- Home
- Archief
- 1999

Uit: Ravage #297/298 van 17 dec 1999

Vloeibaar verzet

Wat voorafging aan 18 juni

De Internationale Actiedag van de 18 juni 1999 tegen de wereldwijde financiële centra was waarschijnlijk de grootste en meest gevarieerde actiedag in de jaren negentig. Honderden acties werden gevoerd in meer dan dertig landen verspreid over alle continenten. Hoe kon deze wereldwijde show van internationale solidariteit ontstaan? Wat ging eraan vooraf? Een persoonlijk verslag over de ontluiking van internationale protest.

Internationale solidariteit en wereldwijd protest zijn niet nieuw. Wel de snelheid en het gemak waarmee verschillende strijdterreinen met elkaar worden verbonden en het feit dat globalisering tot gevolg heeft dat veel mensen uit heel verschillende culturen een gemeenschappelijke vijand hebben. Een vijand die steeds minder subtiel wordt, met steeds meer uitwassen en daarom steeds makkelijker te zien, begrijpen, en uiteindelijk te ontmantelen is. Vooruitgang in kapitalistische zin betekent economische groei en die brengt onvermijdelijk monocultuur met zich mee. Maar juist door hun verschillen te koesteren, vormen sociale bewegingen een machtige uitdaging voor de monoverslaving van het kapitaal.

De val van de Muur heeft niet alleen nieuwe gebieden ontsloten waar het kapitaal ongehinderd kan opereren, maar opende ook nieuwe mogelijkheden voor radicale bewegingen. Verwees men vroeger steevast naar het sovjet-socialisme - in sociaal en ecologisch opzicht rampzalig - als voorbeeld van het onvermijdelijk falen van welk utopische onderneming dan ook, nu is er weer ruimte. De kracht van de radicale verbeelding is teruggekeerd naar het middelpunt van revolutionaire strijd. De verbeelding is bevrijd.

Ecosysteem

Er is geen behoefte meer aan universele revolutionaire regels, dat is meer iets voor de vrije marktideologen. Er is niet één manier, één utopia dat overal ter wereld van toepassing is. De radicale sociale bewegingen, die elkaar steeds dichter naderen, willen de macht helemaal niet grijpen. Zij willen de macht op laten lossen. Zij zijn geen voorhoede maar katalysator van het omwentelingsproces. Ze verzinnen allerlei autonome alternatieve vormen van sociale organisatie en vieren hun verscheidenheid en autonomie.

Hun vorm van organisatie en coördinatie lijkt op een ecologisch model, en werkt als een ecosysteem. Er is sprake van verregaande onderlinge verbondenheid. Zij varen wel bij diversiteit en werken het best als het verzet is ingebed in de eigen lokale omgeving en context. De ontwikkeling is het meest creatief langs de randen, de overlappingen, de tussenruimtes - die ruimtes waar verschillende culturen elkaar tegenkomen. Denk bijvoorbeeld aan de samenkomst van de Amerikaanse Earth First! met de houthakkersvakbonden of het Londense metro-personeel met Reclaim the Streets.

De samenlevingen die men voor ogen heeft zijn als ecosystemen: gevarieerd, in evenwicht en harmonieus. De ecologische crisis heeft het denken en doen van veel van dit soort bewegingen beïnvloed. We weten dat hervormingen nutteloos zijn, het is duidelijk dat de basis van het huidige systeem volkomen anti-ecologisch is, het is zinloos te wachten tot de juiste historische voorwaarden voor een revolutie zich voordoen, er is geen tijd meer. Radicaal creatieve en subversieve actie moet nu plaatsvinden omdat er geen tijd voor iets anders is.

Grensoverschrijdend

Op nieuwjaarsdag 1994 treedt het NAFTA verdrag in werking, en komen in Mexico de Zapatistas op spectaculaire wijze in actie. Zij strijden niet alleen om land en rechtvaardigheid, zij roepen via het internet op tot wereldwijd verzet tegen het "neo-liberalisme".

De respons en sympathiebetuigingen zijn overweldigend. In 1996 komen 6.000 mensen naar Chiapas voor een internationale bijeenkomst van activisten en intellectuelen om tactiek, problemen en oplossingen tegen de gemeenschappelijke vijand door te nemen. Een jaar later wordt tijdens een bijeenkomst in Spanje besloten tot het oprichten van een concrete wereldwijde campagne, de People's Global Action (PGA). Groepen die de volgende vier uitgangspunten delen wordt opgeroepen zich aan te sluiten:

* afwijzing van de instituten die multinationals en speculanten hebben gevormd om de macht van gewonen mensen in te perken, zoals de G8, WTO, NAFTA, EU en APEC;
* confrontatie, aangezien lobbyen weinig effect heeft op de bevooroordeelde en ondemocratische organisaties waarin het internationale kapitaal de enige beleidsmaker is;
* oproep tot niet gewelddadige burgerlijke ongehoorzaamheid en het vormen van plaatselijke alternatieven door plaatselijke bewoners, als antwoord op de activiteiten van overheid en bedrijfsleven;
* een organisatorische filosofie gebaseerd op decentralisatie en autonomie.

