- Home
- Archief
- 1999

Uit: Ravage #285 van 28 mei 1999

De dagen van... Harald Doornbos

Harald Doornbos, 31 jaar, Academie voor Journalistiek, daarna twee jaar politicologie aan de UvA. Gewerkt bij de communistische krant De Waarheid tot de laatste editie van de persen rolde. Daarna freelancer in Turkije, Libanon, Kroatië en Bosnië. Vervolgens sinds juni 1993 als Balkan correspondent voor NOS radio en de VNU dagbladengroep en later de Geassocieerde Persdienst (GPD) in voormalig Joegoslavië met als woonplaats Sarajevo en soms Zagreb of Belgrado. Vanaf maart 1998 woonachtig in Pristina, Kosovo. Sinds enkele weken veelvuldig actief vanuit het immer romantische Kukës, Noord Albanië.

Dinsdag, Amsterdam

Voor drie dagen ben ik in Nederland. De belangrijkste reden is om een Jeep op te halen die de NOS en de GPD voor mij hebben gekocht, maar waar ik echter veertig procent zelf van blijk te moeten betalen. De wegen in Albanië zijn echter dermate bizar dat je echt niet zonder kan. En nu wil ik niet als een patser overkomen die ook zo nodig een 4by4 wil hebben omdat je wellicht vast komt te zitten op de zandverstuiving van Nunspeet op een zondagmiddag. Nee, Albanië is serieus fucked up. Er zitten gaten in de weg waarin je simpelweg kan verdwijnen, echt waar. En sommige stenen en keien zijn zo groot, dat ze direct de bodem uit een normale auto zouden slaan. Ik ken mensen in Tirana die jarenlang in Kenia of Sierra Leone hebben gewoond en die zeggen dat ze dit (,,weet je zeker dat dit Europa is'') nog nooit hebben gezien.

Het was al een heel gedoe om de dagen daarvoor vanuit Kukes in Noord Albanië naar huis in Sarajevo te komen. Hemelsbreed bedraagt de afstand misschien 250 kilometer maar omdat Joegoslavië, oftewel Servië en Montenegro, zijn afgesloten moet je er helemaal omheen. De snelste manier om naar Sarajevo te komen is de volgende: eerste vanuit Kukes naar Skopje in Macedonië, wat een ritje is van elf uur. Dan door naar Thessaloniki in Griekenland, wat drie uur is met de auto. In slaap dommelen op de luchthaven daar en dan 's ochtends vroeg naar München en 's middags vanuit München een directe vlucht naar Sarajevo. Zo doen we dat hier op de Balkan. Waarom zou je het makkelijk doen als het ook moeilijk kan.

Ik had me nooit kunnen voorstellen dat Sarajevo ooit nog zou veranderen in een plek waar je naar toe zou gaan om tot rust te komen. Nu de Serviërs in Bosnië verslagen zijn, drink ik er gezellig cappuccino op een terras en ga uit met m'n vrienden. Wow, na zoveel bommen en ellende. Iedere week zie je er minder sterren van granaten die tijdens de oorlog zijn ingeslagen. Iedere maand worden er weer nieuwe wijken opgeknapt.

In Sarajevo is bijna iedereen laaiend enthousiast over de bombardementen op Servië. Als ze weten dat ik uit Kosovo ben gegooid door de Serviërs roepen ze: ,,Hé, de klootzakken worden eindelijk aangepakt''. Jaja, het werd tijd roep ik terug. Het Bosnische tv journaal laat nog eens beelden zien van de NAVO aanval op de Servische televisie in Belgrado. ,,Tja'', zegt de nieuwslezer, ,,wij weten hier hoe het voelt wanneer je televisie wordt aangevallen.'' En vervolgens beelden van de Servische aanval op het televisiegebouw van Sarajevo in 1995. Ik herinner me die aanval nog goed. Want ik had in het tv gebouw een kamer gehuurd en na die Servische beschieting was het plafond van m'n kamer naar beneden gekomen waarbij een bevriende journalist zijn gehoor aan één kant verloor.

Donderdag, Ancona

De boot van Ancona in Italië naar Durrës in Albanië vertrekt om tien uur 's avonds. Ik ben het schip binnengelopen, wat een slecht teken is aangezien ik met een Jeep vanuit Nederland hier naar toe zou rijden. Maar van de Jeep resten nog slechts de sleutels in m'n broekzak. In Amsterdam was dat ding al kapot gegaan en na een dag gerepareerd. Toen ben ik gaan rijden, maar in de buurt van München ontplofte een koelwaterslangetje en moest 'ie opnieuw gemaakt worden. Goede humeur werd behoorlijk op de proef gesteld. Vooral toen die klote auto 35 kilometer voor Ancona opnieuw ontplofte en een versnellingsbak het ook niet meer deed. Nu was het serieus, zeiden ze bij een Italiaanse garage. Jezus, ik heb daar lopen vloeken en schelden. Zelfs de Italianen keken verbaasd op.
Philippe, een van mijn beste vrienden die voor de Belgische krant Le Soir werkt, wacht me op terwijl ik langs de metalen railing richting het restaurant loop van de boot. ,,Kut Jeep werkt niet meer'', zeg ik kortaf. Met koffie bereiden we ons voor op 17 uur boot.

