Uit: Ravage #4 van 19 maart 2004

Jezus zonder charisma

Controversieel of niet, het spektakel heeft te weinig diepte om de toeschouwer écht te raken. Mel Gibson heeft zijn fanatieke religieuze ijver gebruikt om van The Passion of the Christ een meeslepende martelkamer van het lijden van Jezus te maken.

Al een half jaar lang beheerst de verfilming van de laatste twaalf uur van het bestaan van Jezus van Nazareth de media in de Verenigde Staten. Het staat onomstotelijk vast dat de 48- jarige regisseur, schrijver en producent van de film The Passion of the Christ, Mel Gibson, van Jezus houdt en een zeer gelovig mens is.

Met 25 miljoen dollar eigen kapitaal, een stel grotendeels onbekende acteurs en een aantal vakkundige technici, waaronder de sublieme cameraman Caleb Deschanel, heeft Gibson de bloederigste weergave tot nu toe van de kruisiging van Jezus in beeld gebracht.

Belangrijk trefwoord in de controverse rond deze film is de zeer beladen term antisemitisme. Dat heeft onder meer te maken met de vader van Gibson, Hutton Gibson, die Amerika's meest prominente ontkenner van de Holocaust heet te zijn. Vader Gibson publiceerde twee boeken die de hervormingsgezinde stromingen van de katholieke kerk aanvalt. En hij stichtte bovendien zijn eigen reactionaire katholieke beweging.

Volgens Hutton Gibson's wereldbeeld is het tweede Vaticaanse concilie van 1962-65 een joods complot om de katholieke kerk te vernietigen, en is de Holocaust een joods verzinsel om sympathie op te wekken. Mel Gibson schijnt dit wereldbeeld niet te delen, maar hij groeide op in het gezin waar dergelijke denkbeelden verkondigd werden. Ook weigert zoon Gibson hardnekkig publiekelijk afstand te nemen van de denkbeelden van zijn vader.

Provocatie

Afgelopen zomer begon Gibson's productiemaatschappij met het organiseren van screenings en samenkomsten voor hun welgezinde religieuze leiders en reactionaire opiniemakers als Peggie Noonan. Dit provoceerde allerlei joodse organisaties, en ook de invloedrijke columnist van de New York Times Frank Rich, die via zijn columns ten strijde trok tegen de film.

Met dit mediabombardement in het achterhoofd is het moeilijk om enigszins objectief de film te ondergaan. Het is waar dat de Farizeeërs, de Joods orthodoxe hogepriesters, als bloeddorstige creaturen worden verbeeld, maar dat geldt evenzeer voor de Romeinen die ook geen compassie tonen.

De film kan echt geen antisemitisch pamflet genoemd worden. Het is eerder de publiciteit eromheen, met die lastige vader van Gibson die niet uit de media is weg te krijgen, die de antisemitische sentimenten voedt. Al die controverse heeft de marketing van de film onbedoeld vleugels gegeven.

In eerste instantie was de film bestemd voor een art-house publiek, ook al omdat in de film Aramaic en Latijns gesproken wordt met Engelstalige ondertitels, maar kwam uiteindelijk toch terecht op maar liefst drieduizend bioscoopschermen, om in een razend tempo de 100 miljoen recette grens te nemen. De passie van Jezus is een gigantische hit.

Haat

De problematische aspecten van de film worden fraai verwoord door de Amerikaanse criticus Andrew Sarris: 'Er is een duidelijke breuk tussen de woorden van Jezus en de brutale en gewelddadige beelden op het scherm. Waar de woorden liefde, liefde, liefde zeggen, vertolken de geluiden en beelden haat, haat, haat'.

Het valt toe te juichen dat de film niet het gebruikelijke zondagsschool beeld van Jezus geeft. Toch heeft het spektakel te weinig diepte om de toeschouwer écht te raken. Gibson heeft zijn fanatieke religieuze ijver gebruikt om van The Passion of the Christ een meeslepende martelkamer van het lijden van Jezus te maken.

Het gespierde lichaam van acteur James Caviezel als de Jezus-figuur wordt bijna twee uur lang geteisterd met zweepslagen en ander geweld. Soms lijkt de camera bijna verlekkerd in te zoomen op al die rivieren van bloed. Dit lijkt een specialiteit van Gibson te zijn. In een groot aantal van zijn films wordt hij uitvoerig gemaltraiteerd, om vervolgens in de laatste acte wraak te nemen.

De broodnodige catharsis ontbreekt in deze film, want Jezus stierf tenslotte aan het kruis. De film is een indrukwekkend spektakel van geweld en haat, maar waar is het humanistische gedachtegoed en spirituele charisma van Jezus gebleven?

Dat gedachtegoed wordt in een aantal houterige flashbacks plichtmatig uit de doeken gedaan. Misschien is een grondige kennis van het Nieuwe Testament, die de beoogde doelgroep van devote christenen hebben, dan wel handig.

Ulrik van Tongeren

Naar boven

 

 


..

 

 



Ravage
Archief
Overzicht 2004
Overzicht # 4

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Naar boven