Uit: Ravage #5 van 9 april 2004

Duim zwakke punt bij voorkoming uitzetting

,,Het is raadzaam je vooral niet op te laten fokken!'' Aandachtig nemen de cursisten de adviezen in zich op waarmee ze later in de praktijk de uitzetting van uitgeprocedeerde vluchtelingen hopen te verhinderen. En, als het aan de Aktivistenschool ligt, gebeurt dat op grote schaal.

Tegen de zomer vangt de overheid aan met een prestigieus project. Naar schatting 26.000 mensen, die gemiddeld vijf jaar of langer in Nederland verblijven en geen recht hebben op een verblijfsvergunning, dienen het land te worden uitgezet. Niet goedschiks, dan maar kwaadschiks.

Het betreft personen die, veelal als gevolg van de traagheid en ondoorzichtigheid van opeenvolgende vreemdelingenwetten, hier al aardig ingeburgerd zijn. Ze wonen in dorpen en steden, hebben werk en hun kinderen gaan naar school. Veel van deze mensen hebben een goede band opgebouwd met de buurt of dorpsgemeenschap.

Binnen afzienbare tijd krijgen deze 'illegalen' stuk voor stuk van minister Verdonk van Vreemdelingenzaken het dwingende advies zich te melden bij een uitzetcentrum. Daar wordt hun uitzetting voorbereid. Meldt men zich niet vrijwillig dan stuurt de overheid een deurwaarder met politie langs bij de woning.

Steun

De maatregel van de overheid is omstreden en heeft al tot de nodige beroering en protesten geleid. Vermoedelijk zullen veel van de 26.000 gedupeerden zich niet zonder meer neerleggen bij hun deportatie. Voor die mensen is er nu kans op steun vanuit de bevolking.

Honderden mensen hebben inmiddels uit solidariteit hun woning bij een lokale vluchtelingenorganisatie aangemeld als onderduikadres. Anderen bestoken de verantwoordelijke politici met protestbrieven, maken kunstzinnige statements, houden wakes of organiseren demonstraties.

Er zijn ook plannen om, in nauw overleg met de vluchteling, de uitzetting in de kiem te smoren. Dat wil zeggen, het werk van de politie ernstig te bemoeilijken danwel geheel onmogelijk te maken. Hiervoor zijn verschillende actievormen denkbaar, waar ze bij de Aktivistenschool wel raad mee weten.

Met de cursus 'Stop de uitzetting' trekken de leer-jezelf-actievoeren docenten momenteel door het land. De trainingen worden gehouden op uitnodiging van plaatselijke organisaties, zoals een kerkelijke vereniging uit Haarlem en een vluchtelingenorganisatie uit Delft. Zaterdag 27 maart streek de Aktivistenschool neer in het gekraakte pakhuis Afrika aan de Amsterdamse IJ-Oever.

Klassikaal

,,Tjonge jonge, wat doet al die pers hier?'' Voor aanvang van de training wordt er flink gemopperd door de cursusleiders. De initiatiefnemer van de bijeenkomst, de politieke partij Amsterdam Anders/De Groenen, blijkt nogal wat op eigen houtje te hebben geregeld.

Bij de Aktivistenschool hebben ze het niet zo op pers bij hun trainingen. Ook de locatie is in al z'n krakende eenvoud niet echt wat je noemt drempelverlagend. De houtkachel produceert meer rook dan warmte. Maar de opkomst, veertig belangstellenden, maakt veel goed.

,,Het is heel klassikaal, maar wil degene die niet voor de camera gefilmd wenst te worden z'n vinger opsteken?'', vraagt Peter, een van de oprichters van de Aktivistenschool die z'n sporen heeft verdiend in de radicale tak van de milieubeweging. De tv-ploegen en de fotografen krijgen te verstaan dat ze hun best moeten doen vier cursisten niet in beeld te nemen.

