Uit:
Ravage #9 van 27 juni 2004
Video
als wapen
Zelfregistratie
acties wint terrein
In
de handen van een activist wordt een videocamera een krachtig politiek
instrument. Montage apparatuur wordt de basis voor het maken van
een politieke agenda, een videoprojector een middel om mensen bewust
te maken. Maar in handen van de tegenstander kunnen video-opnames
veranderen in belastend bewijsmateriaal.
Over
grote demonstraties in de Verenigde Staten wordt wel eens spottend
gezegd dat elke derde activist met een videocamera rondloopt. Zo
erg is het nog niet. Wel worden er de laatste jaren door activisten
tijdens acties en demonstraties steeds meer video-opnames gemaakt.
Prima, want het documenteren van de 'eigen' acties is erg belangrijk.
Dit mogen we niet alleen aan de reguliere media overlaten.
Wanneer
videoactivisten samenwerken is het mogelijk de verslaggeving van
activiteiten zeer snel plaats te laten vinden. Het verhaal gaat
dat tijdens de protesten tegen de Wereld Handelsorganisatie in Seattle
in 1999 videoactivisten op straat bevoorraad werden met verse tapes
en accu's door mensen die de bespeelde banden weer meenamen naar
het kantoor van Indymedia, een alternatieve nieuwssite, waar het
gemonteerd werd en vervolgens via het internet werd uitgezonden.
Deze berichtgeving was zo snel dat CNN er op een gegeven moment
toe over ging de alternatieve beelden uit te zenden met de mededeling
dat het om amateur videomateriaal ging.
Motieven
Er
zijn verschillende redenen om videoopnames te maken tijdens acties.
Het is belangrijk de berichtgeving vanuit het 'eigen' perspectief
weer te geven. De reguliere massamedia brengen de gebeurtenissen
vanuit een perspectief dat zeker niet altijd overeenstemt met dat
van de activisten. Zij willen een groot publiek trekken omdat zij
daardoor meer geld kunnen vragen voor de reclameblokken. Dat wil
zeggen: zij zijn vooral geïnteresseerd in korte, spectaculaire
items.
Een
saaie wandeldemonstratie zal niet veel aandacht krijgen ook al doen
er honderdduizend mensen aan mee. Een bank die in puin wordt geslagen
daarentegen komt wel in beeld. Als er al een interview in een dergelijk
tv-item zit betreft het veelal one-liners, statements die wat inhoud
betreft niet verder gaan dan de boodschap dat men het erg vindt
dat veel mensen zullen sterven tijdens de oorlog.
Ruimte
voor uitgebreidere inhoudelijke kritiek is er niet. Niet alleen
omdat een omroep als RTL of de NOS dit in hun nieuwsprogramma's
niet in beeld willen brengen maar ook omdat ze er gewoon geen plek
voor (willen) maken. Het volgende nieuwsitem komt er immers al aan
en als je te lang bij iets stil staat zouden de kijkers wel eens
kunnen gaan zappen.
In
video's die activisten maken kan meer tijd genomen worden om het
verhaal te vertellen en de achterliggende redenen neer te zetten,
misschien zelfs om een alternatief te schetsen.
Bescherming
Daarnaast
bieden videocamera's tijdens acties een zekere bescherming. Als
de politie meent veel harder te moeten ingrijpen dan nodig is kunnen
opnames achteraf, bijvoorbeeld tijdens een proces, erg nuttig zijn.
Het is inmiddels ook duidelijk dat de politie voorzichtiger optreedt
wanneer er camera's aanwezig zijn bij bijvoorbeeld een blokkade
of een vastketenactie.
Dat
dit niet altijd het geval is, blijkt uit de blokkade van een brug
tijdens de recente protesten rond de G8 bijeenkomst in Evian. Twee
ervaren klimmers hadden een touw over de brug gehangen en hingen
aan de beide uiteinden ervan. Hoewel er genoeg activisten op de
brug waren die de politie waarschuwden, ging het toch mis.
