Uit: Ravage #12 van 19 september 2003

'Dit kabinet is tien keer erger dan Paars'

Op zaterdag 20 september vindt in Amsterdam op initiatief van het platform Keer het Tij een demonstratie plaats tegen het rechtse beleid van het kabinet bestaande uit CDA, VVD en D66. Binnen dit van oorsprong buitenparlementaire offensief wint de oppositie uit politiek Den Haag in toenemende mate aan invloed. Een zegen of een aanfluiting?

Pal na de moord op Pim Fortuyn richtte een deel van zijn aanhangers hun woede vooral op (radicaal-)linkse buitenparlementaire organisaties en linkse politieke partijen. De dader van de moord was immers jarenlang actief geweest binnen de radicale milieu- en dierenbeweging. Zo'n beetje alles wat links of progressief was hield zich gedeisd.

Om de haat tegen links te bestrijden en tegelijkertijd linkse politieke thema's weer op de agenda te zetten, besloot een aantal progressieve organisaties tot de oprichting van een platform dat het 'politieke tij moest keren'. Er werd een kort manifest opgesteld en iedereen die zich in de tekst kon vinden, mocht zich bij het platform aansluiten.

Hoewel het platform haar oorsprong vindt in de buitenparlementaire actiebeweging sloten ook politieke partijen als GroenLinks, de SP en zelfs de PvdA zich bij het platform aan. ,,Ik denk dat er vlak na de moord op Fortuyn ook bij linkse partijen behoefte bestond aan een overleg met maatschappelijke organisaties'', zegt Joris Wijnhoven (campagneleider Milieudefensie en bestuurslid GroenLinks) van het platform.

,,In die periode zaten linkse partijen ook in het verdomhoekje en waren ze bang om uitspraken te doen'', vult René Danen (voormalig raadslid van Amsterdam Anders/De Groenen) van het platform hem aan. ,,Femke Halsema heeft later toegegeven dat ze geen Kamervragen durfde te stellen over de behandeling van Volkert van der G. in zijn cel. Zo was het politieke klimaat.''

Papieren organisaties

De coördinatiegroep gaat er prat op dat in korte tijd ruim 250 groepen en organisaties de doelstelling van het platform - 'weg met het rechtse beleid' - onderschrijven. Maar wie de moeite neemt op de website van Keer het Tij deze lijst met namen door te nemen, komt al snel tot de conclusie dat er opvallend veel papieren organisaties op staan (met slechts een paar leden) en zijn lokale afdelingen van politieke partijen en hun jongerenorganisaties oververtegenwoordigd zijn. Actiegroepen zijn ver in de minderheid.

Ruim een jaar later is het karakter van het platform ook veranderd en winnen de aangesloten politieke partijen aan invloed. De coördinatiegroep bestaat, naast een aantal doorgewinterde platform-bewegers, vooral uit medewerkers van Dwars (GroenLinks), Jonge Socialisten (PvdA), Rood (SP) en de Internationale Socialisten.

De bussen die vanuit een vijftiental steden op 20 september naar Amsterdam rijden worden verzorgd door de SP, alsmede een groot deel van het propagandamateriaal. Tijdens de manifestatie zullen onder andere Femke Halsema (GroenLinks), Diederik Samson (PvdA) en Jan Marijnissen (SP) spreken. Een aanfluiting voor de linkse actiebeweging, zou je denken.

René Danen en Joris Wijnhoven echter zijn een andere mening toegedaan. De discussie binnen het platform over de toelating van politieke partijen en dan met name de PvdA zou nauwelijks een rol van betekenis hebben gespeeld.

Wijnhoven: ,,Het was bijna een hamerstuk. Een enkeling vroeg zich af of de PvdA wel moest worden toegelaten gezien haar beleid in de voorgaande acht jaar. Maar er bestond brede consensus over dat iedereen die het manifest onderschreef welkom was. In Ravage is daar meer gedoe over geweest dan in de platformvergadering. Het sprak blijkbaar weinig mensen aan.''

Is het niet kenmerkend voor de crisis van buitenparlementair links dat deelname van de PvdA niet tot discussie leidt? Tegen Paars is nooit in zo'n verband als nu gedemonstreerd.

Danen: ,,Paars heeft het politieke debat doodgeslagen. Het debat tussen links en rechts was verdwenen. Dit heeft er toe geleid dat de linkse oppositie zich niet wilde bundelen. Omdat dat debat er niet was, kwamen er ook geen acties. Fortuyn heeft het links-rechts debat weer op scherp gezet.''