Een deel van de cursisten is afkomstig uit het Amsterdamse actiecircuit. Je bent immers nooit ervaren genoeg om bij te leren. Anderen geven grif toe nog nooit actie gevoerd te hebben. ,,Wat staat me te wachten als ik gearresteerd word?'', vraagt een meisje zich af dat nog aan het 'actiefront' moet debuteren.

Angsten

Die middag volgt er een intensieve training waar de deelnemers zeer gemotiveerd aan deelnemen. De vier cursusleiders besteden ruim aandacht aan de onzekerheden en angsten die de participanten voorafgaande de actie parten spelen, in dit geval het blokkeren van de toegang tot een woning.

,,Praat de actie van tevoren onderling goed door, zodat je van elkaar weet waar je aan toe bent'', zegt Geert, een doorgewinterde activist die geregeld te vinden is bij de Duitse blokkade-acties tegen het radio-actieve transport. ,,Het is van belang dat je met vertrouwen de actie ingaat, dat maakt je sterker zodra de politie aan je begint te sjorren.''

Opvallend genoeg wordt niet zozeer het handelen van de politie, maar de motivatie van de actievoerders openlijk in twijfel getrokken. ,,Hoe weet ik dat er geen mensen deelnemen die uit zijn op een rel?'', wordt er gevraagd. Een ander is bang voor vrijblijvendheid, ,,incidentenacties'' zoals hij het noemt. ,,Zodra de ontruiming achter de rug is en de vluchteling in het uitzetcentrum wordt geplaatst, haken we weer af.''

De meningen om deel te nemen aan blokkade-acties lopen sterk uiteen. De een wenst de ontruiming niet stilletjes te laten verlopen, ,,het politieke beleid moet om!''. Een ander geeft te kennen deel te willen nemen uit solidariteit maar toch ook vooral om haarzelf het gevoel te geven iets ondernomen te hebben. ,,Hopelijk ontstaan er nieuwe sociale samenwerkingsverbanden'', motiveert een derde zijn betrokkenheid.

Inhaken

Angst voor geweld van de kant van de politie is er nauwelijks. Ondanks het feit dat de door de Aktivistenschool gedoceerde actievormen tot het nodige aan duw- en trekwerk leiden. Het blokkeren van de toegang van een woning is één ding, als je je meteen verwijdert zodra de politie daartoe de opdracht geeft, is het zonde van de tijd.

,,Maak het ze zo lastig mogelijk. Hoe meer tijd het ze kost voordat ze de groep verwijderd hebben, hoe beter'', vertelt Geert. Voor het versperren van een voordeur zijn diverse actievormen denkbaar. Staande in linies, met de armen ingehaakt, of nog beter, zittend in linies.

Daarbij is het van belang dat de mensen in de tweede linie zich met de benen vastklampen aan degenen die voor hen zitten zodra de politie hen begint te verwijderen. ,,Spreek met de persoon voor je een codewoord af dat gebruikt kan worden op het moment dat het écht te gortig wordt (lees: te pijnlijk) en je wel los moet laten.''

Want van veel plezier, zoals deze middag tijdens het rollenspel veelvuldig te bespeuren valt, zal in de praktijk nauwelijks sprake zijn. De politie hanteert soms smerige trucjes om de actievoerders zo snel mogelijk uit de blokkade te verwijderen, zeker als het in hun ogen te lang duurt.

,,Ze pakken je vast aan je duimen, wat uiterst pijnlijk is. Probeer dus je duimen te verbergen in de palmen van je hand'', vertelt Peter. Of ze trekken je aan je haren (,,geen staarten''), aan de sjaal (,,laat deze thuis'') en draaien je polsen om. Vooral dat laatste leidt in de regel tot vroegtijdige overgave.

'Deken'

Op het moment dat de politie je wegdraagt, dien je je zo slap mogelijk te maken. ,,Daarmee wordt het voor hen zwaarder'', aldus Peter. Om daarbij de kans op blauwe plekken en kneuzingen zo klein mogelijk te maken, is het raadzaam om beschermende kledij aan te trekken. Dat is sowieso zinvol, want het komt voor dat de politie met de wapenstok in de lichamen van de actievoerders prikt.

