Toegang tot Palestina

Naar aanleiding van de rechtszaak bij het Internationaal Gerechtshof in Den Haag over de bouw van de Israëlische 'muur', houdt de Vrije Academie een expositie onder de naam One Moon.

Curator Ingrid Rollema van de Haagse Vrije Academie komt al jarenlang in Palestina. Ze bezoekt er projecten in vluchtelingenkampen waar getraumatiseerde kinderen op een creatieve wijze leren omgaan met hun oorlogservaringen.

Tijdens zo'n bezoek kwam zij in aanraking met een video van de kunstenaar Rashid Mashrawi. Mashrawi is geboren in Haifa, verhuisd naar de Gazastrook en heeft zijn studio in Ramallah. Hij mag daar van de Israëlische autoriteiten twee keer per jaar één dag aanwezig zijn. Hij woont nu in ballingschap in Parijs en creëert daar z'n werk.

Rollema stelde Mashrawi in de gelegenheid de film One Moon te produceren, die momenteel op de gelijknamige expositie in de Vrije Academie te zien is. De video begint met een zwart beeld waarna een vrouw in het zwarte vlak begint te tekenen en te schrijven. Het zwart verdwijnt, straatbeelden van Palestina worden zichtbaar en verdwijnen weer. Het is alsof een blackbox toegang geeft tot wat er in Palestina gebeurt.

De video Tension bevat eveneens straatbeelden. De voortdurende alertheid is voelbaar. Er is geen spatje bloed te zien en ook geen rondvliegende kogels of stenen, maar de spanning druipt ervan af.

Mashrawi toont op verschillende manieren aan hoe Palestijnen omgaan met hun bestaan tijdens een bezetting. In de video Waiting laat hij professionele acteurs aan het werk. Er is geen script, geen personage, er is niets. Het leven van de Palestijn bestaat veelal uit wachten.

Het is interessant om te zien hoe een mannelijk acteur controle tracht te krijgen door bij de regisseur Mashrawi instructies te vragen, of alsnog om een script of personage. Mashrawi is onverbiddelijk en nodigt de acteur uit om alleen maar te laten zien hoe hij wacht. De dialoog geeft mijns inziens helder weer in welke positie de Palestijnen zich bevinden; wachten, wachten en op commando wachten.

Vernield

In Israëlische kranten wordt curator Ingrid Rollema afgeschilderd als een vrouw die de hele dag met een Palestinavlag door de academie loopt. De mailbox van de Vrije Academie loopt vol met hatemail en er is al een kunstwerk vernield. Mashrawi is verbaasd en boos over de repressieve reacties op de expositie en had nooit verwacht dat dit ooit zou gebeuren in een land als Nederland.

Het vernielde werk is van de Israëlische kunstenares Michal Heiman. In de foto-installatie Photo Rape zijn levensgroot krantenfoto's te zien van vernielde Palestijnse gebouwen, omgeven door krantenberichten. De serie gaat over de oorlogsslachtoffers, die ook slachtoffer worden van de media.

,,De fotograaf hoeft geen toestemming te vragen om de foto te maken, want er is niets dat de slachtoffers kan beschermen. Geen muur, geen raam. De getroffen personen bevinden zich in zo'n shocktoestand dat zij niet in staat zijn om 'nee' te zeggen'', zegt Heiman.

De fotoserie What's on your mind bestaat uit contrastrijke zwart-witfoto's van wachtende vrouwen in een mannenmaatschappij. Zowel de foto's als de titel roepen vragen op. Waarop wachten zij? Wat gaat er in hen om? Is deze plek wel veilig of gaat er binnenkort een bom af?

Heiman heeft de foto's achttien jaar geleden gemaakt voor een dagblad, zonder toestemming te vragen aan de vrouwen. ,,Ik stel mij nu zachter op naar deze vrouwen'', zegt Heiman. ,,Ik flits niet meer direct in hun gezicht. Ik wil een dialoog aangaan en hun verhalen horen. Zo word ik geen onderdeel van de photo rape in onze wereld.''

Samenwerking

Heiman is blij dat zij door Ingrid Rollema in staat wordt gesteld samen met Mashrawi te exposeren rond het proces over de muur, zonder dat er sprake is van haat tussen beide kunstenaars. Ze werkt in Israël en daarbuiten vaker samen met Palestijnse kunstenaars en organiseert exposities en andere activiteiten.

Heiman vindt het een groot gemis dat er in de Europese media veel aandacht wordt besteed aan de verschillen en de conflicten tussen Israëli's en Palestijnen, maar weinig aan samenwerkingsverbanden tussen kunstenaars en groepen die zich inzetten tegen de bouw van de muur en de bezetting.

De expositie en de felle internationale reacties geven feilloos weer hoe krachtig de stem van kunst kan zijn. Het wordt niet gemaakt in opdracht van politieke groeperingen of belangengroepen, maar is een reflectie van kunstenaars die betrokken zijn met wat er gebeurt in hun directe leefomgeving en die ervaringen willen delen met anderen.

Jan Kees Helms

www.vrijeacademie.org

Naar boven