Uit: Ravage #5 van 9 april 2004

Exit Holland

Tegen de zomer opent de overheid een drietal vertrekcentra in het land. Naar verwachting worden hier de komende jaren duizenden uitgeprocedeerde asielzoekers ondergebracht in afwachting van een gedwongen reis naar het land van herkomst. Het lokale protest blijft uit.

Het parlement heeft begin dit jaar ingestemd met plannen om ten aanzien van asielzoekers, die onder de oude vreemdelingenwet van voor april 2001 hun asielaanvraag hebben ingediend (zo'n 26.000 personen), gedurende drie jaar een extra inspanning te leveren om hen terug te laten keren als ze uitgeprocedeerd zijn.

Te beginnen met zo'n 3.000 afgewezen asielzoekers. De overigen zitten nog in procedure en daarvan moet worden afgewacht of ze een verblijfsstatus krijgen, danwel afgewezen worden bij de rechter. 'Na de definitieve negatieve beslissing van de rechter worden ze gedurende acht weken begeleid door een team van immigratie-deskundigen bij hun terugkeer', meldt minister Verdonk in een ambtsbericht.

Wil iemand terugkeren, dan kan de overheid daarbij helpen. Vliegtickets worden betaald en er wordt een bepaald bedrag verstrekt om de eerste maanden in het land van herkomst weer een bestaan op te bouwen. Wat een service. Keert men niet vrijwillig terug, dan volgt overplaatsing naar een vertrekcentrum, waar wederom acht weken lang wordt gewerkt aan het vertrek.

Vrijheidsbeperking

Gedurende het voortraject van terugkeer is een belangrijke taak weggelegd voor de Immigratie- en Naturalisatie Dienst (IND). De IND voert structureel overleg met de gemeente om zo de gemeente in het proces van terugkeer en beëindiging van voorzieningen van informatie te voorzien. De IND heeft hierbij de regie in handen.

Indien de inspanning niet leidt tot vertrek van de asielzoeker wordt de opvangvoorziening door of met medewerking van de gemeente ontruimd. De betrokken asielzoeker wordt, indien uitzetting op korte termijn mogelijk is, in vreemdelingenbewaring gesteld in het uitzetcentrum op Zestienhoven of Schiphol.

In andere gevallen wordt in het kader van de uitzetting een toezichts- of vrijheidsbeperkende maatregel opgelegd, met daaraan gekoppeld een plaatsing in een vertrekcentrum voor maximaal acht weken. Deze maatregel kan bestaan uit een vorm van toezicht of uit een andere vorm van vrijheidsbeperking.

De eerste vorm kan bestaan uit een meldplicht, de tweede uit een beperking van bewegingsvrijheid door middel van oplegging van een periodieke meldplicht of uit een aanwijzing aan de vreemdeling om zich op te houden op een bepaalde plaats of ruimte.

Onding

,,Het is een onding!'', zegt Klaas Harink over het vertrekcentrum. ,,Nog erger dan de huidige azielzoekercentra.'' Harink is directeur van Vluchtelingenwerk Friesland. Onlangs werd bekend dat een van de drie uizetcentra wordt gevestigd in het asielzoekerscentrum (AZC) van Dokkum.

Harink stoort zich onder meer aan het feit dat de mensen in een vertrekcentrum verstoken blijven van de leuke dingen die nu nog gangbaar zijn in het AZC. ,,Ze mogen niet zelf koken, zullen regelmatig moeten stempelen, er is sprake van een beperkte bewegingsvrijheid. Er wordt zelfs een hek rond het centrum geplaatst met 24-uurs bewaking.''

In het AZC van Dokkum worden nog voor de zomer 300 tot 500 uitgeprocedeerden ondergebracht. Het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) zal het vertrekcentrum inrichten en beheren. Hoewel de gemeenteraad zich eerder unaniem uitsprak voor de verruiming van het generaal pardon voor uitgeprocedeerden, zal men binnenkort toch instemmen met de komst van het vertrekcentrum.

Rudolf Boersma van de PvdA vindt het heel ongeloofwaardig dat burgemeester en wethouders hun medewerking aan het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers hebben toegezegd. ,,Dit komt wol hiel hypocryt oer'', zegt hij in de Leeuwarder Courant. Vluchtelingenwerk Dongeradeel, waar Dokkum toe behoort, is overrompeld. ,,Mar as it hjir net komt, dan moat it dochs op in oar plak'', aldus Foke de Beer.

