Uit: Ravage #9 van 27 juni 2004

De kleine dingen die het doen

Korter douchen, de stekker uit het stopcontact, af en toe naar de biologische winkel... de wereld verbeteren is minder moeilijk dan je denkt. Een spoedcursus praktisch idealisme voor de gewone burger.

'Op onze eigen manier doen we allemaal wel iets voor onze idealen. De een is donateur van een van de talrijke goede doelen in Nederland, de ander koopt zijn vlees bij de groene slager, of eet helemaal geen vlees. Een derde drinkt uitsluitend koffie afkomstig uit eerlijke handel of scheidt het afval.' Volgens Natasja van den Berg en Sophie Koers huist in ieder mens een idealist, een wereldverbeteraar. In hun boek 'Praktisch Idealisme' spreken zij de lezer in die hoedanigheid aan.

Door middel van achtergrondinformatie, talrijke praktische tips en verwijzingen naar websites, hopen Van den Berg en Koers mensen aan te sporen en te helpen om iets (meer) met hun idealen te doen. Zowel thuis, als op het werk en in de buurt. Het 'handboek voor de beginnende wereldverbeteraar', zoals de ondertitel luidt, is kortweg een pleidooi voor eigen verantwoordelijkheid en goed (wereld)burgerschap.

Overzichtelijk ingedeeld in hoofdstukken als eten en drinken, vervoer, reizen, sociale verbanden en politiek, wordt in het boek kort maar helder uiteengezet hoe onze huidige westerse consumptiemaatschappij actuele problemen in de wereld, zoals de milieuvervuiling, de enorme kloof tussen arm en rijk en de verharding van de samenleving in stand houdt.

IMF, Wereldbank, dumpingpraktijken, multinationals, individualisering - alles wordt genoemd. De auteurs willen aantonen dat wij, hoe klein ook, op al deze leefgebieden (wel degelijk) kunnen bijdragen aan een eerlijke en duurzame wereld. Vaak al door kleine veranderingen in onze dagelijkse handelingen en keuzes.

Korter douchen

Zo draag je bijvoorbeeld al bij aan verbetering van het milieu als je, met name in de winter, seizoensgroenten koopt. Andere groenten worden immers het hele jaar rond in kassen gekweekt, of op grote schaal geïmporteerd per vliegtuig of boot. Beide gaat ten koste van enorme hoeveelheden energie. Nog beter is het uiteraard om biologische producten te kopen en de vraag hiernaar helpen vergroten. Al koop je ze maar af en toe, dat is beter dan niets.

Met een minuut korter douchen bespaar je al snel 10 liter water, met een spaardouchekop verbruik je zelfs 30 tot 50 procent minder. Door de stekker van je videorecorder uit 't stopcontact te trekken als je hem niet gebruikt, bespaar je jaarlijks al gauw zo'n 35 kilo CO2 uitstoot.

Het laatste wat de auteurs willen is de lezer een schuldgevoel aanpraten, zo schrijven zij in de inleiding. Daar wordt de wereld niet beter van. Praktisch idealisme betekent dat je je zoveel mogelijk bewust bent van de invloed die jouw keuzes hebben op je omgeving, het milieu en mensen elders op de wereld. Daarbij laat je ruimte voor iedereen om tot een eigen morele afweging te komen, om eigen keuzes te maken.

Heb je bijvoorbeeld echt geen alternatief voor de auto, zorg dan in elk geval dat je gelijkmatig doorschakelt en in zo'n hoog mogelijke versnelling rijdt. Controleer regelmatig de bandenspanning en laat je gas eerder los bij een rood stoplicht.

Ga verder bij iedere aankoop op z'n minst na hoe lang je er plezier van zult hebben, en of dat in verhouding staat tot de productie. En stel in winkels zoveel mogelijk vragen over de herkomst van producten om te laten zien dat je het belangrijk vindt dat kleding en andere dingen 'schoon' zijn (vrij van kinderarbeid en uitbuiting van mens, dier en milieu).

Steun de middenstand, organiseer eens een buurtfeest, bied je hulp aan, doe vrijwilligerswerk, of wordt lid van een LETS-kring of politieke partij. Het zijn slechts enkele tips. Veel dingen liggen misschien wat voor de hand, maar het boek is dan ook gericht op de 'gewone' Nederlander en gaat er vanuit dat alle kleine beetjes helpen.

