Uit: Ravage #9 van 27 juni 2004

Video als wapen

Zelfregistratie acties wint terrein

In de handen van een activist wordt een videocamera een krachtig politiek instrument. Montage apparatuur wordt de basis voor het maken van een politieke agenda, een videoprojector een middel om mensen bewust te maken. Maar in handen van de tegenstander kunnen video-opnames veranderen in belastend bewijsmateriaal.

Over grote demonstraties in de Verenigde Staten wordt wel eens spottend gezegd dat elke derde activist met een videocamera rondloopt. Zo erg is het nog niet. Wel worden er de laatste jaren door activisten tijdens acties en demonstraties steeds meer video-opnames gemaakt. Prima, want het documenteren van de 'eigen' acties is erg belangrijk. Dit mogen we niet alleen aan de reguliere media overlaten.

Wanneer videoactivisten samenwerken is het mogelijk de verslaggeving van activiteiten zeer snel plaats te laten vinden. Het verhaal gaat dat tijdens de protesten tegen de Wereld Handelsorganisatie in Seattle in 1999 videoactivisten op straat bevoorraad werden met verse tapes en accu's door mensen die de bespeelde banden weer meenamen naar het kantoor van Indymedia, een alternatieve nieuwssite, waar het gemonteerd werd en vervolgens via het internet werd uitgezonden. Deze berichtgeving was zo snel dat CNN er op een gegeven moment toe over ging de alternatieve beelden uit te zenden met de mededeling dat het om amateur videomateriaal ging.

Motieven

Er zijn verschillende redenen om videoopnames te maken tijdens acties. Het is belangrijk de berichtgeving vanuit het 'eigen' perspectief weer te geven. De reguliere massamedia brengen de gebeurtenissen vanuit een perspectief dat zeker niet altijd overeenstemt met dat van de activisten. Zij willen een groot publiek trekken omdat zij daardoor meer geld kunnen vragen voor de reclameblokken. Dat wil zeggen: zij zijn vooral geïnteresseerd in korte, spectaculaire items.

Een saaie wandeldemonstratie zal niet veel aandacht krijgen ook al doen er honderdduizend mensen aan mee. Een bank die in puin wordt geslagen daarentegen komt wel in beeld. Als er al een interview in een dergelijk tv-item zit betreft het veelal one-liners, statements die wat inhoud betreft niet verder gaan dan de boodschap dat men het erg vindt dat veel mensen zullen sterven tijdens de oorlog.

Ruimte voor uitgebreidere inhoudelijke kritiek is er niet. Niet alleen omdat een omroep als RTL of de NOS dit in hun nieuwsprogramma's niet in beeld willen brengen maar ook omdat ze er gewoon geen plek voor (willen) maken. Het volgende nieuwsitem komt er immers al aan en als je te lang bij iets stil staat zouden de kijkers wel eens kunnen gaan zappen.

In video's die activisten maken kan meer tijd genomen worden om het verhaal te vertellen en de achterliggende redenen neer te zetten, misschien zelfs om een alternatief te schetsen.

Bescherming

Daarnaast bieden videocamera's tijdens acties een zekere bescherming. Als de politie meent veel harder te moeten ingrijpen dan nodig is kunnen opnames achteraf, bijvoorbeeld tijdens een proces, erg nuttig zijn. Het is inmiddels ook duidelijk dat de politie voorzichtiger optreedt wanneer er camera's aanwezig zijn bij bijvoorbeeld een blokkade of een vastketenactie.

Dat dit niet altijd het geval is, blijkt uit de blokkade van een brug tijdens de recente protesten rond de G8 bijeenkomst in Evian. Twee ervaren klimmers hadden een touw over de brug gehangen en hingen aan de beide uiteinden ervan. Hoewel er genoeg activisten op de brug waren die de politie waarschuwden, ging het toch mis.

