- Home
- Archief
- 1999

Uit: Ravage #297/298 van 17 dec 1999

De dagen van... Thomas Schlijper

Thomas Schlijper (23), die met zijn fotografisch werk dit jaar met zijn neus in de publieksprijzen viel, bracht afgelopen week een bezoek aan Bombay waar het schip de Rainbow Warrior van Greenpeace lag aangemeerd. Tussen fragmenten van Hesse's Narziss & Goldmund en gedachten over arm en rijk tegenstellingen door, schoot hij rolletjes vol van verontreinigde scheepswrakken op de kust van Allang.

Zaterdag 4 december 1999

Mijn mobiele telefoon doet het enige wat ie hier in India nog kan: voor wekker spelen om zes uur 's ochtends. Toch sta ik niet op; de rugzak waar m'n kleren in zaten, is niet uitgepakt en ik wil m'n hutgenoten niet storen door het licht aan te doen en te gaan rommelen. Misschien ben ik gewoon moe en kan ik de vissers die hun vis komen uitladen op de werf morgen ook fotograferen.

Gisteren had ik het schip de Rainbow Warrior van Greenpeace weten te vinden in de Ferry Wharf in Bombay, nadat ik de eerste nacht in een hotel heb doorgebracht met een lichte cultuurschok. Dit is mijn eerste reisje buiten Europa. Toch is wat ik 's nachts op weg van het vliegveld naar het hotel meemaakte, niet het ergste geweest. Dat alles armoede uitstraalde en de taxi links en rechts inhaalde, zijn groot licht en toeter gebruikte om in de weg zittende rammelbakken van vrachtwagens te waarschuwen dat hij zich er tussen kwam persen, was niets vergeleken bij de lange drukke rechte straat waar ik 's ochtends op weg van het hotel naar de Rainbow Warrior (RW) doorheen reed. Preety, een meisje uit Bombay dat tot de bemanning van de RW behoorde, vertelde mij dat zij zelf in de vierentwintig jaar dat ze in Bombay leefde daar tot voor kort ook nooit was geweest.

Stel je voor: een brede strook asfalt aan weerszijden afgebakend door een zes meter hoge muur en in het midden van de weg een betonnen richel van 80 cm hoogte om te voorkomen dat tegenliggers elkaar zouden raken. Tegen de muren was elke ruimte benut om krotten te bouwen. Krotten met twee verdiepingen. Alles bruingrijs van kleur. Kinderen, bejaarden, alles leeft in en voor die krotten op straat terwijl vrachtauto's en taxi's er rakelings langs denderen. Men rijdt hier links. Maar als het naar de zin van de taxichauffeur niet genoeg opschiet, haalt hij rustig links in, waardoor hij met hoge snelheid vlak langs de krotbewoners scheert.
Het is dan ook niet vreemd dat het voelde alsof ik thuis kwam bij het betreden van de RW, die ik eerder dit jaar in Amsterdam had bezocht. Het is winter in India en dat betekent temperaturen van 25 tot 30 graden.

Zondag 5 december

Dat geeft een gek gevoel: 5 december schrijven op het moment dat je in je korte broek in de schaduw verkoeling zoekt en uitkijkt over een tropische zee met daarboven een flinke smoglucht. Pakjesavond. Niet voor mij dus, en ik kan je melden dat ik dat niet eens zo heel erg vind. Ik respecteerde de zondag eens als een rustdag. Als ik niet uitkeek, zou ik hier nog gezond worden: om 12 en 18 uur staat aan boord warm eten klaar, 's nachts slaap ik lang genoeg en overdag baad ik in het zonlicht en doe ik vrijwel niets.

In Amsterdam slaap ik te kort, eet niet of te weinig, zie te weinig zon en stress dat het een lieve lust is. Gelukkig kan ik er tegen, tegen de rust hier. Het is de laatste avond dat de RW in de haven van Bombay ligt; 's avonds ga ik mee met een deel van de bemanning, afkomstig uit Australië, Nieuw Zeeland, Argentinië, Spanje, Duitsland, Nederland, Rusland en India, om uit te gaan in Colaba, een welgestelde stadswijk.