Negatief

,,Idealisme moet weer een woord worden van 'gewone' Nederlanders. Dat is een van de belangrijkste dingen die ik met dit boekje wil bereiken'', laat Natasja van den Berg (27) desgevraagd weten. ,,Ik vind dat idealisme een te beperkte lading heeft gekregen. Slechts een klein groepje mensen mag zichzelf nog maar idealist noemen.''

Daarnaast vindt Van den Berg de toon van veel ideële organisaties de laatste jaren vrij negatief: ,,Dat irriteert me. Als het toch al te laat is, why bother? Ik wil laten zien dat je met een blijde boodschap verder komt en meer resultaat boekt, dan met een negatieve boodschap. Mensen zullen nu eenmaal eerder iets doen als ze horen dat ze belangrijk zijn en nog iets kunnen doen, dan wanneer je zegt dat alles al naar de klote is en je toch geen invloed hebt, of dat het allemaal gaat om de machthebbers in Den Haag.''

Directe aanleiding voor het boek was de moord op Pim Fortuyn. Van den Berg: ,,Ik had 't gevoel dat de 'gewone' Nederlander die op Fortuyn wilde stemmen, eigenlijk een soort machteloos gevoel had en net als ik niet om wist te gaan met de complexe wereld van de 21ste eeuw. Ik ging voor mezelf op zoek naar informatie om op een positieve manier de wereld te veranderen. Daarvan bleek zo veel voorhanden en deze informatie soms ook zo tegenstrijdig, dat ik dáár alweer helemaal desperaat van werd. Het leek mij wel handig als er eens een boekje zou komen dat niet alleen laat zien wat er allemaal aan informatie is, maar ook selecteert en keuzes maakt. Een boekje dat bovendien eerlijk de dilemma's laat zien.''

Een van die dilemma's is bijvoorbeeld vliegen. Voor een retourvlucht Amsterdam-Jakarta wordt per toerist al snel zo'n 1000 liter kerosine omgezet in uitlaatgassen. Van den Berg: ,,Dat is natuurlijk uitermate slecht voor het milieu. Aan de andere kant raak je wel meer betrokken bij bijvoorbeeld de armoedeproblematiek als je de wereld met je eigen ogen hebt gezien. Dat heb ik zelf ook ervaren. Ik heb in een weeshuis in Kenia gewerkt. Dat heeft me wel heel erg bewust gemaakt van mijn bevoorrechte positie. Het gaat erom dat je bewuste en weloverwogen keuzes maakt.''

Actiebewegimg

Een tekortkoming van het boek is dat het de invloed van de media op de informatievoorziening buiten beschouwing laat. Waar halen mensen hun informatie vandaan en wat voor soort informatie krijgen zij voorgeschoteld door de reguliere media? Een extra hoofdstuk over media met daarin aandacht voor en verwijzingen naar kritische media, had niet misstaan.

Van den Berg, die zelf vaak de website van Indymedia (alternatief nieuws) bezoekt en op dit moment bezig is met het organiseren van een festival 'Globalisering', is het eens met deze kritiek. ,,In een eventueel vervolg zullen we hier zeker aandacht aan besteden.''

Ook hadden de schrijfsters in het, overigens minimale, hoofdstuk over politiek meer aandacht mogen besteden aan de buitenparlementaire actiebeweging - alleen de globaliseringsbeweging wordt in het begin van het boek genoemd. Terwijl er uitgebreid beschreven wordt hoe je zelf een politieke partij opricht en er wordt opgeroepen om lid te worden van politieke partijen zodat je je invloed ook in die zin doet gelden, wordt de kritische actiebeweging afgedaan met de luttele mededeling dat je ook debatten of een demonstratie kunt organiseren, en actiegroepen kunt oprichten. De website van nota bene de VVD wordt vermeld, maar geen link waarmee de 'gewone' Nederlander eenvoudig de weg kan vinden naar de buitenparlementaire actiebeweging. Jammer!

Voor wie net als ik bang is voor het krijgen van een knagend schuldgevoel door het lezen van dit boek... Ik rook nog steeds. Terwijl ik nu weet dat mijn rookgedrag - naast dat het slecht is voor mijn gezondheid en die van meerokers - gepaard gaat met enorme uitbuiting van mens en milieu. En ook mijn videorecorder staat nog in de stand-by stand. Hmm....

Lousco Grasman

Natasja van den Berg en Sophie Koers, 'Praktisch Idealisme; handboek voor de beginnende wereldverbeteraar' - Uitgeverij Podium, mei 2003. Zie ook: www.praktischidealisme.nl