● Ravage   ● Archief    ● Overzicht 2004    ● Overzicht #12

De boer wordt steeds creatiever

Tientallen Wageningers, die de consument dichter bij het boerenbedrijf willen brengen, grepen een informele Eurotop van landbouwministers aan om een informatietour door Nederland te houden. Deelnemers aan deze 'Boeroparade' bezochten diverse boerenbedrijven waar het melken van de koe allang geen voor de hand liggende bezigheid meer is.

In het kader van het tijdelijke Nederlandse voorzitterschap van de EU, kwamen de Europese landbouwministers van 5 t/m 7 september in Lisse bijeen om de verdere liberalisering van de landbouw te bespreken en te bewerkstelligen. Sleutelbegrippen van de vergadering waren grootschaligheid en de positieve invloed die de grote voedselbedrijven hierop kunnen uitoefenen.

Een groep Wageningers, nauw verbonden aan Boerengroep Wageningen, een stichting die de consument dichter bij de boer wil brengen, besloot een actie op touw te zetten. Men had exact een maand de tijd om een vierdaagse tocht, de Boeroparade, te organiseren die vanuit Wageningen, via Doorn, Reeuwijk, Leiden naar het eindpunt, de Keukenhof in Lisse voerde.

De deelnemers deden onderweg verschillende boerenbedrijven aan, waarvan de werknemers werd gevraagd naar hun opvatting over de toenemende invloed van het Europese landbouwbeleid op het functioneren van het boerenbedrijf. Mensen die geïnteresseerd waren konden zich aansluiten bij de karavaan.

Dag 1. Zaterdag 4 sept :: Doorn

De tocht gaat van start op de boerenmarkt in Wageningen. Van een platte kar hebben we een podium gemaakt en opgetuigd met strobalen en spandoeken. Een biologische boer maakt van de gelegenheid gebruik om te vertellen dat hij er alle vertrouwen in heeft dat de consument uiteindelijk bewust kiest voor duurzaam, diervriendelijk en milieubewust geproduceerd voedsel. Hij merkt op dat de biologische landbouw aanzienlijk is gegroeid in de afgelopen jaren.

Tijdens de start van de Boeroparade schittert de pers door afwezigheid. Het is natuurlijk niet logisch dat in Wageningen, waar studenten een actie omtrent het landbouwbeleid organiseren, op enige aandacht hoeven te rekenen van de media en de Wageningen Universiteit. (NB. Een universiteit die geleidelijk aan ontwikkelingshulp wil vervangen door lessen ondernemerschap en handelsstrategieën voor bijvoorbeeld kleine Kenyaanse koffieboeren.)

De belangstelling voor de toespraken is redelijk. Twintig personen besluiten na afloop in het kielzog van de tractor met aanhangwagen op de fiets mee te rijden naar Amerongen waar de eerste boerderij zal worden bezocht. Hoewel de poster van de Boeroparade achter het raam hangt, blijkt de melkveehouderij verlaten.

Op naar Leersum dan maar, waar we bij een 'voormalige' melkveehouderij halt houden. Dit bedrijf is, in een tijd dat het erg moeilijk is voor kleine melkveebedrijven om het hoofd boven water te houden, geleidelijk aan getransformeerd in een goedlopende camping. De boerin vertelt ons het een en ander over het gemeentebeleid voor de regio waarbij boerderijen gestimuleerd worden om neventaken te vervullen en de daarmee samenhangende bureaucratische rompslomp.

De reden dat het bedrijf in 1999 voor een aantal jaren moest stoppen met melken is een gevolg van het feit dat de melkvoorraad in het land te groot werd. Toen de melkveehouderij weer wilde doorstarten waren de regels inmiddels zo veranderd dat de vereiste modernisering van de boerderij een astronomisch bedrag kostte.

