Uit: Ravage #4 van 19 maart 2004

Israël laat zich lastig boycotten

Het Israëlische leger houdt momenteel huis in de Gazastrook en op de Westelijke Jordaanoever. Ze spelen een eindeloos dodelijk spel zonder grenzen. Zwaar bewapende militairen contra stenen gooiende Palestijnse burgers. Nederland huivert, maar doet niets. Wordt het tijd voor een effectieve boycot van Israël?

De Israëlische minister van Justitie Lapid vreest internationale sancties als de bouw van de muur, door Isral steevast als veiligheidshek aangeduid, door Palestijns gebied wordt voortgezet. 'Er bestaat een gevaar dat we te maken krijgen met een internationale boycot, zoals het geval was voor de val van het apartheidsregime in Zuid-Afrika', zei Lapid begin dit jaar aan de pers.

Deze vrees zou op termijn wel eens bewaarheid kunnen worden. Meer dan voorheen in de langdurige bloedige geschiedenis van het conflict, staat Israël onder druk. Alle pogingen wereldwijd om publicitair munt te slaan uit de Palestijnse zelfmoordaanslagen ten spijt. Het lijkt erop dat Israël met de bouw van de omstreden muur zichzelf lelijk in de vingers snijdt.

Uit een in opdracht van de Europese Commissie recent gehouden peiling onder de Europese bevolking blijkt dat van de EU-inwoners 53 procent Israël als het grootste gevaar voor de wereldvrede beschouwt. Van de Nederlanders is zelfs 74 procent deze mening toegedaan. Nederland telt daarmee meer mensen die negatief oordelen over Israël dan andere Europese landen.

Draagvlak

Mogen we op basis van het voorafgaande concluderen dat er inmiddels voldoende draagvlak is voor een effectieve boycotcampagne van Israël? Ed Hollants van het Autonoom Centrum (AC) in Amsterdam vindt van niet. ,,De Nederlander staat weliswaar in toenemende mate kritisch ten opzichte van de Israëlische politiek, de vraag is of men ook daadwerkelijk bereid is om deel te nemen aan een boycot. Ik heb daar sterke twijfels over.''

Bij het Nederlands Palestina Komitee (NKP), waarvan de leden geregeld boycotfolders uitdelen bij supermarkten, oordeelt men positiever. Al plaatst ook Benji de Levie vraagtekens bij de uitkomst van het EU-onderzoek. ,,Dat Israël wordt gezien als grootste bedreiging van de wereldvrede zegt nog niet dat de mensen er ook massaal wat aan willen doen. Ik denk dat de meeste mensen vooral aan hun eigen hachje denken'', aldus De Levie.

Toch is De Levie voorstander van uitbreiding van de sinds twee jaar lopende activiteiten in het kader van de boycot van Israël. De plannen om de campagne meer body and power te geven, lopen echter herhaaldelijk stuk op een chronisch gebrek aan menskracht. ,,Het idee is één ding, het van de grond krijgen een ander'', zegt De Levie van het in 1970 opgerichte comité.

Evert Jan Grit, die namens Pax Christi regelmatig in de bezette gebieden verblijft, ziet niets in een totale boycot. ,,Dat is politiek onhaalbaar.'' Grit voelt meer voor een culturele en academische boycot. ,,Israël ontleent haar status voor een groot deel aan het bijwonen van congressen. Dat zou je tegen moeten gaan.''

Selectieve boycot

Wel of geen maatschappelijk draagvlak voor een totale boycot, met die vraag houden ze zich bij Een Ander Joods Geluid (EAJG) niet bezig. Volgens bestuurslid Ies Monas heeft men in het verleden lang en breed over een boycot gesproken. De conclusie luidde dat het het beste zou zijn indien de EU het associatieverdrag met Israël zou opschorten, zoals het gedaan heeft met Zimbabwe.

