Uit: Ravage #11 van 29 augustus 2003

Wereldwijd opengesperde lenzen

Op de fotomanifestatie Noorderlicht, die 7 september van start gaat, verbindt een nieuwe generatie fotografen het alledaagse op kritische wijze met de globalisering. Engagement mag weer in de fotografie.

Tien jaar geleden zag de eerste Noorderlicht fotomanifestatie in Groningen het levenslicht. Ter gelegenheid van dit tweede lustrum steekt Noorderlicht in 'de Hommage' de loftrompet over fotografen die in de tweede helft van de vorige eeuw beeldbepalend zijn geweest in documentaire fotografie.

Van de 95-jarige meester van het zogenaamde 'beslissende moment' Henry Cartier Bresson worden reisfoto's van Mexico uit 1934 en 1964 getoond. Minder gepolijst, maar gevuld met veel emotie, zijn de beelden van Ed van der Elsken. Uit zijn beroemde boek 'Een Liefdesgeschiedenis in Saint Germain des Prés' (1956) wordt een selectie getoond.

Uniformiteit

In de tentoonstelling 'Global Detail' laten veertig fotografen uit binnen- en buitenland in driehonderd foto's zien hoe de wereld in de greep is geraakt van het globaliseringsproces zoals die is bedacht door voornamelijk mannen achter grote vergadertafels. De foto's tonen hoe er op de wereld een zekere vorm van uniformiteit ontstaat door logo's en communicatie middels mobiele telefonie.

Beelden van de effecten van de oliewinning door Shell in Nigeria, de sloop van olietankers in India, stills van gesloopte computers in China, de 'nieuwe' armoede in Argentinië en de verrijzing van supermarkten in Zuid-Afrika tonen wat er in de achtertuin van het rijke westen gebeurt.

De gebeurtenissen in het westen zelf worden ook uitgebreid belicht: voorbijsnellende reclameboodschappen in de metro, de uniformiteit van het stadsbeeld, nachtbeelden van illegale vluchtelingen, Car Girls op autoshows, de soap The bold en the beautifull in Bulgaarse huiskamers en de uniformiteit van Europese hypermarkets.

Andreas Gefeller verbeeldt in zijn serie Soma een hyperrealistisch cleane benadering van vakantieoorden. De verbeelding in vakantiefolders wordt geminimaliseerd tot overzichtelijke beelden die voor iedereen herkenbaar zijn, zoals stranden met parasols en strandstoelen in een rechte lijn. De beelden zijn zowel utopisch als verbleekt. Wanneer je de foto's ziet rijst de vraag: "zijn deze oorden echt of is de foto bewerkt?"

Engagement

Ook aan de globaliseringsbeweging wordt uitvoering aandacht besteed. Het kritisch fotografencollectief Tendance Floue uit Frankrijk toont acties van de globaliseringsbeweging. Andere fotografen laten vergaderkamers voor en na een bijeenkomst zien en hermetisch afgegrendelde wijken tijdens topontmoetingen.

Carol Conde en Carl Beveridge uit Canada verslaan in hun serie Calling the Shots de globaliseringsbeweging en de rol van de media. De serie belicht verschillende aspecten, zoals demonstranten, politici en persconferenties. Het spanningsveld tussen democratie en media, burger en consument, attenderen en verzwijgen, wordt op een geënsceneerde wijze in beeld gebracht.

Binnen de hoofdexpositie 'Global Detail' zijn foto's te zien die nog niet eerder in Nederland werden geëxposeerd. Ook worden er lezingen georganiseerd over globalisering en fotografie. Daarnaast zijn er op nog tientallen plekken in Groningen foto's te zien. Zoals die van Erwin Olaf met een overzichtstentoonstelling in het Groninger Museum en de Zweedse fotograaf Alb in Biblom met een serie over de laatste kermisberen in Europa in het Natuurmuseum.

Ook is er foto- en videowerk van kunstenaarscollectief Deeez! te zien, zoals de serie GOLOGO over gebodypainte demonstranten en een verontrustende serie over lege industriegebieden in Kunstzaal De Kapel in het voormalige gekraakte RKZ.

Acht jaar geleden werd tijdens de Noorderlicht tentoonstelling 'Vijftig jaren van Toekomst' beweerd dat engagement niet meer van deze tijd is. De betrokkenheid was veranderd van maatschappijkritisch naar alledaagse en onderlinge, menselijke relaties. Gelukkig is er een nieuwe generatie fotografen die het alledaagse met het globale weet te verbinden en daar ook nog een kritische noot in weet aan te brengen. Noorderlicht laat deze gunstige ontwikkeling zien en geeft een impuls aan de reflectie op de grote en kleine wereld.

Jan Kees Helms

Website: www.noorderlicht.com