Uit: Ravage #12 van 19 september 2003

Sympathiek signaal over illegaal

Leven in de Marge is een roman over een Turkse vrouw zonder verblijfsvergunning. Behalve inzicht in de problematiek van de illegalen, geeft het boek een sterk beeld van het zichzelf zo tolerant en gastvrij vindende Nederland.

De roman 'Leven in de Marge' is het verhaal van de Turkse Aysel. Tijdens haar studententijd in Antalya krijgt zij een lesbische relatie met haar mede-studente Nuray. Omdat ze weten dat hun geaardheid nooit door hun omgeving geaccepteerd zal worden, houden ze hun relatie geheim. Als Nuray vervolgens vanwege haar activiteiten in de studentenbeweging door de politie wordt opgepakt en enige tijd wordt vastgehouden, ontstaat bij Aysel en Nuray het plan om naar West-Europa te vluchten.

Tijdens haar tweede studiejaar zakt Ayssel voor haar examen. Ze besluit niet langer te wachten en reist op een toeristenvisum naar familie in Nederland. Daar wil ze proberen om, in afwachting van Nuray, een nieuw bestaan op bouwen.

Hoe langer Aysel echter in Nederland woont, hoe meer ze er achter komt dat dit land toch niet het paradijs is zoals ze dat uit de verhalen van haar familie dacht te kennen. De roman volgt Aysel in haar liefdesleed, maar vooral ook in haar problemen met haar illegale status en haar pogingen om een verblijfsvergunning te krijgen.

Dramatisch

Zeker voor een debuterende schrijver is het geen gemakkelijke opgave om in een roman van 133 bladzijden zo veel verschillende maatschappelijke problemen te behandelen. Van de lesbische liefde in een islamitische maatschappij, via de Koerdische kwestie, tot en met de illegaliteit in Nederland.

Toch slaagt - de op het omslag van het boek achternaamloze - de schrijver Vincent daar in, omdat hij duidelijk een verhaal te vertellen heeft en dit in een simpele, heldere stijl doet. In dit boek tref je geen misplaatste literaire pretenties of fundamentalistische politieke overtuigingen aan, die bijvoorbeeld het Dagboek Van Een Vermiste van Ayhan Uzala zo onleesbaar maakten.

Natuurlijk is er wel wat aan te merken op Leven In De Marge. Zo heeft Vincent iets te vaak de neiging om de feiten zo dramatisch mogelijk aan te zetten om de lezer vooral maar mee te laten leven met de illegalen. Ook maakt hij - waarschijnlijk om zo het boek, ondanks alle intriges en ellende, zo kort en simpel mogelijk te houden - gebruik van een bijna alwetende verteller, die je soms de indruk geeft dat je een jeugdboek zit te lezen. Dit is echter zeker geen diskwalificatie: van mij mogen ze dit boek morgen nog uitdelen aan alle brugklassers van Nederland.

Tendensroman

De genoemde literaire schoonheidsfoutjes passen misschien ook wel bij de tendensroman die Leven In De Marge is. De schrijver wilde geen literair meesterwerk schrijven, maar zijn lezers iets meedelen. Hij wil zijn lezers het leven van een illegaal mee laten leven. En in die opzet is Vincent, wat mij betreft, zeker geslaagd.

Toen ik het recensie-exemplaar tussen mijn post vond, pakte ik het eigenlijk alleen maar uit om even door te bladeren en in te schatten, wanneer ik het kon lezen, maar nadat ik de eerste alinea's had gelezen, greep het mij en legde het boek pas weg toen ik het uit had.

Behalve inzicht in de problematiek van de illegalen, geeft het boek een sterk beeld van het zichzelf zo tolerant en gastvrij vindende Nederland, van de jaren voor de opkomst van Fortuyn, door de ogen van allochtonen: '"Zelf mogen zij wel hun land bekritiseren", zei ze, "en op grond daarvan menen ze zelfs dat ze kritisch zijn over hun eigen land. Maar zodra een buitenlander zoals ik iets onaardigs over Nederland zegt, veranderen zij volledig. Dan zeggen ze dat ik ongelijk heb, het niet goed begrepen heb of het niet goed begrijpen kan. Of zelfs dat ik maar naar mijn eigen land moet teruggaan als het daar beter is."'

Signaal

Achter de auteursnaam Vincent blijkt de Amsterdammer Vincent Etienne schuil te gaan. Hij geeft al zo'n tien jaar cursussen Nederlands aan allochtonen. In de beginjaren waren er onder zijn cursisten ook veel illegalen. De plotselinge verdwijningen van illegale leerlingen en de levensverhalen die achter hun illegale identiteit bleken te schuilen, inspireerden hem midden jaren '90 om te beginnen met het schrijven van dit boek.

Toen het hem in 1998 verboden werd om nog langer les aan illegalen te geven, reageerde hij hierop met een protestbrief aan de schooldirectie. Natuurlijk begreep hij dat deze brief niet veel uit zou maken en dat de directie alleen maar de nieuwe overheidsregels uitvoerde. Toch kon hij het niet laten om een signaal af te geven, dat hij het er grondig mee oneens was.

Precies zo'n signaal is ook dit boek, maar nu niet tegen de regelgeving, maar tegen de beeldvorming, die met name de laatste jaren in de Nederlandse politiek en media over illegalen is ontstaan.

Juist daarom had Leven In De Marge het verdiend om bij een grotere uitgeverij - met een groter lezerspubliek, maar ook een redacteur die de roman bij had kunnen schaven - dan een printing-on-demand-service te verschijnen. Nu is Leven In De Marge vooral een sympathiek persoonlijk signaal van Vincent Etienne en kunnen we alleen maar hopen dat dit boek zelf niet in de marge verdwijnt.

Carl Versteeg

Vincent, Leven In De Marge, Koopman & Kraaijenbrink Publishing, Delft, 2003. ISBN 90-75675-17-8. www.deuitgeverij.nl/ www.xs4all.nl/~vincente/ )