Het bestuur is unaniem van mening dat een totale boycot niet productief is. Als voorbeeld noemt Monas de export van Palestijnse producten afkomstig van de Westbank, waarvan het merendeel via Israël naar Europa wordt geëxporteerd. ,,Het is niet denkbeeldig dat een boycot ook die producten zal treffen.''

Het Steunpunt Israëlische Vredesgroepen en Mensenrechtenorganisaties (SIVMO) deelt deze mening. Volgens Bart Nooy leidt een totale boycot van Israël zelfs de aandacht af van de kern van het probleem, de bezetting. ,,Dan zal de discussie weer snel in het teken van het antisemitisme en anti-Isral komen te staan. SIVMO wil benadrukken dat we niet anti-Israël zijn, maar tegen de bezettingspolitiek.''

Maar er is nog een ander argument. ,,Als SIVMO ondersteunen we de Israëlische vredes- en mensenrechtenorganisaties. Deze beweging is tegen een totale boycot. Zelfs de meest radicale Israëlische vredesgroep, Gush Shalom, is tegen. Aangezien wij vinden dat elke verandering van binnenuit moet komen of op zijn minst van binnenuit moet worden ondersteund, onderschrijven wij geen oproep waarbij dat niet het geval is'', aldus Nooy.

Ook binnen de SP stond de vraag voor een totale boycot-oproep onlangs centraal. De partij besloot de oproep niet over te nemen, zegt Harry van Bommel. ,,Een boycot van de producten die in de Palestijnse gebieden zijn gemaakt, maar worden verkocht met de aanduiding 'Made in Israël', steunen we wel.''

Treetje hoger

Sietse Bosgra begrijpt het gebrek aan animo wel. ,,Naast de discussie over een totale of meer selectieve boycot zetten niet genoeg mensen zich volledig in voor de strijd voor vrede in het Midden-Oosten. In elk geval te weinig voor een effectieve boycotcampagne. Flyers uitdelen is aardig, maar je moet wel een treetje hoger om wat te bereiken.''

Bosgra stond eind jaren zeventig met het Komitee Zuidelijk Afrika (KZA) aan de wieg van de anti-apartheidsbeweging in Nederland. De boycotcampagne, die schoorvoetend van start ging, mondde in de loop van de jaren tachtig uit in een brede maatschappelijke beweging die het bedrijfsleven dat zaken deed met het apartheidsregime in Zuid-Afrika ernstig in verlegenheid bracht.

Het geheim van het succes bestond uit de volhardendheid van clubs als de Anti Apartheids Beweging Nederland (AABN) en het KZA. Naast het voeren van acties betrokken deze organisaties ook kerken en NGO's bij de campagne, werden de media bespeeld en politici beïnvloed. ,,Met acties alleen kom je er niet'', weet Bosgra.

Hij vindt het wenselijk dat er een nieuw en breed initiatief ontstaat dat zich richt op het internationale recht en de VN-resoluties. ,,Dan sta je vanzelf achter de Palestijnen.'' Als het aan Bosgra ligt, zouden Dries van Agt en Hans van den Broek, die zich de laatste tijd zeer kritisch uitlaten over Israël, in het comité van aanbeveling plaats moeten nemen.

De gesubsidieerde campagnegroep zou specialisten in huis moeten halen die zich consequent bezighouden met lobbywerk in de richting van partijen die wat in de melk te brokkelen hebben, zoals CDA en PvdA. ,,De politiek maakt zich nauwelijks druk om deze bezettingsoorlog. Geen enkele partij heeft de oorlog opgenomen in het programma voor de Europese verkiezingen in juni!''

Bezetting

Wim Lankamp, woordvoerder van het Nederlands Palestina Komitee, is voorstander van een meer permanent en breder gedragen boycotcampagne tegen Israël. ,,Een campagne gericht op de schending van Palestijnse rechten is vergelijkbaar met het verzet tegen de toenmalige Zuid-Afrikaanse apartheidspolitiek. De positie en de eisen van de onderdrukte groep moeten centraal staan'', aldus Lankamp.