Maar de PvdA kun je toch niet tot het linkse kamp rekenen, gezien het beleid van de kabinetten-Kok?

Wijnhoven: ,,Natuurlijk viel er veel op Paars aan te merken en heeft de PvdA een hoop uit te leggen. Maar het huidige kabinet is het onderling vreselijk eens en zeer stabiel in tegenstelling tot Balkenende 1. Om te zorgen dat dit kabinet de rit niet uitzit, moet je zoveel mogelijk boze mensen en maatschappelijke groepen mobiliseren. Als je op voorhand gematigde clubs als de vakbonden en de PvdA uitsluit kom je er niet.''

Danen: ,,Voor een grote demonstraties moet de achterban van de PvdA ook de straat op. Om die achterban te bereiken heb je helaas deze partij ook nodig.''

De PvdA heeft toch geen achterban die de straat op gaat?

Wijnhoven: ,,Ik denk van wel. Met de demonstratie tegen de oorlog in Irak bijvoorbeeld liepen heel veel PvdA-leden en stemmers mee.''

Maar de PvdA heeft daar niet voor opgeroepen. Integendeel.

Wijnhoven: ,,Nee maar het had wel geholpen als ze er aan getrokken had. Hetzelfde geldt voor de vakbonden.''

Danen: ,,In de ideale situatie willen we dat de PvdA zo actief mogelijk aan het platform deelneemt, in die zin dat ze hun achterban actief mobiliseert. Ik denk dat daar veel mensen rondlopen die graag zouden zien dat hun partij meer doet dan ze de afgelopen jaren heeft gedaan. Je moet ze ook dwingen om kleur te bekennen. Willen ze zo snel mogelijk weer regeren, of zijn ze, zoals ze beweren, een progressieve club?''

Wat is er progressief aan de PvdA?

Wijnhoven (aarzelend): ,,Tja, een goede vraag...''

Danen: ,,Ik denk dat de achterban progressief is. De partij heeft nog altijd een traditionele arbeidersachterban die veel progressiever is dan de PvdA-fractie.''

Maar is dat niet een heel gering deel. Is die achterban niet net zo grijs en midden als de kamerfractie en bijvoorbeeld het CDA?

Wijnhoven: ,,Dat ben ik niet met je eens. Er is toch wel een groot verschil tussen CDA en PvdA. Dit kabinet is tien keer erger dan Paars. Kijk naar het wegenbeleid en het openbaar vervoer dat aan z'n lot wordt overgelaten, naar de wijze waarop uitkeringen worden gekort en mensen in allerlei klotebaantje worden gedwongen...''

Danen: ,,Wat niet wil zeggen dat het binnen de PvdA wel wat linkser mag. Ik zou graag zien dat er binnen die partij weer een linkse stroming ontstaat die de partij naar links trekt. We zullen die linkse geluiden binnen de PvdA moeten aanmoedigen en ze niet bij voorbaat uitsluiten. Rechts is op dit moment de vijand. Niet de PvdA.''

Waarom richten jullie je dan niet op linkse CDA-ers?

Danen: ,,Die zijn er nauwelijks meer. Er is nog wel een werkgroep sociale zaken, die is vrij progressief, maar heeft binnen de partij geen enkele macht. Maar als die zich zouden willen aansluiten bij Keer het Tij moeten ze dat vooral doen. Als ze samen met ons de straat op willen tegen de kabinetsplannen, graag!''

Wat is voor jullie nu belangrijker: het uitdragen van progressieve politieke ideeën of zoveel mogelijk mensen de straat op krijgen?

Wijnhoven: ,,Je hebt het allebei nodig. Ons gaat het er op dit moment om dat de plannen van het huidige kabinet ten aanzien van vluchtelingen, sociale zekerheid, milieu, e.d. van tafel gaan. Dit kabinet moet weg en je moet alle middelen gebruiken om dat voor elkaar te krijgen. Ik kan op dit moment geen effectieve strategie bedenken zonder de vakbonden en de PvdA.''

Waren jullie ook gaan demonstreren als de PvdA in de regering zou zijn gekomen?