In februari 1998 is PGA een feit en komt voor het eerst bijeen in Genève, hoofdkwartier van de WTO. Driehonderd afgevaardigden uit 71 landen nemen aan de bijeenkomst deel, van Canadese postbestellers tot Maori- en Ogoni-activisten. Op deze inspirerende bijeenkomst wordt besloten tot acties tegen de volgende G8-vergadering in mei dat jaar te Birmingham. Vier dagen lang echoot het verzet over de aardbol: "Dood aan de WTO" roepen 200 duizend Indiase boeren. 50 Duizend land- en werkloze Brazilianen gaan samen de straat op. Van Sydney tot Finland vinden dertig steetparties plaats. Vijfduizend mensen leggen het centrum van Birmingham lam. Een dag later demonstreren in Genève, waar de ministers van de G8 bijeenkomen, 15 duizend mensen uit heel Europa en breekt een rel uit die drie dagen duurt.

Bewustwording

Omdat we het succes van die dagen willen voortzetten de vaart erin willen houden, wordt besloten de economie naar de strot te vliegen door direct op de financiële centra van de wereld te mikken. 18 Juni (J18) wordt uitgeroepen tot internationale actiedag tegen het kapitalisme. De media berichten over "uitnodiging voor een rel" "internetsamenzweringen", "geheime oorlogsraden", "cellen" en "duistere groepen". Berichten van open internetpagina's worden in The Sunday Times gepresenteerd als geheime documenten. De media doen er alles aan om mensen te laten geloven dat dit soort dingen niet door doodgewone mensen, met gebruik van alledaagse middelen als conversatie, telefoontjes, openbare vergaderingen en e-mails te organiseren zijn. Maar hoe werd het echt georganiseerd? Het idee om lokale groepen te vormen stond voorop. Bestaande groeperingen komen daarin samen of breiden uit. Op het laatst zijn er, verspreid over het heel Engeland 35 verschillende groepen, die zich uitsluitend organiseren rondom 18 juni. Elke groep produceert lokaal posters en pamfletten en organiseert kraampjes en tentoonstellingen in cafés en bij festivals. Ieder groepje opereert onafhankelijk. Het grotere netwerk neemt het gevoel van klein, onbetekenend en machteloos bezig te zijn weg.

De Britse actiebeweging concentreet zich vooral op directe actie ten koste van bewustwording en theoretische helderheid. Het positieve daarvan is dat de meest fantasierijke acties en strategieën mogelijk zijn en een ideologische stammenoorlog vermeden wordt. Maar wil je een brede beweging, waarin debat, actie en experiment plaatsvindt, waarin het zaad voor de toekomst van de samenleving ontkiemt, dan is het noodzaak om beter te worden in nadenken, communiceren en onszelf en elkaar onderwijzen.

Niet veel mensen kunnen zomaar bevatten hoe de valutamarkt en de optie- en aandelenhandel, die het hart van de wereldeconomie vormen, in verband staan met hun eigen misère. Het is in het belang van de zakenwereld om de onwetendheid in stand te houden. Een eerste stap om de financiële mystiek te doorbreken wordt ondernomen door Corporate Watch en Reclaim the Streets, middels een 32 pagina's tellend boekje Squaring up to the square Mile - a rough guide to the City of London. Vierduizend van deze boekjes worden verspreid onder de J18 groepen, boekwinkels, congressen en een versie ervan verschijnt op Internet. In het boekje staat ook een gedetailleerde kaart met alle potentiële doelwitten in The City, het financiële hart van Londen.

In februari vindt een studiedag plaats en diverse mensen reizen rond om workshops te geven op congressen en bijeenkomsten. Zij beschikken over video en diamateriaal, waaronder een adbuster reclame over de G8 en de wereldeconomie. Hiervan worden 100 kopieën de wereld rond gestuurd en op de gekste plekken vertoond, van de Israëlische kabel TV tot op benefietconcerten. Sommige mensen zetten de reclame op grote schaal aan het begin van huurvideo's.

Desorganisatie

Het idee achter J18 is om lokale en internationale netwerken van verzet te creëren. Maar misschien is het misleidend om de amorfe en vloeiende vorm van communicatie een netwerk te noemen. Netwerken zijn wel van toepassingen op makkelijke te identificeren groepen zoals NGO's. Wat hieraan ontbreekt is volgens Harry Cleaver "het gevoel van onophoudelijke, vloeiende beweging in de 'burger samenleving', waar 'organiseren' niet per se gebeurt in de vorm van 'organisaties', maar een eb en vloed van contacten op een veelheid van punten". De beste metafoor voor dit soort organiseren is volgens Cleaver water: "vooral oceanen, met stromingen en rivieren, het tij, dan weer snel, dan weer traag. Op sommigen punten bevriest water, kristalliseert het in rigiditeit, maar meestal ontdooit het weer, en keert terug naar een proces van dynamische zelf-organisatie dat nooit kristalliseert maar richting en kracht heeft." Zo ging het in de aanloop naar J18 en deze vloeibaarheid is onze grootste troef tegen het rigide keurslijf van de geldeconomie.