Volgens Lankamp moet het centrale thema van een dergelijke campagne het volledig beëindigen van de bezetting van Palestina zijn. ,,Het begrip bezetting maakt duidelijk dat verzet een plicht is. De nederzettingenpolitiek, de muur, de greppels en de huisverwoesting naast de duizenden doden en gewonden zijn allen dagelijks waar te nemen aspecten van die wrede bezetting.''

Ed Hollants zit meer op de lijn van Bosgra. ,,We kunnen of willen ons met geen enkele Palestijnse politieke groepering of stroming identificeren. We hebben in Palestina te maken met een corrupte PLO, islamitische groeperingen en wat ouderwetse marxistische splinters. Nee, de mensenrechtenorganisaties zouden in deze het voortouw moeten nemen.''

,,De solidariteitsbeweging is nooit een blind geleide aanhangwagen geweest, want dan heb je geen functie'', werpt Lankamp tegen. ,,Het gaat in eerste instantie om het volkenrecht. Dat je je achter de Palestijnse zaak schaart, impliceert niet dat je elke actie van welke Palestijn dan ook automatisch goedkeurt.''

Nederzettingen

Autonoom als ze is, startte het Autonoom Centrum begin jaren negentig zelf een boycotcampagne tegen Israël. Aanleiding was het voornemen van de Israëlische regering om rondom Jeruzalem nieuwe nederzettingen te bouwen.

De acties, het stickeren van Israëlische producten, werden voornamelijk gevoerd in de Amsterdamse Kinkerbuurt, thuisbasis van het actiecentrum. Hierbij werd zelfs een succesje behaald. De HEMA vond de acties zo hinderlijk dat men alras besloot de uit Israël afkomstige Golanwijn uit de verkoop te halen.

Vervolgens nam het Autonoom Centrum het initiatief voor de oprichting van een platform dat de campagne 'Stop Israëlische nederzettingen in Palestina; Boycot Israël' een meer permanent en breder gedragen invulling zou moeten geven. Gedurende 1992 voerde het actiecentrum hiervoor gesprekken met vertegenwoordigers van het Palestina Komitee, Pax Christi en GroenLinks. Het initiatief liep op niets uit.

Hollants begrijpt er nog steeds niets van. ,,We hebben een jaar gepraat over de opzet van de basistekst voor de boycotcampagne. Uiteindelijk ging iedereen akkoord, maar werden de vertegenwoordigers van Pax Christi alsnog teruggefloten door het dagelijks bestuur van de organisatie. Vervolgens trok ook GroenLinks zich terug waarna we de campagne maar hebben afgeblazen.''

Oud-voorzitter van Pax Christi, Jan ter Laak, nam destijds deel aan de gesprekken. Hoewel hij zelf achter de campagne stond, begrijpt hij achteraf wel waar het misliep. ,,Het bestuur zag een boycot van Israëlische producten afkomstig uit de bezette gebieden wel zitten, maar niet van alle uit Israël afkomstige producten, wat een van de doelen van de campagne was.''

Flyeracties

Oeverloze gesprekken zijn er over de huidige boycotcampagne van het Palestina Komitee nooit gevoerd. Maar de pretenties zijn dan ook aanzienlijk minder. Nadat in 2001 de Tweede Intifada uitbrak, besloot het comité naar goed voorbeeld van internationale zusterorganisaties om een lijstje van Israëlische producten op te stellen die Albert Heijn aanbiedt.

Sinds het voorjaar van 2002 zijn de actievoerders van het Palestina Komitee veelvuldig te vinden bij de ingang van AH-filialen in Rotterdam, Hoogvliet, Leiden en Amsterdam. De consumenten krijgen een pamflet overhandigd waarin wordt aangeraden Israëlische merknamen als Tivall, Carmel en Jaffa te boycotten.

,,Het is leuk en zinvol om klanten op deze wijze te confronteren met de Israëlische oorlog, het werkt uitstekend'', vertelt Benji de Levie uit Rotterdam. ,,We bieden de mensen een handelingsperspectief: naast het boycotten van de Israëlische producten kunnen ze nu ook een handtekening zetten uit protest tegen de bouw van de muur.''

