Uit: Ravage @5 van 9 april 2004

Chomsky verdient beter

Er is weer eens een publicatie van Noam Chomsky verschenen. Ditmaal brengt uitgeverij Lemniscaat in De Kritische Reeks 'Macht & terreur' uit. Het vertoont veel overeenkomsten met het eerder uitgegeven '11 september. Vragen en antwoorden', dat gebaseerd is op een reeks interviews die Chomsky gaf naar aanleiding van de aanslagen in 2002.

Macht & terreur bestaat uit vier delen, te weten een interview, een lezing, flarden van verschillende lezingen, vraag- en antwoordsessies en een essay, allemaal daterend uit 2002. Het is een beetje treurig dat er niet voor is gekozen om een volledig werk van Chomsky uit te geven. Alles komt wel zo'n beetje aan de orde, maar het blijven bij elkaar geraapte flarden, zonder bronvermeldingen. Het is niet aannemelijk dat Chomsky zelf er erg gelukkig mee zal zijn.

Aan Chomsky ligt het niet. De man heeft alleen al sinds 1990 een stuk of zes boeken geschreven die de moeite van het vertalen waard zijn. Al is het maar om de totale doodsteek toe te dienen aan het fenomeen van de 'humanitaire interventie'. Ik noem slechts A New Generation Draws the Line over de oorlogen in het voormalig Joegoslavië en het schitterende Power and Prospects met een meer algemene insteek.

Verder is er een aantal boeken met interviews door David Barsamium verschenen en nog een groot aantal samenvattende werken van bijvoorbeeld uitgeverij Seven Stories Press. Allen het vertalen waard.

Bolkestein

Wat het precies is met Chomsky en Nederland is niet geheel duidelijk. Het begon allemaal zo goed. Toen eind jaren zestig Chomsky's eerste geëngageerde boek American Power and the New Manderins verscheen, nam nota bene uitgeverij Bruna de verantwoordelijkheid op zich om het boek te vertalen en op grote schaal te verspreiden. Nog steeds zijn er bij tweedehands boekenwinkels exemplaren van De Amerikaanse macht en de nieuwe manderijnen te vinden.

Uiteraard kon Van Gennep met de Kritiese Bibliotheek, let op de spelling, niet achterblijven. Chomsky werd zo populair in de jaren zeventig dat hij in 1977 in ons landje werd uitgenodigd om in het kader van een Johan Huizinga-lezing uit te leggen hoe de wereld nu echt in elkaar steekt. Menig communistisch georiënteerde intellectueel zal hierbij flink zijn gal hebben gespuid.

Maar daarna wordt het weer een beetje stil rond de Amerikaan, hoewel de arme man gewoon doorgaat met het schrijven van boeken. Waaronder de Fateful Triangle, dat in 1999 is heruitgegeven en nog immer een van de beste boeken over het Israëlisch-Palestijns conflict is. Ook The Political Economy of Human Rights verdient het om vertaald te worden, evenals het onvolprezen Manufacturing Consent (samen met Edward Herman) over de media.

In 1988 wordt de NRC-lezer getrakteerd op een heuse polemiek tussen Chomsky en de toenmalige minister van Defensie Frits Bolkestein. Deze polemiek krijgt een grandioze finale tijdens een debat in Groningen waar Chomsky de vloer aanveegt met de politicus die met de staart tussen de benen en onder grote hilariteit de zaal verlaat ("Ik moet de trein naar Amsterdam nog halen").

Niet zeuren

In Nederland is er ondertussen al tien jaar niets meer van de hand van Chomsky verschenen. Gelukkig voor ons kent België nog een paar verdwaalde maoïsten die bij Uitgeverij EPO achtereenvolgens Over ideologie en macht, Noodzakelijke Illusies en De Verdorven Democratie uitgaven. Bij de laatste twee titels werden grote delen van de oorspronkelijke boeken weggelaten, maar goed, daarover willen we nu niet zeuren.

In Nederland is het stil. De in 1993 voor het IDFA geselecteerde documentaire Manufacturing Consent: Noam Chomsky and the Media wordt op het allerlaatste moment uit de competitie teruggetrokken. Filmmaker Peter Wintonick zei onlangs in een interview dat dit niet kwam doordat Bolkestein toen in de Raad van Aanbeveling van het IDFA zat.

Het is in ieder geval zeker dat Bolkestein God op zijn blote knieën heeft bedankt dat het tenenkrommende fragment uit het Groningse debat hem bespaard is gebleven. (Een jaar later zou de IKON de documentaire in een verkorte versie, maar wel met Bolkestein, op tv vertonen).

Daarmee is een beknopte weergave van de ontvangst van Chomsky in Nederland wel gegeven. Tot aan 11 september dus. Gelukkig heeft Lemniscaat aangekondigd eindelijk weer eens een echt boek van Chomsky uit te geven, Hegemony or Survival, dat recent in de VS verscheen.

Voor hen die de Engelse taal machtig zijn en de beschikking hebben over een internet aansluiting raad ik in ieder geval aan om eens een kijkje te nemen op www.zmag.org of op www.chomsky.info waar honderden artikelen, lezingen en interviews te vinden zijn. Wie weet inspireert het iemand om eens een echt boek van Chomsky te lezen.

Desalniettemin wil ik hen die graag in hun moers taal of van papier lezen toch maar aanraden om Macht en terreur te bemachtigen. Misschien helpt het in deze verwarrende tijden. Het is allicht beter dan je alleen maar te ergeren over wat er vertoond wordt in de couranten of op de teledinges.

Martin Hulsing

Noam Chomsky, Macht en terreur: De wereld na 11 september, Uitgeverij Lemniscaat, 2003. ISBN 90 5637 548 2, 14,95 euro.

Naar boven