Uit: Ravage #9 van 27 juni 2004

'Op politiek niveau wordt geen middel geschuwd'

Lysbeth Zegveld, 'terroristenadvocaat'

De meeste advocaten preferen een lucratieve carrière boven de de strijd voor de 'goede zaak'. Liesbeth Zegveld niet: ,,Ik wil strijden voor de zaken die ík rechtvaardig vind''. Onlangs kwam ze in het nieuws in een geruchtmakend proces als raadsvrouw van een van terrorisme verdachte moslim.

,,Nederland is toch nog betrokken geraakt in een oorlog. Een oorlog tegen de islam. Dertien mensen worden verdacht van terroristische activiteiten en banden met Al Qaeda, maar er is geen bewijs. Enkel op basis van hun geloof zijn ze een half jaar gevangen gehouden!''

Liesbeth Zegveld, advocaat van één van deze vermeende terroristen die vorige maand mei in Rotterdam terechtstonden, spreekt met felle toon. ,,Met deze jongens is niks mis, ze zijn alleen wat streng in hun geloof. Wat hier speelt, is je reinste victor's justice, Nederland wil laten blijken dat ze moreel superieur is over de islam.''

Zegveld (Ridderkerk, 1970) is erkend specialist op het gebied van oorlogsrecht, mensenrechten en internationaal strafrecht. Drie jaar geleden promoveerde ze cum laude op de vraag wie in het internationaal recht verantwoordelijk is voor de handelingen van gewapende oppositiegroepen.

Sindsdien werkt ze bij Böhler Franken Koppen de Feijter in Amsterdam, één van de weinige advocatenkantoren die zich bezighoudt met politiek getinte zaken. Geruchtmakende zaken vaak, zoals de verdediging van onder meer PKK-leider Öcelan en Volkert van der G., de moordenaar van Pim Fortuyn.

In 2001 diende Zegveld met kantoorgenote Britta Böhler een aanklacht in tegen Jorge Zorreguieta, de vader van Màxima. De aanklacht werd afgewezen. Het Gerechtshof in Amsterdam achtte diens misdrijven tegen de menselijkheid - waaronder het op de hoogte zijn van martelingen tijdens het Argentijnse Videla-regime - niet in strijd met de internationale wetgeving.

De politieke rechtszaken blijven zich aandienen, zoals die van mogelijke Al Qaeda-terroristen in Rotterdam. Zegveld: ,,Het is heel dubieus. De tenlastelegging is hulpverlening aan de vijand ten tijde van oorlog. Wat voor oorlog dan?, vraag je je af. Nou, Nederland was - als bondgenoot van de VS - in oorlog met Afghanistan. De uiterst vage aanklacht bestaat uit twintig ordners, maar het is niet meer dan een veredelde scriptie over de islam en de Jihad. Het slaat echt helemaal nergens op, maar ondertussen zat mijn cliënt ruim een half jaar vast!''

Inmiddels zijn alle verdachten vrijgesproken. Ben je tevreden?

,,Tevreden is niet het juiste woord. Het recht heeft toch gesproken, maar veel kwaad is al geschied. 'Eens een terrorist, altijd een terrorist', daar getuigen de reacties in pers en politiek, maar ook op straat van. De zaak heeft verstrekkende gevolgen die we nu nog niet kunnen overzien, ook buiten Nederland.''

Was deze zaak soms bedoeld om potentiële terroristen te waarschuwen?

,,Het openbaar ministerie en de AIVD (de voormalige BVD) zoeken de laatste jaren graag de publiciteit. De baas van de AIVD, Van Hulst, verklaart dat het levensgevaarlijk is in Nederland, dat er minstens honderd zeer extreme moslimjongeren rondlopen. Misschien is dit allemaal bedoeld als een proefproces, zodat er terrorismewetgeving in Nederland komt - die hebben we nu vreemd genoeg nog niet.