Foto- en videomateriaal van media-activisten toont aan dat de agenten geruime tijd op de brug stonden, naar beneden keken en dus wisten wat ze deden toen ze het touw doorsneden. Een van de twee klimmers kon gered worden doordat enkele mensen het touw wisten te grijpen, de ander viel twintig meter naar beneden en brak zijn enkels, bekken en enkele wervels.

Daar de politie zich bewust is van eventueel bewijsmateriaal wordt er ook doelgericht tegen videoactivisten opgetreden, zoals in Genua tijdens de G8 top in 2001 waar videoactivisten in elkaar geslagen werden en hun materiaal en apparatuur vernield werd. De razzia die plaatsvond in de Diaz-school was niet alleen een wraakactie waarbij vele media-activisten mishandeld werden, maar vond ook plaats omdat men wist dat daar ruw materiaal gevonden kon worden, zowel op tape als in de computers. Ook in Genève, tijdens de recente G8 top in Evian heeft de politie het Indymedia centrum urenlang belegerd.

Verantwoordelijkheid

Als videoactivist moet je rekening houden met de rol die je vervult. Je hebt een doel met de opnames die je maakt, maar ook een verantwoordelijkheid naar je medeactivisten toe. Sommige dingen moet je gewoon niet filmen. Het is niet nodig een portretopname te maken van iemand die een traangasgranaat teruggooit naar de politie, dat spreekt voor zich. Maar als je een herkenbare opname maakt van iemand met precies dezelfde kleren aan als degene die je net vanachter hebt gefilmd terwijl hij of zij die traangasgranaat gooit doe je niet veel anders.

Natuurlijk kun je het soms niet voorkomen dat je dergelijke opnames maakt en daarom is een verantwoordelijke omgang met het ruwe materiaal belangrijk. Het gaat hierbij niet alleen om opnames tijdens 'rellen' maar ook om het in beeld brengen van bijvoorbeeld mensen die aan het vergaderen zijn om een actie voor te bereiden.

Zelfs anderhalf jaar na de protesten in Göteborg (EU top 2001) zijn (weer) mensen opgepakt die ervan beschuldigd worden leiding te hebben gegeven aan de ongeregeldheden omdat zij een paar maal het woord gevoerd hebben tijdens bijeenkomsten, hetgeen te zien is op beeldmateriaal dat de politie in handen gekregen heeft. Beeldmateriaal brengt overigens ook in beeld wie met wie praat en kan dus heel interessant zijn om wie-kent-wie-diagrammen te construeren, een grote hobby van organisaties als de AIVD.

Daarnaast kan video niet alleen een herkenbaar beeld geven (gezicht, kleding) van een persoon maar ook een bewegingsprofiel. In Engeland is het vergelijken van dit bewegingsprofiel inmiddels net zo gebruikelijk als het vergelijken van vingerafdrukken. Geen reden om paranoia te worden, maar het is wel goed om je van dit soort dingen bewust te zijn.

Wisselen

Het is dus belangrijk hoe je met ruw videomateriaal omgaat. Dat betekent bijvoorbeeld dat je eventueel belastend materiaal vernietigt en dat je er over nadenkt waar je de tapes die je wilt bewaren opslaat, maar ook dat je ruw materiaal niet ongemonteerd vertoond.

Tijdens de protesten tegen de EU top in Keulen (1999) was er bijvoorbeeld een groep die een documentaire wilde maken en het hele proces van voorbereiding en actie in beeld wilde brengen. Zij filmden een voorbereidingsvergadering, waar de deelnemers overigens mee instemden. De volgende dag gingen zij mee naar de actie en gebruikten hetzelfde videobandje (tsja, ze kosten wel wat), werden door de politie gecontroleerd en moesten het bandje inleveren.