De reacties van het publiek zijn over het algemeen positief. Enkel in de Amsterdamse Beethovenstraat leidde de flyeractie in 2002 tot een incident. ,,Volgelingen van rabbijn Evers gaven ons te verstaan dat we ons dienden te verwijderen uit 'hun' buurt, zegt Kees Wagtendonk van het Palestina Komitee.

Ook het Autonoom Centrum werd begin jaren negentig het mikpunt van tegenstanders van de boycot. Nadat de actiegroep op grote schaal een gratis krant in het kader van 'Stop de nederzettingen' had verspreid, werd de gevel van het kantoor beklad met davidsterren en sneuvelde er een ruit.

Pro-Israël lobby

Dit soort incidenten zijn nog niets vergeleken met de ondubbelzinnigheid waarmee het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) over het algemeen reageert op, wat zij al gauw beschouwt als een aanval op Israël en het jodendom.

Nadat De Arabische Europese Liga (AEL) vorig jaar opriep tot een boycot van Israëlische goederen, reageerde het CIDI furieus. 'In wezen wijkt de AEL met deze oproep niet af van de uitgangspunten van organisaties als Hamas, Hezbollah en de Islamitische Jihad', zei CIDI-directeur Ronny Naftaniël tegen het Algemeen Dagblad.

Naftaniël zei het heel pijnlijk te vinden dat op een moment dat er voor het eerst in jaren weer hoopvolle signalen uit het Midden-Oosten komen, het AEL oproept tot een boycot. 'Zo'n 25.000 Palestijnen mogen weer aan het werk in Israël en dan roept de AEL op om diezelfde economie te boycotten! Het tekent het volstrekte gebrek aan vredelievendheid van de AEL', aldus de havik.

Ook het Simon Wiesenthal Center werpt zich sinds kort op de internationale boycotcampagne. Zo viel er de voorbije maanden in België enige controverse te bespeuren rond de campagne 'Boycot Israël' van het Actieplatform Palestina.

Het Simon Wiesenthal Center beschuldigde de wereldwinkel-keten Oxfam International in Amerika van antisemitisme, waarna Oxfam België, bang voor haar goede naam, uit voorzorg uit het Actieplatform Palestina stapte. Een gevoelige klap voor de redelijk succesvolle Belgische campagne.

Strategie

Sietse Bosgra denkt dat de joodse lobby van nu sterker is dan de pro-apartheidslobby van weleer. ,,Het zijn overigens veelal dezelfde kringen. Zo zijn de Christenen voor Israël, die zich onlangs weer in Den Haag rond het proces om de muur nadrukkelijk manifesteerden, in het verleden de Christenen voor apartheid geweest.''

Bosgra, die tegenwoordig werkzaam is voor het Nederlands Instituut voor Zuidelijk Afrika, volgt de gebeurtenissen in Israël op de voet. De boycotcampagne van Isralische producten vindt hij sympathiek, maar het zou volgens hem beter zijn om een Nederlands bedrijf dat zaken doet met Israël als doelwit te nemen.

,,Kies het goede product en bedrijf op het juiste moment en begin kleinschalig'', vertelt Bosgra. ,,Je krijgt vanzelf aandacht in de media. Indertijd dwongen we zo de banken om te stoppen met de verkoop van Krugerrand, een Zuid-Afrikaanse munt. De banken verdienden daar niet veel aan en mede daardoor werd ons doel bereikt.''

Vervolgens dienen de bedrijfsketens aangeschreven te worden die Isralische producten verkopen. ,,Dreig met een consumentenboycot. In de jaren tachtig dwongen we zo de Bijenkorf, Vendex, Aldi en Albert Heijn om de besmette waren uit de schappen te halen. Ook al is er slechts sprake van een handjevol actievoerders, ze zijn erg gevoelig voor negatieve publiciteit.''