In de Verenigde Staten wordt Nederland neergezet als een land waar alles kan. De aanslagen van 11 september kwamen waarschijnlijk uit islamitische hoek, en Nederland staat aan de zijde van Amerika. Mogelijk is er van bovenaf - de politiek - gezegd: 'doorzetten, we moeten wat doen, ook Duitsland, Frankrijk en België hebben mensen veroordeeld.' De rechtbank vindt het een moeilijke zaak en sprak in december vier verdachten vrij. Ze bleef echter beweren dat de documenten uit het dossier onschuldig kunnen zijn, maar in een bepaalde context wél iets zouden kunnen betekenen. Maar feiten aandragen, ho maar!''

Minister van Binnenlandse Zaken, Remkes, schreef laatst aan de Tweede Kamer dat er 100 tot 200 mogelijke terroristen in Nederland verblijven. Wil hij daarmee politieke druk uitoefenen op de rechters?

,,Het is geen toeval dat er elke keer aan de vooravond van een zitting zo'n brief komt. Je ziet dat het strafrecht in Nederland aan het verharden is, mede onder invloed van de druk van de VS sinds 11 september 2001. Het allerergste vind ik dat Nederland geen eigen standpunt inneemt, noch op het gebied van terrorisme, noch op andere terreinen. Dit land loopt aan de hand van de bondgenoot. Ik zou er nog vrede mee kunnen hebben als de Nederlandse politiek écht iets zou vinden.

Bij 'gewone' zaken heb ik nog een redelijk vertrouwen in het Nederlands rechtssysteem, maar in politieke zaken waar ook mogelijk terrorisme een rol speelt, is mijn vertrouwen al behoorlijk geschonden. Zo was het natuurlijk mede een politieke beslissing om Zorreguieta niet op grond van het anti-folterverdrag te veroordelen.''

Beatrix & co. konden het niet gebruiken dat de vader van onze toekomstige koningin wegens oorlogsmisdaden veroordeeld zou worden...?

,,Jij zegt het. Ander voorbeeld: mijn collega's Victor Koppe en Martijn Strooij werden door de marechaussee gearresteerd toen zij de uitzetting van de asielzoeker Krekar trachtten te voorkomen. Inmiddels heeft de rechter bepaald dat Krekar legaal asiel aanvroeg, zijn asielrecht niet misbruikte. Daarmee was ook die arrestatie onterecht. Maar wat beweert minister van Justitie Donner? Dat de advocaten geweld zouden hebben gebruikt tijdens de arrestatie... dat is dus niet zo! Donner zit keihard te liegen, om het onrechtmatige gedrag van de marechaussee recht te praten. Hij geeft er een draai aan dat het eigenlijk wel mocht. Je ziet: op politiek niveau wordt geen middel geschuwd.''

Tja, politiek. Sinds Fortuyn is vermoord, loopt iedereen weer keurig in de maat. Het is om te kotsen; ik stem dan ook niet meer.

,,Ook ik wilde niet meer stemmen, maar dat mocht niet van mijn omgeving. Maar ik houd vol dat er niets te kiezen is. Fortuyn vond ik zeer verfrissend, hij blies de ingeslapen democratie weer leven in. Het was aan hem te danken dat de politiek weer ergens over ging. Nu zijn we helaas weer terug bij af, er is geen debat meer. De regering nam ook al geen standpunt in met betrekking tot de oorlog in Irak!''

Kun jij me uitleggen wat die politieke steun van Nederland aan de VS inzake de oorlog met Irak inhield?

,,Ik snap er niets van. Ik vertrouwde Wouter Bos, dat hij niet op voorhand de zaak loopt te bedonderen; bij Balkenende denk ik dat wel. De PvdA zei altijd: we steunen de oorlog niet. Maar toen de oorlog eenmaal begonnen was, ging de partij de oorlog steunen, bang als ze was om bij het verkeerde kamp te worden ingedeeld. Daar begrijp ik niets van. Tegen is tegen, onrechtmatig blijft onrechtmatig.''

Een prachtig post-modernistisch standpunt van Bos toch? Nieuwe politiek heet dat tegenwoordig.

