Uit: Ravage #5 van 9 april 2004

Grauw gemiddelde

Grijs, heel erg grijs. Wanneer je door bedrijventerreinen rijdt, schreeuwt de grauwheid van de gebouwen je tegemoet. Alle bedrijvenparken lijken op elkaar. Of ze zich nu bevinden in Zuid-Limburg, Gelderland of Friesland, het maakt niet uit, de plekken zijn inwisselbaar.

Fotograaf Nørb Mommersteeg liet zijn oog laten vallen op de tint grijs en maakte er de serie Metropool Grijs van. Hiervoor is hij teruggekeerd naar de klassieke reportagefotografie, waar hij zich aan het begin van zijn fotocarrière al mee bezig hield. Zo stelde hij tien jaar geleden van het Utrechtse kraakpand ACU het fotoboek Niet morgen, maar nu samen en maakte hij voor tal van actiegroepen foto's.

Op dit moment is Nørb fulltime kunstenaar en verzorgt hij de grafische vormgeving van de linkse boekhandel De Rooie Rat in Utrecht. De reportagefotografie is op de achtergrond geraakt en hij is steeds meer digitale fotowerken gaan maken. Door de realiteit in de computer te bewerken geeft hij een kritische beschouwing op de werkelijkheid.

Voor Metropool Grijs is hij opnieuw op reis gegaan. Nørb heeft de gebouwen op de bedrijventerreinen registerend vastgelegd en vervolgens het grijs uitvergroot en de gebouwen en de lucht geminimaliseerd naar vormen en tinten. Op de foto's is geen mens te zien, maar het menselijk ingrijpen is voelbaar.

In de presentatie van het werk zit een sterke discrepantie. De foto's worden geëxposeerd op canvas, waardoor het een schilderachtig effect krijgt. Het koude grijs wordt verwarmd door de ondergrond van het materiaal.

Ondergang

Restwaarde is een serie fotowerken over menselijk verval, al dan niet met een knipoog. In tegenstelling tot Metropool Grijs zijn op deze foto's wel mensen aanwezig, maar ze zijn onherkenbaar en figureren in hun eigen ondergang. De mens is inwisselbaar voor het verhaal dat verteld wordt.

Een aantal foto's zou zo kunnen doorgaan voor een still van een moderne dansfilm. Vrouwen staan in theatrale houdingen in een industriële omgeving of parkeerplaats. Verontrustender wordt het als een man voorover ligt in een kinderbadje in de achtertuin. Is hij aan het koekhappen of is het een lijk?

Een andere foto toont een auto in een agrarisch landschap. Het is er ruim en overzichtelijk. Uit de achterbak bungelen twee benen verpakt in een doek. Het werk hangt boven een dressoir-achtig kastje waarop een pistool en wat fotootjes liggen. Wat hebben de verschillende elementen met elkaar gemeen?

Nørb Mommersteeg belicht met zijn fotoseries plekken die niet tot de hoogtepunten van onze westerse cultuur behoren. De randen van het verstedelijkte landschap vertellen vaak hun eigen verhaal. Ongebruikte parkeerplaatsen, tijdelijke bebouwing, niet bebouwde gedeeltes op industrieterreinen en nieuwe geheel metaalgrijze gebouwen.

Toch bepalen deze grauwe gebieden een groot deel van de flitsende westerse maatschappij. Daar worden de plannen gemaakt voor reclamecampagnes. Daar worden producten ontwikkeld en geproduceerd. Daar staan iedere dag mensen in de file om hun brood te verdienen en op te eten. Deze gebieden zijn de motoren van de economie. Het is voor mij een raadsel hoe het mogelijk is dat deze grauwe inwisselbare gebieden zo'n grote invloed hebben op de samenleving.

Interactie

De series van Nørb worden samen met werk van Annie Draaijer en Loes Aarts getoond in De Overslag in Eindhoven. De Overslag is een kunstenaarsinitiatief gevestigd in het Complex te Eindhoven. De ruimte is uitermate geschikt voor beeldende kunstprojecten.

Het kunstenaarsgezelschap legt de nadruk op werk in situ: kunstenaars kunnen ter plekke verblijven, werken en presenteren. Daarnaast is De Overslag geïnteresseerd in cross-overs met andere kunstvormen zoals theater, muziek, architectuur en design.

Annie Draaijer laat zich leiden door de interactie tussen de alledaagse realiteit en het irrationele onderbewuste. In haar fotografisch werk is de realiteit gemanipuleerd en is er in eerste instantie niets 'vreemds' te zien aan het beeld. Toch ontstaat er een moment waarop de toeschouwer merkt dat hij met zijn gangbare manier van kijken het beeld niet kan begrijpen. De aangenomen veronderstellingen kloppen niet en de onrust neemt toe.

In andere beelden is de vervreemding duidelijk zichtbaar wat weer een ander appél doet op het onderbewuste. Bijzonder aan haar werk is dat zij klassieke fotografische technieken gebruikt, en dus geen digitale technieken, om surrealistische beelden te scheppen.

Loes Aarts onderzoekt door middel van de camera obscura de binnen- en de buitenwereld. Door een klein gaatje komt het licht van de buitenwereld naar binnen, maar dan in omgekeerde vorm. Waartoe dat gaat leiden...? Het is de moeite waard om dat te gaan bekijken.

Jan Kees Helms

Naar boven