Danen: ,,Tijdens de onderhandelingen tussen Bos en Balkenende hadden we al besloten om een debat te plannen over het regeerakkoord op het moment dat die gepresenteerd zou worden. Dat ging niet door omdat de regering er niet kwam. Maar als de conclusie was geweest dat het beleid slecht zou worden, zouden we ook tot protest oproepen.''

Er zijn ruim 230 organisaties bij het platform aangesloten. Dat is indrukwekkend, maar een groot aantal buitenparlementaire organisaties staat er niet bij en veel clubs bestaan maar uit één of twee mensen.

Wijnhoven: ,,Dat clubs klein zijn maakt mij niet uit. Als ze maar wat doen en op komen dagen.''

Danen: ,,Je moet het ook niet onderschatten. De verspreiding over het land is enorm en door die kleine clubjes dring je door tot groepen die je normaal niet zou bereiken. Bovendien tellen al die organisaties bij elkaar wel een kwart miljoen leden.''

Wijnhoven: ,,Het is wel jammer dat een groot deel van het autonomie sientje er niks van moet hebben en zich niet heeft aangesloten. Maar ik vind niet dat je daardoor je strategie moet wijzigen.''

Wat is jullie strategie?

Danen: ,,De demonstratie op 20 september in Amsterdam is een aftrap voor een reeks van acties. Hoewel we ook dwingender acties willen voeren, zoals bijvoorbeeld de omsingeling van Het Binnenhof, staat voor ons voorop dat acties vreedzaam én massaal zijn. Prikacties zullen we niet snel doen, dat laten we aan de aangesloten groepen over.''

Wijnhoven: ,,De kracht van Keer het Tij zit in de massaliteit. Er zijn nog geen concrete plannen, maar uiteindelijk hopen we samen met de vakbonden massaal naar het Maliveld op te trekken.''

Vooralsnog hebben de vakbonden zich niet bij jullie aangesloten.

Wijnhoven: ,,Grote organisaties als de vakbonden, maar ook de Novib, schrikken er wellicht nog voor terug zich bij ons aan te sluiten, uit angst dan in het linkse kamp te worden ingedeeld.

Danen: ,,Ze zijn er nog niet aan toe om te kiezen, en daar gaat het nu om. Je zal weer moeten kiezen.''

Alex van Veen
Freek Kallenberg

www.keerhettij.nl

De PvdA moet zich eerst eens goed schamen

Kun je als buitenparlementaire organisatie deelnemen aan een platform waar ook politieke partijen aan deelnemen? Is het niet vreemd om samen met de PvdA, een partij die verantwoordelijk is voor acht jaar neo-liberaal afbraakbeleid, de straat op te gaan? We legden deze probleemsteling voor aan een aantal buitenparlementaire groepen.

,,Natuurlijk is de deelname van de PvdA hypocriet'', zegt Gertjan van Beijnum van het Bossche linkse maandblad Kleintje Muurkrant. ,,Maar dat zal me op dit moment worst wezen aangezien er openlijk over quota voor 'vreemdelingen' wordt gesproken en meer van dergelijke reactionaire ellende. Zelfs een CDA'er krijgt van mij steun als ie daar zijn mond over opentrekt. De tegenstellingen worden dermate ernstig dat ik misschien wel weer met 't FNV ga demonstreren als ze de bus betalen en een lunchpakketje met sinaasappel en ballon regelen. Ben ik nu gezakt voor de revolutie...?''

Ook Wieger van de radicaal-linkse boekhandel Rosa uit Groningen ziet niet veel problemen. ,,Het maakt voor ons weinig verschil of nu de PvdA of GroenLinks en de SP aangesloten zijn bij Keer Het Tij. Die laatste twee zijn geen haar beter als ze eenmaal gaan regeren. Maar nu zitten ze in de oppositie en is het prima dat ze mee demonstreren tegen het huidige kabinet. Zie het als een monsterverbond.''

Het ASKV/Steunpunt Vluchtelingen uit Amsterdam heeft zich eveneens om pragmatische redenen bij het platform aangesloten. ,,Wij willen proberen het thema vluchtelingen op de politieke agenda te zetten'', zegt Alice Beldman. ,,We zijn weliswaar een buitenparlementaire organisatie maar lobbyen geregeld bij politieke partijen. Ook bij de PvdA. Natuurlijk komt een groot deel van het inhumane vluchtelingenbeleid uit de koker van de PvdA, maar als die partij nu bereid is om zoveel mogelijk mensen op de been te brengen om de voorstellen van het kabinet Balkenende, die nog veel verder gaan, tegen te houden, is dat prima.''