Het schip zit voor de helft vol. De meesten aan boord zijn Albanezen. Jongens die uit West Europa komen en die zich gaan aansluiten bij het UCK, het Kosovo bevrijdingsleger. Anderen komen naar Albanië om familieleden uit Kosovo op te zoeken die ze kwijt zijn geraakt. Zij zullen de komende dagen alle vluchtelingenkampen afgaan op zoek naar broers, moeders en vaders. We ontmoeten twee Albanezen die al jaren in Bosnië wonen en lid zijn van het Bosnische regeringsleger. ,,We gaan een beetje rondkijken of we iets kunnen doen'', vertellen ze. Op het achterdek loop ik drie bejaarde Nederlandse vrouwen tegen het lijf, waarvan er twee zich nogal moeilijk voortbewegen op krukken. ,,Wij gaan naar de Albanezen om te vertellen dat de Here Jezus ook van hen houdt'', zegt mevrouw één. ,,Ja'', vervolgen twee en drie, ,,wij zijn van de stichting God houdt van Albanië.'' Gelukkig dat het zo'n rustige zee was, want anders had ik daar spontaan een vuilniszak vol gebraakt.

Ondertussen varen we dicht langs een armada van NAVO schepen die voor de kust van Albanië liggen. Helikopters vliegen af en aan en landen op vliegdekschepen. Straaljagers scheren door de lucht. En nou ben ik volstrekt niét zo'n NAVO mannetje, maar ik moet toegeven dat dit me een uiterst goed gevoel geeft. Eindelijk, en ik bedoel éindelijk, worden de fascisten in Servië aangepakt. Het grote verschil tussen de toeschouwers in Europa en wij die in de Balkan wonen, is dat voor jullie de oorlog begon op 24 maart 1999 met de eerste NAVO luchtaanvallen op Servië, terwijl die oorlog voor de mensen op de Balkan al in de zomer van 1991 is ingegaan.

Maandag, Tirana

Al een paar dagen hangen we rond in Tirana, de hoofdstad van Albanië. We regelen de persaccreditatie bij het UCK kantoortje in de stad. Ik blader wat internationale tijdschriften door en stuit op anti NAVO propaganda. ,,Wat de Serviërs ook hebben gedaan, het kan nooit zo erg zijn als de ergste misdaad die de VS hebben gepleegd door simpelweg te bestaan'', zo meent een Franse filosoof. Volgens het artikel zijn de Albanezen slechts op de vlucht geslagen in Kosovo vanwege de NAVO bommen. En heel Europees links zou in opstand moeten komen tegen de fascistische aanvallen van de NAVO op Joegoslavië.

Op zulke momenten houd ik het bijna niet meer. Want toevalligerwijs ben ik het hele voorafgaande jaar in Kosovo geweest en de vijf jaren daarvoor in Bosnië en Kroatië en ik spreek Servisch Kroatisch, dus ik meen enige recht van spreken te hebben. Het Servisch nationaal socialisme is de stuwende kracht geweest achter het uiteen vallen van Joegoslavië, de oorlogen in Slovenië, Kroatië, Bosnië en uiteindelijk Kosovo. De vernietiging van dit nationaal socialisme is noodzakelijk om tot een blijvende vrede op de Balkan te komen.

Ik herinner me nog goed hoe ik in 1991 voor het eerst naar de oorlog in Kroatië toereed. De Waarheid, waar ik een tijdje voor had gewerkt, was net failliet gegaan, dus ik ging daar naar toe met het wereldbeeld van een klassieke linkse Westeuropeaan: De Kroaten waren tijdens de Tweede Wereldoorlog fascisten geweest dus die zouden nu ook wel weer fout zijn, en de Serviërs waren allen partisanen geweest die er nu slechts op uit waren dat het multi etnische Joegoslavië niet uiteen zou vallen. Ha, wat een klinkklare onzin. Ik ging op bezoek bij de Servische opstandelingen in Kroatië en vroeg aan de minister van Informatie hoe hij Tito's Joegoslavië dacht te herstellen. ,,Wat?'', schreeuwde de man, ,,wij willen onze Servische koning terug. Weg met Tito, dat was een klote Kroaat, weg met Joegoslavië, weg met dat multi etnische geouwehoer. Lang leve Servië.'' Daarna werd ik uit zijn kantoor gegooid. Goed, ik was een illusie armer, maar stond dichter bij de realiteit. Bosnië en Kosovo waren niet anders.