,,Minder regels!'', vertelt de boerin. ,,Laat de boeren van de nieuwe Europese lidstaten in vredesnaam niet met dezelfde regels te maken krijgen als waar in Nederland mee gewerkt wordt. De kleine boerderijen maken geen schijn van kans.'' De boerin geeft ons een papier mee, dat wij in Lisse aan minister Veerman zullen aanbieden.

In Doorn bezoeken we een biologische melkveehouderij van een boer die aan Campina levert. ,,De prijs is laag, maar het biedt wel bestaanszekerheid'', aldus de melkveehouder. 's Avonds vindt er een informatieavond plaats waarvoor Gerrit Roos van de Nederlandse Melkveehouders Vakbond (NMV) is uitgenodigd.

De boodschap is duidelijk: de overproductie van melk moet stoppen. Op korte termijn kan dit volgens Roos alleen opgelost worden door melkquoteringen. ,,De boeren moeten door zelforganisatie en stakingen een betere prijs voor melk zien af te dwingen'', oppert hij.

Dag 2. Zondag :: Reeuwijk

De eerste boer die wij zondagochtend bezoeken is een voormalig intensief melkveehouder die zich nu toespitst op de makelaardij. Hij beheert het melkveebedrijf nog steeds en heeft daarvoor iemand in loondienst. De boer ziet zichzelf als ondernemer. ,,Als mijn buurman een goedlopend bedrijf heeft, moet ik beter zijn'', zegt hij.

De man pleit voor meer regels vanuit Europa. ,,Er moet geen 'scheve' concurrentie ontstaan tussen boeren uit Nederland en goedkopere landbouw uit Polen. De EU kan een rol spelen om de liberalisering te reguleren. De makelaardij loopt goed, vooral de markt voor luxe woonboerderijen.''

's Middags komen we aan bij een fruitkweker en melkveehouder in de buurt van Houten. Het grootste gedeelte van het inkomen, 60 procent, komt voort uit de boerderijwinkel. Ze hebben het geluk dat ze aan een fietspad gevestigd zijn dat druk bezocht wordt door stadsmensen.

Later in de middag vertrekken we met een sterk geslonken groep van twaalf deelnemers in de richting van Reeuwijk waar we zullen overnachten bij een biologische melkveehouderij en kaasmakerij. Ook op dit bedrijf loopt de 'rauwmelkse' kaasverkoop tot op heden uitstekend. Echter binnenkort moet alle melk volledig gesteriliseerd zijn naar Europese richtlijnen voor voedselveiligheid, wat het einde van de boerenkaas zal betekenen.

's Avonds nemen we in Reeuwijk deel aan een informatieavond over kritische boerenbewegingen in Europa. Jaap Spaan van het Kritisch Landbouwberaad (KLB) doet uit de doeken hoe Via Campesina, het Europese platform van kritische boerenorganisaties, en platform ABC (aarde, boer, consument) functioneren.

In platform ABC zijn kritische boerenorganisaties zoals de Nederlandse Akkerbouw Vakbond (NAV), Nederlandse Melkveehouders Vakbond (NMV), het Kritisch Landbouw Beraad (KLB), Nederlandse Agrarische JongerenVereniging (NAJV), XminY en nog wat organisaties in vertegenwoordigd. Volgens Spaan groeit de aanhang van kleine boerenorganisaties en keren boeren onpersoonlijke instanties als LTO en LNV steeds vaker de rug toe om zelf actie te ondernemen.

Dag 3. Maandag :: Leiden

We vertrekken naar Hazerswoude, waar we op bezoek gaan bij een maatschap van drie akkerbouwers. Dit jaar worden er spruiten geteeld. De samenwerking in een maatschap was noodzakelijk omdat de bedrijven onderling te klein zijn om te concurreren met de lage prijzen op de wereldmarkt.

Deze wereldmarkt is ook bepalend voor de prijs van de spruiten. Dagelijks belt de Greenery de dagprijs door in 'goed overleg' met voedselketens en supermarkten, waarna de spruitentelers bepalen of het al dan niet zin heeft om hard te werken. De veiling is iets van vroegere tijden.