Foto-
en videomateriaal van media-activisten toont aan dat de agenten
geruime tijd op de brug stonden, naar beneden keken en dus wisten
wat ze deden toen ze het touw doorsneden. Een van de twee klimmers
kon gered worden doordat enkele mensen het touw wisten te grijpen,
de ander viel twintig meter naar beneden en brak zijn enkels, bekken
en enkele wervels.
Daar
de politie zich bewust is van eventueel bewijsmateriaal wordt er
ook doelgericht tegen videoactivisten opgetreden, zoals in Genua
tijdens de G8 top in 2001 waar videoactivisten in elkaar geslagen
werden en hun materiaal en apparatuur vernield werd. De razzia die
plaatsvond in de Diaz-school was niet alleen een wraakactie waarbij
vele media-activisten mishandeld werden, maar vond ook plaats omdat
men wist dat daar ruw materiaal gevonden kon worden, zowel op tape
als in de computers. Ook in Genève, tijdens de recente G8
top in Evian heeft de politie het Indymedia centrum urenlang belegerd.
Verantwoordelijkheid
Als
videoactivist moet je rekening houden met de rol die je vervult.
Je hebt een doel met de opnames die je maakt, maar ook een verantwoordelijkheid
naar je medeactivisten toe. Sommige dingen moet je gewoon niet filmen.
Het is niet nodig een portretopname te maken van iemand die een
traangasgranaat teruggooit naar de politie, dat spreekt voor zich.
Maar als je een herkenbare opname maakt van iemand met precies dezelfde
kleren aan als degene die je net vanachter hebt gefilmd terwijl
hij of zij die traangasgranaat gooit doe je niet veel anders.
Natuurlijk
kun je het soms niet voorkomen dat je dergelijke opnames maakt en
daarom is een verantwoordelijke omgang met het ruwe materiaal belangrijk.
Het gaat hierbij niet alleen om opnames tijdens 'rellen' maar ook
om het in beeld brengen van bijvoorbeeld mensen die aan het vergaderen
zijn om een actie voor te bereiden.
Zelfs
anderhalf jaar na de protesten in Göteborg (EU top 2001) zijn
(weer) mensen opgepakt die ervan beschuldigd worden leiding te hebben
gegeven aan de ongeregeldheden omdat zij een paar maal het woord
gevoerd hebben tijdens bijeenkomsten, hetgeen te zien is op beeldmateriaal
dat de politie in handen gekregen heeft. Beeldmateriaal brengt overigens
ook in beeld wie met wie praat en kan dus heel interessant zijn
om wie-kent-wie-diagrammen te construeren, een grote hobby van organisaties
als de AIVD.
Daarnaast
kan video niet alleen een herkenbaar beeld geven (gezicht, kleding)
van een persoon maar ook een bewegingsprofiel. In Engeland is het
vergelijken van dit bewegingsprofiel inmiddels net zo gebruikelijk
als het vergelijken van vingerafdrukken. Geen reden om paranoia
te worden, maar het is wel goed om je van dit soort dingen bewust
te zijn.
Wisselen
Het
is dus belangrijk hoe je met ruw videomateriaal omgaat. Dat betekent
bijvoorbeeld dat je eventueel belastend materiaal vernietigt en
dat je er over nadenkt waar je de tapes die je wilt bewaren opslaat,
maar ook dat je ruw materiaal niet ongemonteerd vertoond.
Tijdens
de protesten tegen de EU top in Keulen (1999) was er bijvoorbeeld
een groep die een documentaire wilde maken en het hele proces van
voorbereiding en actie in beeld wilde brengen. Zij filmden een voorbereidingsvergadering,
waar de deelnemers overigens mee instemden. De volgende dag gingen
zij mee naar de actie en gebruikten hetzelfde videobandje (tsja,
ze kosten wel wat), werden door de politie gecontroleerd en moesten
het bandje inleveren.
