Uit:
Ravage #9 van 27 juni 2004
'Op
politiek niveau wordt geen middel geschuwd'
Lysbeth
Zegveld, 'terroristenadvocaat'
De
meeste advocaten preferen een lucratieve carrière boven de
de strijd voor de 'goede zaak'. Liesbeth Zegveld niet: ,,Ik wil
strijden voor de zaken die ík rechtvaardig vind''. Onlangs
kwam ze in het nieuws in een geruchtmakend proces als raadsvrouw
van een van terrorisme verdachte moslim.
,,Nederland
is toch nog betrokken geraakt in een oorlog. Een oorlog tegen de
islam. Dertien mensen worden verdacht van terroristische activiteiten
en banden met Al Qaeda, maar er is geen bewijs. Enkel op basis van
hun geloof zijn ze een half jaar gevangen gehouden!''
Liesbeth
Zegveld, advocaat van één van deze vermeende terroristen
die vorige maand mei in Rotterdam terechtstonden, spreekt met felle
toon. ,,Met deze jongens is niks mis, ze zijn alleen wat streng
in hun geloof. Wat hier speelt, is je reinste victor's justice,
Nederland wil laten blijken dat ze moreel superieur is over de islam.''
Zegveld
(Ridderkerk, 1970) is erkend specialist op het gebied van oorlogsrecht,
mensenrechten en internationaal strafrecht. Drie jaar geleden promoveerde
ze cum laude op de vraag wie in het internationaal recht verantwoordelijk
is voor de handelingen van gewapende oppositiegroepen.
Sindsdien
werkt ze bij Böhler Franken Koppen de Feijter in Amsterdam,
één van de weinige advocatenkantoren die zich bezighoudt
met politiek getinte zaken. Geruchtmakende zaken vaak, zoals de
verdediging van onder meer PKK-leider Öcelan en Volkert van
der G., de moordenaar van Pim Fortuyn.
In
2001 diende Zegveld met kantoorgenote Britta Böhler een aanklacht
in tegen Jorge Zorreguieta, de vader van Màxima. De aanklacht
werd afgewezen. Het Gerechtshof in Amsterdam achtte diens misdrijven
tegen de menselijkheid - waaronder het op de hoogte zijn van martelingen
tijdens het Argentijnse Videla-regime - niet in strijd met de internationale
wetgeving.
De
politieke rechtszaken blijven zich aandienen, zoals die van mogelijke
Al Qaeda-terroristen in Rotterdam. Zegveld: ,,Het is heel dubieus.
De tenlastelegging is hulpverlening aan de vijand ten tijde van
oorlog. Wat voor oorlog dan?, vraag je je af. Nou, Nederland was
- als bondgenoot van de VS - in oorlog met Afghanistan. De uiterst
vage aanklacht bestaat uit twintig ordners, maar het is niet meer
dan een veredelde scriptie over de islam en de Jihad. Het slaat
echt helemaal nergens op, maar ondertussen zat mijn cliënt
ruim een half jaar vast!''
Inmiddels
zijn alle verdachten vrijgesproken. Ben je tevreden?
,,Tevreden
is niet het juiste woord. Het recht heeft toch gesproken, maar veel
kwaad is al geschied. 'Eens een terrorist, altijd een terrorist',
daar getuigen de reacties in pers en politiek, maar ook op straat
van. De zaak heeft verstrekkende gevolgen die we nu nog niet kunnen
overzien, ook buiten Nederland.''
Was
deze zaak soms bedoeld om potentiële terroristen te waarschuwen?
,,Het
openbaar ministerie en de AIVD (de voormalige BVD) zoeken de laatste
jaren graag de publiciteit. De baas van de AIVD, Van Hulst, verklaart
dat het levensgevaarlijk is in Nederland, dat er minstens honderd
zeer extreme moslimjongeren rondlopen. Misschien is dit allemaal
bedoeld als een proefproces, zodat er terrorismewetgeving in Nederland
komt - die hebben we nu vreemd genoeg nog niet.
In
de Verenigde Staten wordt Nederland neergezet als een land waar
alles kan. De aanslagen van 11 september kwamen waarschijnlijk uit
islamitische hoek, en Nederland staat aan de zijde van Amerika.
Mogelijk is er van bovenaf - de politiek - gezegd: 'doorzetten,
we moeten wat doen, ook Duitsland, Frankrijk en België hebben
mensen veroordeeld.' De rechtbank vindt het een moeilijke zaak en
sprak in december vier verdachten vrij. Ze bleef echter beweren
dat de documenten uit het dossier onschuldig kunnen zijn, maar in
een bepaalde context wél iets zouden kunnen betekenen. Maar
feiten aandragen, ho maar!''