Het is dus zaak om de tapes die je gebruikt regelmatig te wisselen en ze niet in je rugzak te bewaren. Je kunt ze tijdens een actie ook aan iemand anders geven. Als je deelneemt aan een meerdaagse actie kun je tapes die je niet direct nodig hebt beter ergens anders bewaren dan bijvoorbeeld op het actiekamp, je kunt ze ook alvast naar huis sturen. Natuurlijk kan er wat met de post misgaan maar het is ook niet de eerste keer dat een auto doorzocht wordt tijdens de reis naar huis.

Ruw materiaal

Bij het vertonen van ruw materiaal (na acties) moet je je van het bovenstaande bewust zijn. Iemand in het publiek kan opnames maken en zo een redelijk goede kopie verkrijgen of op z'n minst is dan bekend waar eventueel videomateriaal te 'halen' is.

Misschien is het nog wel belangrijker de vraag te stellen welk doel er met zo'n vertoning gediend is. Behalve 'gevoelig' materiaal bevat ruw materiaal vaak veel opnames die niet goed gelukt zijn. De camera stond nog aan en de straat wordt minuten lang gefilmd, een shot is niet zo vloeiend en wordt dus herhaald, vijf keer hetzelfde vanuit verschillende instellingen, et cetera.

Natuurlijk is het leuk direct je eigen actie terug te zien, vooral als ie erg spectaculair was - een confrontatie met de politie, grote hoeveelheden traangas, een charge. Dit soort rel-porno zonder achtergrondinformatie bevredigt de sensatielust die niet veel verschilt van de kijkinteresse van het gemiddelde RTL publiek.

Wanneer je ruw materiaal laat zien, heb je geen verhaallijn en het is vermoeiend om te volgen, zeker wanneer je er zelf niet bij bent geweest. Het is van belang dat een video informeert, motiveert en activeert. Met alleen ruw materiaal is dat vrijwel onmogelijk.

Inmiddels kan videomateriaal redelijk eenvoudig (en ook mobiel) gemonteerd worden, zoals onder andere gedaan wordt in Indymedia centra tijdens grote protestbijeenkomsten. Het is daardoor mogelijk gevoelig materiaal, saaie, mislukte en onnodige beelden weg te snijden en bovendien een achtergrond interview te verwerken.

Op deze manier kan een video in elkaar gezet worden die voor de toeschouwer veel interessanter is. Behalve voor het snel beschikbaar maken van het 'nieuws' via het internet kan het later ook gebruikt worden voor informatiebijeenkomsten en dergelijke.

Beschikbaar

Hoewel we denken dat het een goede ontwikkeling is dat er tijdens acties steeds meer videoopnames worden gemaakt - een ontwikkeling die mogelijk is door de steeds goedkoper wordende (digitale) camera's - is het belangrijk dat er op een bewuste manier mee wordt omgegaan. We vragen ons overigens wel eens af wat er met al die opnames gebeurt, want veel zien we er niet van terug. Het zou een goede ontwikkeling zijn als meer mensen hun materiaal monteerden en beschikbaar stelden.

In Nederland bestaan enkele samenwerkingsverbanden van videoactivisten zoals Organic Chaos Network (OCN) en Vrije Keyser TV. Een van de projecten waar OCN zich mee bezig houdt is het European NewsReal videomagazine. Dit project heeft tot doel korte videoberichten van videoactivisten uit heel Europa samen te brengen tot een maandelijks videomagazine dat lokaal verspreid en vertoond wordt.

Een uitstekende gelegenheid om via 'eigen' media je lokale actie en inhoud (die voor anderen interessant zou kunnen zijn) te verspreiden. En dan moet het natuurlijk nog vertoond worden. Op dit moment zijn er zo'n tien plekken in den lande die regelmatig dergelijke video's vertonen. Het zou mooi zijn als er meer bij kwamen!

Organic Chaos Network

OCN: http://www.organicchaos.org, ocn@antenna.nl

European NewsReal: http://www.antenna.nl/organicchaos/enr.html, trojan@nadir.org



Naar boven

 

 



Ravage
Archief
Overzicht 2003
Overzicht #9

..