Na wat omzwervingen belanden we in een chique club. Het staat me zeer tegen hier een beetje te moeten swingen op de zomerhit 'blue da ba dee' of iets dergelijks als je weet dat hier heel erg dichtbij de armoede schrijnende vormen aanneemt. Dat bleef me de dagen in Bombay verbazen: het verschil tussen arm en rijk is hier zo enorm groot en dicht bij elkaar. Moeilijk te bevatten. Hoe zou het zijn om hier rijk te zijn, vraag ik me af. Het ligt voor de hand dat dat niet moeilijk voor te stellen is omdat ik zelf in dit land rijk ben, maar zo makkelijk is het niet. Ik woon hier niet. Ik leef hier niet. Ik doe hier niet dagelijks dingen die stadgenoten even verderop niet kunnen en ook nooit zullen kunnen. Het lijkt me dat het de glans van je eigen geluk en welvaart enigszins dof maakt als het besef van de oneerlijkheid ervan continu aanwezig is.

Maandag 6 december

Om 13:00 uur vaart de Rainbow Warrior de New Ferry Wharf uit, op weg naar Allang. Daar zal Greenpeace als onderdeel van zijn 'Toxic Free Asia Tour 19992000' actie voeren tegen de manier van shipbreaking op de kust. Jaarlijks varen 400 schepen bij hoogtij in Allang op de kust om door zeer slecht betaalde arbeiders met simpele gereedschappen uit elkaar gehaald te worden. Gevaarlijk werk, want veiligheidsvoorschriften zijn er niet en ook een millieuwetgeving ontbreekt. Per te slopen schip sterft gemiddeld 1,2 arbeider.

Dit trieste feit is niet waar het Greenpeace om te doen is: Greenpeace wil dat de eigenaren van deze schepen, veelal uit westerse landen afkomstig, er voor zorgen dat alle giftige materialen uit het schip worden gehaald voordat het naar India gevaren wordt. Om wat centen te sparen gebeurt dat nu niet, ten koste van het Indiase milieu en ten koste van de gezondheid van de arbeiders. Na een zink- en brandoefening en een rondleiding door de RW verdiep ik me weer in 'Narziss & Goldmund', een boek van Herman Hesse waar je niet vrolijk van kunt worden. In januari kreeg ik het van een vriend, nu pas heb ik tijd om het te lezen. Een warme bries doet de bladzijdes opwaaien.

Dinsdag 7 december

Een dag van alleen maar varen, een groupmeeting over de actie van morgen en een beetje lezen. 's Avonds prepareer ik de doka om morgen kleurenfilms te kunnen ontwikkelen.

Woensdag 8 december

Om vijf uur opstaan. Actiedag. Bij het opkomen van de zon zou een vliegbootje (flying dinghy) de lucht in gaan om videoopnames van de shipbreakingactiviteiten te maken, die de grootschaligheid aantonen. Maar de te harde wind belet dat. Om acht uur stap ik met een filmer en Greenpeace-fotograaf (ik ben slechts als free-lance fotograaf aanwezig) in een 'inflateble' die langszij de RW op de golven omhoog en omlaag deint.

Dan wordt het leuk: gezeten vooraan in de rubberboot, racen we richting kust om opnames van de scheepswrakken te maken. De tranen vliegen uit m'n ogen door de snelheid waarmee dit tochtje gepaard gaat. Genieten! En telkens op het water neer klappen. Een geruststellende gedachte dat ik mijn cameraapparatuur heel goed verzekerd heb, anders had ik me niet zo comfortabel gevoeld. Het is onmogelijk om zo'n rubberboot stil te laten liggen dus moet ik fotograferen met een snelle sluitertijd. Dat kan gelukkig makkelijk want er is heel veel licht.

Jammer genoeg gaan we niet het strand op, dat zou te gevaarlijk zijn vanwege de reactie van de arbeiders op de werf en vanwege alle zooi die in het water drijft waardoor de motor van de boot beschadigd kan raken. De actie die even later volgt bestaat uit het fotograferen van een Greenpeaceinflateble die langs de wrakken vaart met een omhoog gehouden spandoek.

's Middags volgt elders een actie bij een schip dat op zee op hoogtij wacht om het strand op te kunnen varen. Greenpeace-activisten schilderen leuzen op de zijkant van dat schip. 's Avonds wordt nogmaals een poging met de flying dinghy ondernomen: bij de testvlucht wilde het ding nog wel de lucht in, met de camerajongen erbij lukt dat niet meer.

