders. Schooluitval komt bijna niet voor. Een enkele leerling stroomt door naar het mbo, maar de grote meerderheid gaat naar de havo, waar uiteindelijk 85 tot 90 procent het eindexamen haalt, zo stelt de directeur. Vaak kiezen leerlingen overigens na het private vmbo ook voor privaat vervolgonderwijs.

Volgens Notenboom horen de tarieven die het Erasmus College berekent tot de laagste in Nederland. ,,Andere private scholen rekenen duizenden euro's meer, soms zelfs het dubbele.'' In internationaal perspectief kijkt men volgens hem al helemaal niet op van zulke tarieven; men ziet dit als een nuttige investering. Wel is hij zich bewust dat niet iedereen zo'n investering kan opbrengen. ,,Zo zit het hele leven in elkaar. Vergelijk het met een dure auto, die kan ook niet iedereen betalen.''

Dirk Kloosterboer

Naar boven