Minister
van Binnenlandse Zaken, Remkes, schreef laatst aan de Tweede Kamer
dat er 100 tot 200 mogelijke terroristen in Nederland verblijven.
Wil hij daarmee politieke druk uitoefenen op de rechters?
,,Het
is geen toeval dat er elke keer aan de vooravond van een zitting
zo'n brief komt. Je ziet dat het strafrecht in Nederland aan het
verharden is, mede onder invloed van de druk van de VS sinds 11
september 2001. Het allerergste vind ik dat Nederland geen eigen
standpunt inneemt, noch op het gebied van terrorisme, noch op andere
terreinen. Dit land loopt aan de hand van de bondgenoot. Ik zou
er nog vrede mee kunnen hebben als de Nederlandse politiek écht
iets zou vinden.
Bij
'gewone' zaken heb ik nog een redelijk vertrouwen in het Nederlands
rechtssysteem, maar in politieke zaken waar ook mogelijk terrorisme
een rol speelt, is mijn vertrouwen al behoorlijk geschonden. Zo
was het natuurlijk mede een politieke beslissing om Zorreguieta
niet op grond van het anti-folterverdrag te veroordelen.''
Beatrix
& co. konden het niet gebruiken dat de vader van onze toekomstige
koningin wegens oorlogsmisdaden veroordeeld zou worden...?
,,Jij
zegt het. Ander voorbeeld: mijn collega's Victor Koppe en Martijn
Strooij werden door de marechaussee gearresteerd toen zij de uitzetting
van de asielzoeker Krekar trachtten te voorkomen. Inmiddels heeft
de rechter bepaald dat Krekar legaal asiel aanvroeg, zijn asielrecht
niet misbruikte. Daarmee was ook die arrestatie onterecht. Maar
wat beweert minister van Justitie Donner? Dat de advocaten geweld
zouden hebben gebruikt tijdens de arrestatie... dat is dus niet
zo! Donner zit keihard te liegen, om het onrechtmatige gedrag van
de marechaussee recht te praten. Hij geeft er een draai aan dat
het eigenlijk wel mocht. Je ziet: op politiek niveau wordt geen
middel geschuwd.''
Tja,
politiek. Sinds Fortuyn is vermoord, loopt iedereen weer keurig
in de maat. Het is om te kotsen; ik stem dan ook niet meer.
,,Ook
ik wilde niet meer stemmen, maar dat mocht niet van mijn omgeving.
Maar ik houd vol dat er niets te kiezen is. Fortuyn vond ik zeer
verfrissend, hij blies de ingeslapen democratie weer leven in. Het
was aan hem te danken dat de politiek weer ergens over ging. Nu
zijn we helaas weer terug bij af, er is geen debat meer. De regering
nam ook al geen standpunt in met betrekking tot de oorlog in Irak!''
Kun
jij me uitleggen wat die politieke steun van Nederland aan de VS
inzake de oorlog met Irak inhield?
,,Ik
snap er niets van. Ik vertrouwde Wouter Bos, dat hij niet op voorhand
de zaak loopt te bedonderen; bij Balkenende denk ik dat wel. De
PvdA zei altijd: we steunen de oorlog niet. Maar toen de oorlog
eenmaal begonnen was, ging de partij de oorlog steunen, bang als
ze was om bij het verkeerde kamp te worden ingedeeld. Daar begrijp
ik niets van. Tegen is tegen, onrechtmatig blijft onrechtmatig.''
Een
prachtig post-modernistisch standpunt van Bos toch? Nieuwe politiek
heet dat tegenwoordig.
,,Je
kunt beter van begin af aan steunen, dan ben je duidelijk. Politieke
steun is niet strijdig met het geweldsverbod. Het is een woordenspel,
het betekent echt he-le-maal niets. Politieke steun is niet kiezen.
Typisch Nederlands: geen standpunt innemen. Na afloop wat mensen
naar Irak sturen om de zaak weer op te laten bouwen.''
Nederland
gaf toch wel militaire steun? 'We' vervoerden Patriot-raketten,
officier Jan Blom dook ineens op bij een persconferentie, en er
zitten Nederlandse militairen in Turkije. Wat doen die daar dan?
Koekjes uitdelen?
,,Het
is een kwestie van vertrouwen. We zijn er niet bij.''
Maar
we vertrouwen de Nederlandse staat toch juist niet?