Donderdag 9 december

Flying dinghy nogmaals proberen te laten opstijgen. Ik zag vanuit een rubberboot hoe het al mis ging toen het gevaarte, bestaande uit een klein rubberbootje met propellor en daarboven een soort deltawingachtige constructie, nog maar net op het water stond: de wind pakte de vleugels en trok het ding op z'n kant. Hierbij werd hij onherstelbaar beschadigd. Het leverde slechts wat leedvermakelijke foto's op.

De media-aandacht in de wereld voor de acties van gisteren viel tegen, en een politieke reactie bleef uit. Daarom werd besloten een motorloosbootje vast te maken aan de ankerketting van een van de schepen die wachtte op hoogtij, vergezeld van een grotere rubberboot met motor. Om de drie uur wisselden Greenpeaceactivisten elkaar af. Ook 's nachts.

Vrijdag 10 december

Door de deur die toegang geeft tot het middendek steek ik mijn slaperige kop naar buiten, zie dat we varen, dat het motorloze bootje ontbreekt maar dat de boot met motor er wel is. Bovendien zie ik nergens het schip waar de actie op gericht is. Blijken de golven vannacht heviger geworden en het bootje onder water geraakt te zijn. De twee overboordgeslagenen zijn direct door de andere boot uit het water gevist.

Nu is de RW baantjes aan het trekken over de Arabische Zee, op zoek naar het vermiste rubberbootje. Nogal een karwei om zo'n klein ding op een enorme zee te vinden. Vergeefse moeite want het ding zit toch nog vast aan de ketting van het grote schip. De actie wordt nog enkele uren voortgezet tot de golven te hoog worden.

Ik ga voor de zoveelste keer de inflateble in, het wordt al bijna net zo spannend als op m'n fiets stappen. In een noordelijke haven zouden enkele formaliteiten afgehandeld moeten worden en dat zou met een beetje pech wel eens het hele weekend kunnen gaan duren. Later wordt het roer omgegooid en koers naar het zuiden gezet omdat een patrouilleboot de RW komt checken. Nog later gaat ook dat niet gebeuren en vervolgt de RW zonder oponthoud zijn weg naar Bombay.

Er is goed nieuws: het hooggerechtshof heeft leden van het parlement ter verantwoording geroepen met betrekking tot het, illegale, dumpen van schepen met giftige inhoud op de stranden van India. Doordat Greenpeace er deze week de aandacht op gevestigd heeft, worden deze praktijken onder de loep genomen. Missie geslaagd.

Zaterdag 11 december

In de spiegel kijken betekent vanochtend met m'n kop tegen de spiegel aanknallen: de RW heeft de zeilen uitgerold en ligt nu continu scheef. Daardoor is het eenvoudig je evenwicht te verliezen. Straks zullen we in Bombay aankomen en moet ik eens kijken hoe ik zo snel mogelijk terug in Amsterdam kom. Gelukkig is het mogelijk deze tekst per e-mail vanaf de RW naar Ravage te sturen, inclusief een foto. Ikzelf kom voor de deadline waarschijnlijk niet terug.

Terugkijkend op deze week kan ik wel stellen dat wat de plannen betreft Greenpeace veel weg heeft van Groen Front! Beide blinken planmatig uit in wanorde en het succes van de acties hangt voor een deel van geluk, de media-aandacht en overige gebeurtenissen in een land af. Greenpeace beschikt over een uitgebreid arsenaal aan actiemiddelen maar is daardoor minder creatief. Greenpeace is echter een naam met een heel sterk imago. Zodoende is soms slechts de aanwezigheid in een gebied voldoende om een verandering te bewerkstelligen.

Het water is weer groen in plaats van bruin, Bombay is in zicht. Enkele dolfijnen hebben wat sprongetjes laten zien en ik heb mijn terugvlucht telefonisch geboekt. Ik mis Amsterdam, verlang weer naar fietsen, naar scheldpartijen met taxichauffeurs die me snijden, naar de geur van de oliebollenkraam voor de deur, m'n Apple, het mobieltje, de stress en vooral: m'n vrijheid. Het is mooi geweest.

Thomas Schlijper

 

Naar boven
Naar overzicht dit nummer
Naar Jaargang 1999