Er wordt ook een voor Nederland nieuwe actievorm gepresenteerd, overgewaaid vanuit Amerika. ,,De menselijke deken'', zoals Geert het noemt. Een actievorm die uitstekend van pas komt wanneer er een smalle straat, trapportaal of een gang moet worden geblokkeerd.

Hierbij is het zaak dat de actievoerders naast elkaar op de grond en op de buik gaan liggen, om-en-om zodat je met het hoofd tussen de schoenen van de personen naast je komt te liggen. De overige actievoerders posteren zich op hun knieën of hurken in linie aan weerszijden van de rij en grijpen de liggende personen aan handen of voeten vast.

De politie zal in de regel de grootste moeite hebben met het verwijderen van de liggende rij personen, en zodra de eerste is weggesleept neemt een van de gehurkte personen snel diens positie in. Wel is het zaak dat bij alle actievormen die denkbaar zijn om de toegang te blokkeren, de mensen met de minste angst vooraan gaan staan, zitten of liggen. ,,Dat schept vertrouwen.''

Het scanderen van leuzen en gescheld op het moment dat de politie overgaat tot ontbinding van de blokkade, heeft zowel een positieve als een negatieve kant. ,,Het maakt de groep sterker maar leidt bij de politie al snel tot ergernis waardoor de kans op escalatie toeneemt. We raden dan ook aan om vooral stil te blijven en, als het even kan, blijf positief gestemd'', zo luidt het advies.

Brochures

,,Het is goed dat de mensen zo'n training doen'', zegt een tevreden Geert na afloop. ,,Je wordt er zekerder van. Zeker wanneer je mensen aantreft die aan een training hebben deelgenomen.'' Dat er meerdere trainingen zullen volgen is zeker, zowel in Amsterdam als elders in het land.

De cursus van de Aktivistenschool zal binnenkort ook in brochurevorm verkrijgbaar zijn en op de website worden gepubliceerd. ,,Dit stelt vluchtelingenorganisatie in de gelegenheid om zelf een blokkade-actie voor te bereiden'', aldus Geert.

Het ASKV/Steunpunt Vluchtelingen, waarvan een medewerkster tijdens de cursus wist te melden dat in Amsterdam waarschijnlijk 600 mensen in aanmerking komen voor uitzetting, heeft een handleiding Eerste hulp bij ontruimingen uitgegeven. Veel leerstof die de Aktivistenschool aanbiedt, komt in deze brochure aan bod. Enkel de kneepjes van het blokkeren ontbreken.

Alies van het ASKV/Steunpunt Vluchtelingen benadrukt nog eens dat er pas tot actie kan worden overgegaan zodra de uit te zetten vluchteling daarin toestemt. En: ,,voer actie in samenwerking of in overleg met een lokale vluchtelingenorganisatie, als die in de buurt zit.''

Alex van Veen

Aktivistenschool: p/a postbus 85069, 3508 AB Utrecht. Website: www.aktivistenschool.nl

ASKV/Steunpunt Vluchtelingen: Haarlemmerplein 17, 1013 HP Amsterdam. Tel 020 6272408/4205670. Email: askvsv@dds.nl Website: www.askv.nl (waar vanaf de brochure 'Eerste hulp bij ontruimingen' is te downloaden).

Er is ook een adressengids op de markt verschenen van organisaties die hulp bieden aan uitgeprocedeerde vluchtelingen, een uitgave van het Landelijk Ongedocumenteerden Steunpunt, tel 030 2990222, email info@stichtinglos.nl. Te bestellen door 7,50 euro over te maken op giro 9552448 t.n.v. Sticht Landel Ongedocument Steunpunt (afkorting letterlijk overnemen!) te Utrecht.

Naar boven