- Home
- Archief
- 1999

Uit: Ravage #283 van 30 april 1999

Markt van het uitgaan (60)

Het einde van een wereld (volgens George Orwell)

Zoals ik twee weken geleden al zei: het beste middel tegen oorlog is thuis blijven en een goed boek lezen. Dat ik daar door niet één lezende op ben aangesproken, kan twee dingen betekenen: a) deze column wordt bar slecht gelezen, b) iedereen is het met me eens, nu, waarom is er dan nog oorlog?

Hoe het ook zij, de oorlog in de Balkan duurt voort (de derde wereldoorlog die in 1945 gewoon verder ging trouwens ook) en het tweede boek dat ik las is Happend naar lucht van George Orwell. Orwell kent iedereen van het fantastische 1984, waarin hij een wereld schetst die spoedig door de werkelijkheid zou worden achterhaald, namelijk de totale ineenschrompeling van alle vrijheid ten faveure van een almachtig controle apparaat.

Happend naar lucht is geschreven in 1939, en de dreiging van de tweede wereldoorlog hangt het hele boek in de lucht. Het verhaal gaat over een dikke man die vroeger van vissen hield en die terug wil naar de plekjes van zijn jeugd, als hij ongelukkig getrouwd is enzo. Aangekomen bij een verborgen vijvertje, waar twintig jaar eerder de grootste karpers in rondzwierven, blijkt er een vuilnisstortplaats voor in de plaats te zijn gekomen.

Een van de meest hilarische passages uit het boek gaat over zijn bezoek aan een lezing van een antifascist, die fulmineert tegen Adolf Hitler, tegen de aankomende slachtpartijen, tegen godweetwat allemaal. George Bowling, want zo heet onze hoofdpersoon, vraagt zich af wat deze goedbedoelende man kan bewegen. Haat, is zijn conclusie. "Gaat jouw bloed niet koken als je denkt aan wat er allemaal in nazi Duitsland gebeurt", vraagt een argeloze bezoeker in een cruciale passage. "Koken heb ik afgeleerd in 1916", antwoordt Bowling met een uitgestreken gezicht, "en dat zul jij ook doen wanneer je leert hoe een loopgraaf stinkt".

Toch vindt de auteur dat er iets moet gebeuren, want met de goedmoedige Porteous, die alleen maar naar de oude Grieken en Romeinen verwijst en zegt dat er nooit iets verandert, schieten we ook geen millimeter op. Voor onze held hield de goede wereld op te bestaan in 1914, bij het uitbreken van de eerste wereldoorlog. Het gevoel dat je leefde in een wereld die klopte. Of zo'n wereld er ooit is geweest is natuurlijk de vraag, maar ik moet zeggen dat een enorme melancholie me overviel toen ik dit boek las, en dat ik ook regelmatig slap lag van het lachen.

En dan kom ik weer bij mijn uitgangspunt, waar zich blijkbaar geen enkele vredeshavik aan wenst te storen, namelijk dat het beste middel tegen oorlog, tegen de Totale Zinloosheid, gewoon thuisblijven is (als je een thuis hebt, en anders laat het zich op een bankje in het park ook goed lezen, als het droog blijft natuurlijk), gewoon lezen, de fokking wereld buitensluiten, jezelf laten meeslepen door avonturen uit een wereld toen die nog een samenhang leek te hebben; jezelf vergetend en dus ook je mogelijke aandrang om zelf als een wildebras in te slaan op de vooruitgangsidioten die vinden dat je een Functionerend kleinburgertje moet worden. 1984 ga ik herlezen, daarna is Down and out in London & Paris aan de beurt. War all the time is on our side.

Marc Hurkmans

 

Naar boven
Naar overzicht dit nummer
Naar Jaargang 1999