Het
is dus zaak om de tapes die je gebruikt regelmatig te wisselen en
ze niet in je rugzak te bewaren. Je kunt ze tijdens een actie ook
aan iemand anders geven. Als je deelneemt aan een meerdaagse actie
kun je tapes die je niet direct nodig hebt beter ergens anders bewaren
dan bijvoorbeeld op het actiekamp, je kunt ze ook alvast naar huis
sturen. Natuurlijk kan er wat met de post misgaan maar het is ook
niet de eerste keer dat een auto doorzocht wordt tijdens de reis
naar huis.
Ruw
materiaal
Bij
het vertonen van ruw materiaal (na acties) moet je je van het bovenstaande
bewust zijn. Iemand in het publiek kan opnames maken en zo een redelijk
goede kopie verkrijgen of op z'n minst is dan bekend waar eventueel
videomateriaal te 'halen' is.
Misschien
is het nog wel belangrijker de vraag te stellen welk doel er met
zo'n vertoning gediend is. Behalve 'gevoelig' materiaal bevat ruw
materiaal vaak veel opnames die niet goed gelukt zijn. De camera
stond nog aan en de straat wordt minuten lang gefilmd, een shot
is niet zo vloeiend en wordt dus herhaald, vijf keer hetzelfde vanuit
verschillende instellingen, et cetera.
Natuurlijk
is het leuk direct je eigen actie terug te zien, vooral als ie erg
spectaculair was - een confrontatie met de politie, grote hoeveelheden
traangas, een charge. Dit soort rel-porno zonder achtergrondinformatie
bevredigt de sensatielust die niet veel verschilt van de kijkinteresse
van het gemiddelde RTL publiek.
Wanneer
je ruw materiaal laat zien, heb je geen verhaallijn en het is vermoeiend
om te volgen, zeker wanneer je er zelf niet bij bent geweest. Het
is van belang dat een video informeert, motiveert en activeert.
Met alleen ruw materiaal is dat vrijwel onmogelijk.
Inmiddels
kan videomateriaal redelijk eenvoudig (en ook mobiel) gemonteerd
worden, zoals onder andere gedaan wordt in Indymedia centra tijdens
grote protestbijeenkomsten. Het is daardoor mogelijk gevoelig materiaal,
saaie, mislukte en onnodige beelden weg te snijden en bovendien
een achtergrond interview te verwerken.
Op
deze manier kan een video in elkaar gezet worden die voor de toeschouwer
veel interessanter is. Behalve voor het snel beschikbaar maken van
het 'nieuws' via het internet kan het later ook gebruikt worden
voor informatiebijeenkomsten en dergelijke.
Beschikbaar
Hoewel
we denken dat het een goede ontwikkeling is dat er tijdens acties
steeds meer videoopnames worden gemaakt - een ontwikkeling die mogelijk
is door de steeds goedkoper wordende (digitale) camera's - is het
belangrijk dat er op een bewuste manier mee wordt omgegaan. We vragen
ons overigens wel eens af wat er met al die opnames gebeurt, want
veel zien we er niet van terug. Het zou een goede ontwikkeling zijn
als meer mensen hun materiaal monteerden en beschikbaar stelden.
In
Nederland bestaan enkele samenwerkingsverbanden van videoactivisten
zoals Organic Chaos Network (OCN) en Vrije Keyser TV. Een van de
projecten waar OCN zich mee bezig houdt is het European NewsReal
videomagazine. Dit project heeft tot doel korte videoberichten van
videoactivisten uit heel Europa samen te brengen tot een maandelijks
videomagazine dat lokaal verspreid en vertoond wordt.
Een
uitstekende gelegenheid om via 'eigen' media je lokale actie en
inhoud (die voor anderen interessant zou kunnen zijn) te verspreiden.
En dan moet het natuurlijk nog vertoond worden. Op dit moment zijn
er zo'n tien plekken in den lande die regelmatig dergelijke video's
vertonen. Het zou mooi zijn als er meer bij kwamen!
Organic
Chaos Network
OCN:
http://www.organicchaos.org,
ocn@antenna.nl
European
NewsReal: http://www.antenna.nl/organicchaos/enr.html,
trojan@nadir.org
Naar
boven |