Een conclusie van één van de akkerbouwers is dat er weinig tijd is om kritisch en strategisch na te denken over de toekomst van de landbouw. Om rond te komen is het van groter belang om na te denken over de huidige teelt en die van het volgende jaar.

Op naar Zoeterwoude, we zijn nu nog maar met vier man. De boerin van boerderij 't Geertje vertelt ons dat het soms net de Efteling lijkt op drukke dagen. 't Geertje is net een attractiepark; bezoekers houden er vrijgezellenfeesten, fierljeppen, barbecuen, geven geitjes de speen, enzovoorts.

We staan versteld van de grote hoeveelheid mensen die de geiten, varkens en cavia's aan het aaien zijn. ,,Het is vandaag een bijzonder rustige dag hoor'', vertelt de boerin droogjes. In de verte aan de horizon zien we Snowworld liggen. Geen gekke gedachte om jezelf eens af te vragen wat de verschillen tussen beide attractieparken zijn. Is dit de landbouw van de toekomst, een museumstuk voor dagjesmensen? Of is het positief dat mensen op deze manier in contact komen met het boerenleven?

In Leiden houden we halt in de Koppenhinksteeg, waar in de gekraakte vrijplaats een gewaagde bijeenkomst plaatsvindt. Een van de sprekers is Guus Geurts van XminY die voordraagt uit een scriptie over mogelijke hervormingen van de WTO en de doorvoering van voedselsoevereiniteit voor landen.

Geurts lokt een hoop reacties uit in de zaal. Valt een machtsblok als de WTO werkelijk te hervormen wanneer het zo door en door verziekt is van het neoliberalisme en kapitalisme? Mocht er zich al een mogelijkheid tot 'hervorming' aandienen, zullen er onvermijdelijk compromissen met neoliberalen aangegaan moeten worden.

Dag 4. Dinsdag :: De Keukenhof

De manifestatie bij de Keukenhof in Lisse kwam tot stand uit een tijdelijk samenwerkingsverband tussen de Boeroparade, SP en platform ABC. We hebben nog even de hoop gekoesterd dat er meerdere organisaties die zich bezig houden met de landbouwproblematiek en voeding zich aan zouden sluiten bij het initiatief, maar helaas.

De deelnemers aan de Boeroparade beoogden hun bevindingen, opgedaan tijdens de vierdaagse tocht, over te brengen aan de aanwezigen op de manifestatie. De Keukenhof zelf, waar 25 Europese lanbouwministers in een conferentieoord hun informele top houden, mogen we niet in.

Platform ABC vraagt aan de beveiliging dat men het manifest 'Eerlijk voedsel voor een eerlijke prijs' aan wil bieden aan minister Veerman. Uiteindelijk worden er zeven personen in de Keukenhof toegelaten om met minister Veerman te kletsen. De SP heeft er overigens een hard hoofd in dat grote voedselbedrijven de kwaliteit van het voedsel moeten en kunnen reguleren.

De conclusies die wij aan Veerman presenteerden luiden als volgt:

- er zijn weinig boeren die baat hebben bij de liberalisering van de landbouw met als gevolg schaalvergroting

- de landbouw verdwijnt uit Nederland

- minder regels

- kritische organisaties van boeren groeien en daar moet meer naar geluisterd worden

- boeren zijn bereid coöperatief samen te werken en te werken aan een meer ecologische landbouw met regionale afzet.

André Vermeer

De Boeroparade maakt een uitgebreider verslag naar aanleiding van de tocht. Hier is ook meer ruimte voor persoonlijke interpretaties en bespiegelingen. De boerengroep zal zich als horizontale organisatie in blijven zetten om boeren dichter bij de consumenten te brengen, alle ideëen zijn welkom. Contact: e-mail St.boerengroep@wur.nl

Naar boven