Voor Ed Hollants zou een boycot enkel zinvol zijn als deze zich op een Israëlisch product of op een bedrijf concentreert dat een duidelijke band heeft met activiteiten in de bezette gebieden. ,,De boycot zou zich moeten toespitsen op het feit dat alle nederzettingen illegaal zijn en dus ook moeten verdwijnen. Een eerste stap die noodzakelijk is om te kunnen spreken van vrede.''

Kruisbestuiving

De Levie en Lankamp van het NPK doen ondertussen aan kruisbestuiving en nemen deel aan nieuwe initiatieven, zoals Stop de Bezetting. Deze club, met Gretta Duisenberg als boegbeeld, roept onder meer op om maandelijks de Palestijnse vlag uit het raam te hangen. Recent werd er samengewerkt in het kader van de protestacties rond het proces om de muur.

Eenvoudig verloopt die samenwerking overigens niet, verzucht De Levie. ,,Stop de Bezetting streeft naar een expliciet einde van de bezetting, terwijl wij het conflict in een breder perspectief plaatsen. Als comité hebben we ook niet het recht de eisen van de Palestijnen af te zwakken. Wij stellen het fascistische karakter van het zionisme ter discussie en ja, dan zit je voor veel mensen al snel in de extreem-linkse hoek.''

Voor andere organisaties is deze opstelling een drempel om gezamenlijk met het Palestina Komitee een boycotcampagne te voeren. ,,Daarom zal een geheel nieuw initiatief, met weliswaar een meer beperkte doelstelling en gematigder beleid, meer bereiken'', concludeert De Levie.

Alex van Veen

Wil je info ontvangen over de boycotcampagne van het Palestina Komitee: tel 020 6246046 of e-mail npk@xs4all.nl website: www.xs4all.nl/~npk

Producten uit de nederzettingen

Israël exporteert veel producten uit de illegale nederzettingen naar de EU en maakt daarbij aanspraak op preferentiële invoer. Dit is in strijd met de handelsovereenkomst tussen de Europese Unie (EU) en Israël, die bepaalt dat alleen producten uit Israël in aanmerking komen voor handelsvoordelen. De EU en lidstaten zijn hiervan op de hoogte maar treden er niet effectief tegen op. ,,Dit leidt in wezen tot Europese steun aan het nederzettingenbeleid'', zegt Martin Siepermann van ICCO.

Europa is voor Israël het belangrijkste exportgebied. In 2001 importeerde Europa voor zo'n 10 miljard euro aan Israëlische producten. Door het associatieakkoord, een handelsovereenkomst tussen de EU en Israël, heft de douane van de EU-landen geen of minder importbelasting op Israëlische producten, variërend van wijn en waterkoelers tot chips en verse kruiden.

Een aantal jaar geleden ontstond grote ophef toen bleek dat Israël ook producten uit nederzettingen in de bezette gebieden naar Europa exporteerde met het label 'Made in Israël'. ,,We kunnen niet toestaan dat dit gebeurt, want daardoor raken wij direct betrokken bij Israël's illegale beleid, dat een bron van dagelijkse mensenrechtenschendingen en een enorm obstakel voor vrede is'', meldt Martin Siepermann van ICCO, de interkerkelijke organisatie voor ontwikkelingssamenwerking te Zeist.

ICCO voert samen met Novib en Cordaid een politieke lobby om de Israëlische schendingen van het associatieakkoord onder de aandacht te brengen. ,,Opschorting van het akkoord is een oplossing om een eind te maken aan de schendingen, maar daarvoor bestaat politiek geen draagvlak. Het minste dat verwacht kan worden is dat de EU alles doet om Israël te bewegen zich aan de regels te houden. De bewijslast voor de herkomst van producten zou bijvoorbeeld bij Israël kunnen komen te liggen. Nu ligt die bij ons'', zegt Siepermann.