Jeroen Breekveldt van Infocentrum Wageningen heeft zo zijn twijfels bij de strategie om middels deelname van de PvdA zoveel mogelijk mensen op de been te krijgen. ,,Als al die mensen die achter Wouter Bos aanlopen de straat opgaan, is er een kans om iets te bereiken. Het zou prachtig zijn als een miljoen mensen de straat op gaan tegen Balkenende II. Maar dat ziet toch niemand voor zich? Nu krijg je op 20 september een tegengeluid dat scherpte én massa mist.''

Infocentrum Wageningen heeft zich niet bij het platform aangesloten omdat men denkt inhoudelijk onvoldoende invloed uit te kunnen oefen om een krachtig ander geluid te laten horen. ,,Radicaal-links, waartoe we onszelf rekenen, is niet voldoende politiek georganiseerd om binnen een platform een eigen inbreng te hebben. Het zou dus vooral frustrerend zijn'', aldus Breekveldt.

Binnen politiek-cultureel centrum ACU in Utrecht staat de ondertekening van de oproep van Keer het Tij inmiddels ter discussie. ,,Op zich kun je als buitenparlementaire organisatie wel met politieke partijen of andere clubs wiens gedachtengoed je niet deelt in een platform zitten'', zegt Mikkie. ,,Maar nu krijgen ze tijdens de demonstratie wel erg veel ruimte om reclame te maken voor zichzelf. Dat zien we niet zitten. We gaan wel demonstreren, maar dan waarschijnlijk als anarchistisch blok''. (Om 12 uur verzamelen in de stationshal van Utrecht)

De milieuorganisatie A SEED heeft zich vanwege de deelname van politieke partijen al in een vroeg stadium teruggetrokken uit het platform. ,,Je kan best samenwerken met groepen waar je het niet op alle punten mee eens bent'', zegt Flip. ,,Maar het is het principieel verkeerd om politieke partijen bij de opbouw van een buitenparlementaire beweging te betrekken. Eigenlijk zouden dus niet alleen de PvdA, maar ook GroenLinks en de SP eruit gegooid moeten worden.''

Volgens Flip moet een buitenparlementaire beweging er naar streven zelf iets op te bouwen. ,,Creëer zelf een sociaal vangnet, start alternatieve projecten die inspelen op de foute ontwikkelingen. Uiteindelijk heb je altijd de kans dat partijen van je schrikken, je standpunten overnemen en bijdraaien. A SEED is daarom wel betrokken bij het nieuwe netwerk Basta; een verzameling buitenparlementaire organisaties uit diverse steden.''

Het Leidse collectief Eurodusnie kiest eveneens voor meer structurele vormen van verzet en het opbouwen van basisdemocratische alternatieven. Een platform als Keer het Tij heeft volgens David van Eurodusnie niet zoveel nut. ,,Een groot aantal organisaties heeft weliswaar hun naam aan de beginselverklaring van Keer het Tij verbonden, maar dit wekt slechts de valse schijn dat er sprake is van een krachtige verzetsbeweging. Het enige wat er na veel moeizame vergaderingen georganiseerd wordt, is een plichtmatige protestoptocht. Daarna gaan we weer over tot de orde van de dag.''

Kollektief Rampenplan uit Sittard neemt in de regel niet deel aan dit soort initiatieven, maar werd gevraagd om op 20 september de catering te verzorgen. ,,Nu konden we wegens andere verplichtingen sowieso niet'', zegt Bert van Wakeren. ,,Maar volgens een aantal kokers was het nogal hypocriet om koffie en thee te schenken aan mensen waar de linkse beweging zo'n twee jaar geleden nog tegen liep te ageren.''

Ook voor Van Wakeren is het duidelijk dat er massa's mensen op de been gebracht moeten worden tegen het beleid in Den Haag. Daarvoor zul je coalities moeten sluiten. Maar in zijn ogen zijn er grenzen. En die grens wordt met deelname van de PvdA aan het platform duidelijk overschreden. ,,Een oude wijsheid luidt dat de strijd van de mens tegen de macht ook de strijd van het geheugen tegen de vergetelheid is. Nu gaan we ze weer salonfähig maken in plaats van ze eens stevig en voor hele lange tijd in de hoek te zetten: gaan jullie je maar eens goed schamen.'' (FK)