In de loop der jaren heb ik eindeloos geprobeerd om de Serviërs en hun obsessie voor nationalisme te begrijpen. Echt waar, ik heb zo m'n best gedaan. Maar uiteindelijk is de maat vol en kan ik niet meer tegen dat übermensch geouwehoer waarmee de meeste Serviërs je dood gooien. Ik kan het niet meer aanhoren wanneer ze roepen dat het jarenlange beleg van Sarajevo een leugen is en dat alle beelden van bloedbaden niet anders waren dan computer animaties. Ik kan het niet meer aanhoren wanneer ze zeggen dat de Bosnische moslims toch maar Turken zijn die af moeten worden gemaakt omdat ze niet te vertrouwen zijn. En kijken jullie ook maar uit met jullie Turken in Nederland, zeggen ze er dan altijd weer bij, want die lui fokken als konijnen en voor je het weet ben je een minderheid in je eigen land en heb je niets meer in te brengen. Of dat ze weer beweren dat ,,die Turken of die Albanezen'' het eigenlijk ook niet kunnen helpen dat ze slechte mensen zijn, omdat het nou eenmaal in hun bloed zit. En dus is er ook niets mis mee met het afknallen van kinderen bijvoorbeeld, want hiermee voorkom je simpelweg dat slechte kinderen opgroeien tot slechte volwassenen die geheid moslim terroristen worden.

In alle Servische kranten stonden de afgelopen dagen analyses van internationale leiders die volgens Belgrado anti Servisch zijn. Hier volgen de conclusies: Bill Clinton: seksuele obsessies, wil zijn mannelijkheid bewijzen door oorlog tegen Servië te starten. Madelin Albright, Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken: heeft tijdens haar jeugd in Belgrado gewoond en baalt er nog altijd van dat ze nooit eens lekker is gepakt door een knappe Servische jongen. Uit pure frustratie hierover wil ze nu wraak nemen op Servië. VN secretaris generaal Kofi Annan: klassieke Afrikaan met een slaven complex. Vindt daarom alles goed wat de Amerikanen doen.

Je hoeft het bovenstaande allemaal niet te geloven, maar dit is slechts het topje van de ijsberg en ik heb het allemaal zelf gehoord of gelezen. Zo bizar is het trouwens niet, wanneer je je realiseert welke partijen er op dit moment in de Servische regering zitten. De socialistische partij van Milosevic, een zogenaamd linkse partij die druipt van extreem nationalisme. JUL, een stalinistische partij onder leiding van de vrouw van Milosevic, Mira Markovic. En de Servische Radicale Partij, een openlijk fascistische partij die streeft naar een groot Servië. (In haar partijprogramma staat dat Servië moet grenzen aan Duitsland en dat Servië een land moet zijn exclusief voor de orthodox christelijke Serviërs.) Oftewel: ,,Eén volk, één rijk, één leider''. Dat links dit soort tuig steunt, zegt wel erg veel over de crisis waarin het beland is.

Woensdag, Kukës

Terug in Kukës, Noord Albanië. Philippe's auto is ergens op weg tussen Tirana en Kukës kapot gegaan. Dat ding hebben we dus maar bij een boerderij achtergelaten en zijn liftend verder gegaan. Erich Rathfelder, een goede vriend die al jarenlang voor de Duitse krant Die Tageszeiting werkt, slaat me op m'n schouders. Harald, jongen, ook weer terug in Kukës? We praten over links in Europa. Hij heeft moeilijkheden met z'n eigen redactie, want die zijn fel tegen de NAVO luchtaanvallen. Wij beiden zijn pro. Net als de meeste journalisten trouwens. ,,De luchtaanvallen zijn onderdeel van een antifascistische strijd'', zegt Erich. ,,Wij zijn voor links met mensenrechten, die klootzakken binnen de Grünen zijn dogmatici'', fulmineert hij. Ik zeg: ,,Remember Molotov'', ja kom maar, nu lachen we. Godsamme, brullen we: Blair, Clinton, Havel, Joschka Fischer zijn okee. De rest: idioten.