Momenteel is het zo dat de Nederlandse douanebeambten volgens de richtlijnen van het associatieakkoord alle producten met het label 'Made in Israël' handelsvoordelen moeten toekennen. ,,Enkel bij een concreet vermoeden van frauduleus handelen wordt aan de douanediensten in Israël een verificatie van de herkomst van het product gevraagd. In de praktijk is het natuurlijk onmogelijk om alle ingevoerde producten op een dergelijke manier te controleren.''

Nog gecompliceerder wordt het doordat veel Israëlische producten bewust worden vermengd met producten uit de nederzettingen, denk aan tomaten en sinaasappels. De Nederlandse consument heeft hierdoor geen enkele mogelijkheid om een onderscheid te kunnen maken tussen producten uit Israël en uit de nederzettingen. Een selectieve boycot is dus niet haalbaar. ,,Wil je per se geen nederzettingen-producten kopen, dan word je als consument door de Israëlische wijze van producten etiketteren en exporteren op dit moment feitelijk gedwongen om geen Israëlische producten te kopen'', aldus Sieperman.

...............................

 

Israelian targets

Natuurlijk hoef je niet tot in lengte van dagen op een totale boycotcampagne tegen Israël te wachten. Je kunt zelf aan de slag door bewust geen Israëlische producten te kopen en door actie te voeren bij instellingen en bedrijven die nauwe banden onderhouden met de bezettende macht in het Midden-Oosten.

Voedingsmiddelen

Carmel groenten (cherrytomaten), Fruit (avocado, pompelmoezen) Jaffa (fruit, fruitsappen, vruchtencake, enz), Top (fruit, groenten), Dana (cherry tomaten), Osem (snacks, soep, koekjes, kant-en-klaar gerechten), Tivall (vegetarische producten), Dagir (vis conserven), Holyland (honing, kruiden enz), Amba (conserven), Green Valley (wijn). Overigens herken je de Israëlische producten ook aan de barcode, die begint met '729'.

Reizen

De Israëlische luchtvaartmaatschappij is El Al. Met name D-Reizen promoot El Al veelvuldig. El Al Airlines is gevestigd in de Boelelaan in Amsterdam. Bezoek ook eens de vakantiebeurs in Utrecht.

Software

Verint Systems (voorheen Comverse), Blauw-roodlaan in Zoetermeer. Verder Milonit, Word Point en Dagesh software.

Overige producten

Epilady (haarverwijdering), Gottex (zwem- en sportkleding)

Import/Export

Kamer van Koophandel Nederland - Israël, een vereniging van in Nederland gevestigde bedrijven die een handelsrelatie met Israëlische bedrijven onderhouden. Gevestigd in de Bankrashof te Amstelveen. Optin (Organization for the Promotion of Trade between Israel and the Netherlands), gehuisvest in de ambassade van Israël, Buitenhof in Den Haag.

Annexatiemuur

De muur op Palestijns grondgebied wordt gebouwd met inzet van Caterpillar graafmachines. Dit Amerikaanse bedrijf heeft een vestiging aan de Spaklerweg in Amsterdam, genaamd Caterpillar Financial Services Netherlands BV. Het bedrijf Geveke, met vestigingen in Papendrecht, Heerhugowaard, Aalsmeer, Maasbracht, Deventer en Groningen importeert en verkoopt Caterpillar wagens.

Wapenleveranties

Verschillende Nederlandse bedrijven leveren onderdelen aan het Israëlische leger. Zoals Van Halteren Metaal in Bunschoten (M109 houwitzer simulator en wielen voor de tanks), Delft Electronics Products in Rhoden, prov. Drente (nachtkijkeronderdelen), Thales Munitronics in Eindhoven (batterijen voor ontstekers), Philips in Eindhoven (onderdelen straalmotoren F-16), Metaalwarenfabriek in Tilburg (schakels voor patroonbanden), Thales Communications in Huizen (militaire intercom systemen) en Siemens in Zoetermeer (simulator voor onderzeeboottraining; bedrijf leidde tevens Israëlisch marinepersoneel in Nederland op).

Naar boven