Dilemma

'Komt het hier niet, dan wel elders', vrij vertaald. De gemeenteraad van Dokkum denkt er net zo over. Economische motieven spelen eveneens een rol. Aanvankelijk was het de bedoeling dat het AZC in de loop van het jaar gesloten zou worden, ondanks het huurcontract dat tot 2009 loopt. Dongeradeel wilde hoe dan ook het centrum open houden.

De komst van het vertrekcentrum plaatst Vluchtelingenwerk Friesland voor een dilemma. De organisatie, wiens medewerkers onder andere toezicht houden in het AZC van Dokkum, is falikant tegen het uitzettingsbeleid van het kabinet. ,,Wij eisen een algemeen generaal pardon. Van ons mogen er geen mensen op straat komen te staan. Het vertrekcentrum is hierop het antwoord van de overheid'', verzucht Harink.

De medewerkers van Vluchtelingenwerk die nu in het AZC werkzaam zijn, zien sterk op tegen hun nieuwe werkomgeving. Harink is het er niet mee eens dat de organisatie, gefinancierd door de overheid, collaboreert door zich ook voor de asielzoekers in het vertrekcentrum in te gaan zetten.

Hij denkt binnen de poort meer te kunnen bereiken dan schreeuwend buiten de poort. ,,Als onafhankelijke organisatie zien we toe op het welzijn van de mensen. En of de door minister Verdonk gedane toezeggingen, zoals toetsing buitenschuld-criteria en geen scheiding van gezinnen, ook daadwerkelijk nageleefd worden.''

Stilte

Het protest rond het kabinetsbesluit was begin dit jaar met name in Friesland opvallend te noemen. Veel inwoners, waaronder tal van politici, boden hun woning aan als onderduikadres voor asielzoekers. Deze maatschappelijke commotie staat in schril contrast met de stilte van de laatste weken nu bekend is geworden dat Dokkum een vertrekcentrum krijgt.

Toch houdt de burgemeester ernstig rekening met acties aan de poort van het aan de Parklaan gesitueerde vertrekcentrum. Harink heeft er geen problemen mee indien actievoerders voor de poort gaan demonstreren, maar beschouwt dat niet als de taak van Vluchtelingenwerk.

De komst van een vertrekcentrum in Laren verloopt nog geruislozer. De gemeenteraad heeft reeds ingestemd met de komst van zo'n centrum in de voormalige kazerne Crailo, gelegen aan de Amersfoortsestraatweg. De raad van Hilversum, waar de kazerne deels toebehoort, neemt binnenkort een beslissing.

De burgemeester van Laren heeft er bij de minister op aangedrongen haar plannen uit te stellen tot het eind van dit schooljaar. In het AZC van Crailo verblijven, net zoals in Dokkum, veel kinderen die er naar school gaan. De vakantieperiode breekt in juni aan.

Akkoordje

Dit betekent dat het centrum op z'n vroegst per 1 juli operationeel zal zijn. Ook het vertrek van de huidige 650 bewoners is nog niet goed geregeld. Dat kan een emotioneel gebeuren worden. Crailo is gespecialiseerd in zwaar getraumatiseerde en schizofrene mensen.

De vrijwilligers van Vluchtelingenwerk Hilversum overwegen hun werk stil te leggen zodra het AZC dicht gaat. ,,Ze willen niet meewerken aan de uitzetting van asielzoekers'', zegt Eva van de Blom van Vluchtelingenwerk Hilversum/Gooi. ,,We hebben dan meer gesubsidieerde medewerkers nodig om onze taak te kunnen vervullen.''

Om de uittocht van de uitgeprocedeerden te versnellen, zal de overheid met geld wapperen in landen die nu moeilijk doen met het accepteren van terugkerende inwoners, zo voorspelt Van de Blom. ,,Neem Angola bijvoorbeeld. Je zult zien dat Verdonk het op een akkoordje gooit met Van Ardenne van Ontwikkelingssamenwerking die vervolgens de Angolese regering geld aanbiedt.''

Waar het derde uizetcentrum wordt gevestigd, is nog ongewis. Vermoedelijk in Brabant, en wel in de regio Eindhoven. De AZC's die hiervoor in aanmerking komen bevinden zich in Stevensbeek, Rosmalen en Schaijk. Het COA voert hierover onderhandelingen met de gemeenten.

Alex van Veen

Naar boven