Kukës is de stad die voor mij gelijk staat aan de gevolgen van de zuiveringen en de pogroms. Tienduizenden, nee, honderdduizenden Albanezen uit Kosovo heb ik hier voorbij zien trekken in lange en trage stoeten van mannen, vrouwen en kinderen die alles, maar dan ook alles in hun leven hadden verloren omdat ze geen Serviërs waren. Waren deze mensen op de vlucht voor NAVO bommen? Iedereen vertelde dat gemaskerde politie hun huizen binnen was gekomen en had geschreeuwd: opdonderen naar Albanië. Kunnen vijfhonderdduizend mensen liegen? En waarom hadden die auto's geen nummerplaten en de mensen geen paspoort of identiteitspapieren meer? ,,Die moesten we afgeven aan de grens, waarna ze in grote tonnen werden gegooid door de Servische grenswacht'', vertelde iedereen. Trouwens, Serviërs uit bijvoorbeeld Belgrado die wél voor NAVO luchtaanvallen vluchtten en hun toevlucht zochten in bijvoorbeeld Hongarije hoefden als vanzelfsprekend niet hun papieren in te leveren. En waarom zijn er tot nu toe al zeshonderd Albanese dorpen in Kosovo in brand gestoken?

De afgelopen dagen komt er bijna geen vluchteling de grens meer over richting Kukës. Niemand weet waarom. Plotseling dan toch weer elfhonderd mannen die door de Serviërs een maand geleden zonder reden zijn gescheiden van hun vrouwen en kinderen, vier weken zijn vastgehouden en nu weer zonder reden zijn vrijgelaten. Holle gezichten, uitgeputte ogen. In lange rijen komen de mannen de grens over. Velen huilen wanneer ze de rode slagboom passeren. Iedereen blijkt geslagen te zijn, mishandeld als beesten. Sommigen hebben gebroken armen of benen en moeten worden ondersteund. ,,We dachten dat we dood zouden gaan'', huilt een man. Over de achterblijvers in Kosovo hebben ze nauwelijks enige informatie. De situatie in nu al zo krankzinnig dat mensen al blij zijn om etnisch gezuiverd te worden, omdat dat inhoudt dat ze tenminste nog in leven zijn.
André, een Nederlandse jongen van Human Right Watch, klampt me aan in een cafeetje in Kukës. ,,Heb je gehoord wat Regis Debray heeft uitgekraamd'', roept hij. Mijn interesse is gewekt.

Regis Debray! Verrader! Spreekbuis van het roodbruine verbond! Natuurlijk heb ik zijn boeken gelezen. Che Guavarra, Bolivia. De revolutie! Ik snap nu waarom Che het maar een paar weken met die idioot uithield en hem verzocht om Bolivia te verlaten en terug te keren naar Frankrijk. Nu is die meneer Debray ook een keer in Servië en Kosovo geweest. Hij heeft daar direct een mening over, opgeschreven en aan Chirac gestuurd onder de dramatische titel "verslag van een reiziger aan de president". Milosevic is op democratische wijze gekozen door zijn volk, schrijft Debray. En de Albanezen vluchten slechts vanwege de NAVO bommencampagne. Van etnische zuiveringen en het in brand steken van Albanese dorpen geen enkel spoor. Weet u niet, meneer de president, dat de UCK terroristen Serviërs kidnappen en vermoorden?

Bah, wat een krokodillentranen. Wat een leugens. Nu begrijp ik pas dat radicaal links zijn betekent dat een vijand van jouw vijand automatisch jouw vriend is. Dat radicaal linkse politiek ook maar gewoon berekeningen zijn die niets te maken hebben met menselijkheid. Dat je het heel erg vindt wanneer iemand vermoord wordt door rechts en dat je je pas inzet voor onderdrukten wanneer die links zijn. Nu snap ik pas dat links Europa het ANC alleen maar steunde omdat de fascisten in Pretoria werden gesteund door rechts. Wat als de NAVO het ANC te hulp was gekomen? Dan was het ANC waarschijnlijk afgedaan als een groep contra revolutionairen met een klassiek slaven complex.

Ik hoopte en verwachtte altijd dat linksen en fascisten in het politieke plaatje tegenover elkaar stonden op een horizontale balk. Dat we serieus waren over Che's opmerking: "Zorg ervoor dat je in staat bent om onrecht, tegen wie of waar dan ook bedreven, diep te voelen. Dat is de belangrijkste eigenschap van een revolutionair."

Maar sinds ik op de Balkan woon is het me duidelijk geworden dat het geen horizontaal schema is, maar dat het meer weg heeft van een cirkel waarbij sommige gedeelten binnen links en de fascisten in elkaar overlopen. Terwijl ik deze laatste regels op papier zet, hoor ik de vliegtuigen van de NAVO weer overkomen die 25 kilometer verderop hun bommen afgooien op de zuiveraars van Kosovo. Op hetzelfde moment hoor ik op de radio dat Le Pen van het Front National in Frankrijk fel is gekant tegen de NAVO luchtaanvallen en dat hij volledig achter de Servische regering staat.

Harald Doornbos

 

Naar boven
Naar overzicht dit nummer
Naar Jaargang 1999