The Daily Mirror meldt op 29 januari dat de politie tracht te infiltreren in Reclaim the Streets. Het dagblad had een geheim document van de Special Branch kunnen bemachtigen waarin wordt toegegeven dat het vrijwel onmogelijk is om met conventionele methoden grip te krijgen op groepen als RTS: "De noodzaak van undercover operaties is evident". De overheid weet zich geen raad met 'desorganisaties'. Zij zijn gewend aan structuren met gecentraliseerde, hiërarchische opbouw. Inmiddels verschijnen er meer dan dertig verschillende soorten J18 stickers op lantaarnpalen, geldautomaten, bushaltes, publexborden en zelfs op rug van een agent. Overal worden concerten gehouden voor geld en publiciteit. Vijftigduizend gouden flyers voor J18 met de openingszin van Vaneighem: "werken voor plezier en authentieke feestvreugde is niet te onderscheiden van de voorbereiding van een algemene opstand" en 10 duizend pamfletten worden verspreid.

Een maand voor J18 begint een media-oorlog met paginagrote artikelen (vaak in de economie katernen) over de actiegroepen die het financiële verkeer willen lamleggen. Politieverloven worden ingetrokken en alle bedrijven in de wijk ontvangen een brief met het verzoek rekening te houden met "grootschalige ordeverstoringen". The Big Issue (de Londense daklozenkrant) blikt naast een fotomontage van een brandende zakenman in vijf pagina's vooruit op J18. The heat was on. Via uitgelekte interne berichten wordt duidelijk dat er in The City de nodige voorzorgsmaatregelen worden getroffen, waaronder barricades bij ingangen en extra bewaking. Alle ingangen worden zoveel mogelijk dicht gehouden, bezoekers en leveranties tot het minimum beperkt.

Spontaniteit

Nog gauw worden 8.000 rode groene zwarte en gouden maskers gedrukt en met de hand van elastiekjes voorzien. In Bristol worden de autonome actieplannen strak getrokken, In Sheffield legt men de laatste hand aan enorme carnavalskoppen met soundsystems erin. De London Futures Exchange Market wordt opgemeten om te weten hoe groot de muur moet zijn die we daar willen bouwen, de webmasters en -mistresses maken een site waarop live stream video met beelden uit Sydney en Londen te zien zullen zijn. Vier verschillende soundsystems doneren apparatuur voor een gemeenschappelijk soundsystem voor de streetparty, blokkadeteams leren plattegronden en mobiele nummers uit hun hoofd, mensen moeten zich langs horden politiesurveillance en media camera's wringen om de vergadering te bereiken. Het 32 pagina's dikke namaak dagblad Evading Standards wordt voltooid en gedistribueerd.

Honderd groepen uit 42 landen hebben afgesproken die dag actie te ondernemen en de politie verwacht in de City 10 duizend demonstranten. Ondanks alle voorbereidingen weten we dat er één ding nodig is om de dag te laten slagen - actieve spontane actie van de deelnemers. Spontaniteit is een onmisbaar verzetsmiddel naast diversiteit en ongrijpbaarheid. Het verlangen dat niet door gebrek of externe impulsen wordt gestuurd. Het spel van het leven zelf en het tegenovergestelde van werk, orde en hiërarchie.

Tijdens revolutionaire periodes komen schijnbaar gescheiden processen samen en vormen een sociaal explosieve crisis. The Express had het ongewild bij het rechte eind met haar kop dat 'Critical Mass' de hele dag georganiseerd had. 'Critical Mass', het blokkeren van de stad in het spitsuur door massaal te fietsen, is geen organisatie en organiseerde zeker niet J18, maar het is een treffende omschrijving van wat er momenteel in de wereld aan de gang is. De kritische massa groeit en groeit en gebruikt dezelfde communicatiemiddelen als het wereldgeldcircuit om verslagen van stakingen, acties, demonstraties en bezettingen de wereld rond te sturen. Er komt een explosie - één die zo anders is van alle voorgaande opstanden dat zij die de macht in handen hebben niet eens doorhebben dat die hun wereld definitief zal veranderen.

Dit artikel is een vertaalde en bewerkte versie van Friday June 18th 1999: 'Confronting Capital and Smashing the State!', dat anoniem verscheen in Do or Die #8.

Vertaald door Elly

 

Naar boven
Naar overzicht dit nummer
Naar Jaargang 1999