,,Wanneer
je wilt procederen, moet je met harde feiten komen. Eén Blom
is onvoldoende; zijn aanwezigheid was immers een vergissing volgens
de regering. Een Nederlandse kok is teruggeroepen van een Brits
schip, de machthebbers willen dus uit alle macht het image creëren
dat Nederland niet militair betrokken is. Overigens: voor het geval
dat Nederland officieel militair betrokken zou raken bij de oorlog
waren we op kantoor een kort geding aan het voorbereiden namens
een aantal Irakezen. De oorlog was namelijk illegaal, zowel in strijd
met het VN-handvest als met de VN-resoluties.''
Is
in oorlog het recht eigenlijk wel op zijn plaats? Zo'n uitzonderlijke
situatie is toch amper in regels te vatten?
,,Ik
twijfel. Het is wrang, want ik heb die boeken geschreven over oorlogsrecht.''
Een
belangrijke kwestie in het oorlogsrecht is het onderscheid tussen
burger en militair. Ik vind dat verschil uiterst kunstmatig, want
wie vechten uiteindelijk in legers? Burgers!
,,Dat
verschil is juist de kern van het oorlogsrecht. Wie gaat vechten,
verliest een bepaalde bescherming. Als soldaten zich als burger
voordoen en dan gaan vechten, dat is geheel in strijd met het oorlogsrecht.
Wanneer dát de praktijk wordt, kunnen we het oorlogsrecht
wel afschaffen. Aan de andere kant: een land op de rand van winst
of verlies zet alle middelen in. Als je je aan de regels houdt,
betekent dit dat je verliest, met als consequentie de dood van veel
mensen en de ondergang van het systeem. Kun je dan wel van een land
verwachten dat ze dat doen? Oorlog is een ultieme situatie. Je hebt
niets meer te verliezen, dus het idee dat je je aan wetten moet
houden is wat geforceerd.''
In
liefde en oorlog is alles geoorloofd.
,,Dat
idee is in strijd met het recht. Maar het is wel de praktijk. En
als ik moet vechten voor mijn leven of voor de mensen om wie ik
geef, weet ik het nog zo net niet. De gedachte dat op zo'n moment
het recht prevaleert, is moeizaam... recht is er uiteindelijk voor
de mensen.''
,,Ik
was een jaar of tien, twaalf en zat in een moeilijke periode, had
alleen maar conflicten met mijn ouders. Ik vond ze zo ontzettend
onredelijk en dacht: 'wat kan ik ze nou eens echt aandoen?' Ik was
machteloos en zocht macht. Ik was alleen, heb een dure vaas gepakt,
en dacht toen 'mja... en dan?' Kennelijk ben ook ik niet geheel
ongevoelig voor macht en hoe je het kunt gebruiken. Gelukkig maar,
de wereld draait erom. Al blijf ik het moeilijk vinden.
Mijn
gevoel voor wat rechtvaardigheid is verschilt mijlenver van dat
van veel andere mensen, merk ik aan reacties die ik soms krijg op
mijn standpunten, en uit bedreigingen die ons kantoor ontvangt.
Zo vind ik het volstrekt normaal dat een kantoor als het onze bestaat,
maar sommige mensen zien ons als halve of hele criminelen; op SBS-6
werden we een terroristenkantoor genoemd. Misschien komt er ooit
een maatschappij waarin wat ik nu doe crimineel is. Of wat jij doet.
Die normen veranderen, het is mensenwerk.''
Zou
jij ooit rechter willen zijn?
,,Ehm...
nou, potentiële rechters zijn er genoeg. Ik zou het wel kunnen,
maar ik denk dat ik beter aan de andere kant kan staan - er zijn
weinig mensen die de advocatuur bedrijven zoals wij dat doen. Voorlopig
blijf ik hier werken, ik kan mezelf hier goed ontwikkelen, kom leuke
en interessante mensen tegen. Mijn vlees en bloed remt me soms in
mijn carrière. Ik kan gewoon niet altijd werken; als de zon
schijnt, stop ik soms eerder en ga lekker hardlopen of de stad in.
Mijn
vader vindt dat ik voor een veel te links kantoor werk. Hij heeft
het er moeilijk mee, vindt dat ik voor de veilige weg moet kiezen.
Een ander kantoor dus. Maar mijn geluk is belangrijker voor me dan
welke hoge of zogenaamd veilige functie dan ook. Voor een hoog salaris
ben ik niet zo gevoelig. Bij een groot kantoor kan ik tien keer
zoveel verdienen, maar dat wil ik niet. Ik wil strijden voor de
zaken die ík rechtvaardig vind.''
Renzo
Verwer
Naar
boven |