,,Je kunt beter van begin af aan steunen, dan ben je duidelijk. Politieke steun is niet strijdig met het geweldsverbod. Het is een woordenspel, het betekent echt he-le-maal niets. Politieke steun is niet kiezen. Typisch Nederlands: geen standpunt innemen. Na afloop wat mensen naar Irak sturen om de zaak weer op te laten bouwen.''

Nederland gaf toch wel militaire steun? 'We' vervoerden Patriot-raketten, officier Jan Blom dook ineens op bij een persconferentie, en er zitten Nederlandse militairen in Turkije. Wat doen die daar dan? Koekjes uitdelen?

,,Het is een kwestie van vertrouwen. We zijn er niet bij.''

Maar we vertrouwen de Nederlandse staat toch juist niet?

,,Wanneer je wilt procederen, moet je met harde feiten komen. Eén Blom is onvoldoende; zijn aanwezigheid was immers een vergissing volgens de regering. Een Nederlandse kok is teruggeroepen van een Brits schip, de machthebbers willen dus uit alle macht het image creëren dat Nederland niet militair betrokken is. Overigens: voor het geval dat Nederland officieel militair betrokken zou raken bij de oorlog waren we op kantoor een kort geding aan het voorbereiden namens een aantal Irakezen. De oorlog was namelijk illegaal, zowel in strijd met het VN-handvest als met de VN-resoluties.''

Is in oorlog het recht eigenlijk wel op zijn plaats? Zo'n uitzonderlijke situatie is toch amper in regels te vatten?

,,Ik twijfel. Het is wrang, want ik heb die boeken geschreven over oorlogsrecht.''

Een belangrijke kwestie in het oorlogsrecht is het onderscheid tussen burger en militair. Ik vind dat verschil uiterst kunstmatig, want wie vechten uiteindelijk in legers? Burgers!

,,Dat verschil is juist de kern van het oorlogsrecht. Wie gaat vechten, verliest een bepaalde bescherming. Als soldaten zich als burger voordoen en dan gaan vechten, dat is geheel in strijd met het oorlogsrecht. Wanneer dát de praktijk wordt, kunnen we het oorlogsrecht wel afschaffen. Aan de andere kant: een land op de rand van winst of verlies zet alle middelen in. Als je je aan de regels houdt, betekent dit dat je verliest, met als consequentie de dood van veel mensen en de ondergang van het systeem. Kun je dan wel van een land verwachten dat ze dat doen? Oorlog is een ultieme situatie. Je hebt niets meer te verliezen, dus het idee dat je je aan wetten moet houden is wat geforceerd.''

In liefde en oorlog is alles geoorloofd.

,,Dat idee is in strijd met het recht. Maar het is wel de praktijk. En als ik moet vechten voor mijn leven of voor de mensen om wie ik geef, weet ik het nog zo net niet. De gedachte dat op zo'n moment het recht prevaleert, is moeizaam... recht is er uiteindelijk voor de mensen.''

,,Ik was een jaar of tien, twaalf en zat in een moeilijke periode, had alleen maar conflicten met mijn ouders. Ik vond ze zo ontzettend onredelijk en dacht: 'wat kan ik ze nou eens echt aandoen?' Ik was machteloos en zocht macht. Ik was alleen, heb een dure vaas gepakt, en dacht toen 'mja... en dan?' Kennelijk ben ook ik niet geheel ongevoelig voor macht en hoe je het kunt gebruiken. Gelukkig maar, de wereld draait erom. Al blijf ik het moeilijk vinden.

Mijn gevoel voor wat rechtvaardigheid is verschilt mijlenver van dat van veel andere mensen, merk ik aan reacties die ik soms krijg op mijn standpunten, en uit bedreigingen die ons kantoor ontvangt. Zo vind ik het volstrekt normaal dat een kantoor als het onze bestaat, maar sommige mensen zien ons als halve of hele criminelen; op SBS-6 werden we een terroristenkantoor genoemd. Misschien komt er ooit een maatschappij waarin wat ik nu doe crimineel is. Of wat jij doet. Die normen veranderen, het is mensenwerk.''

Zou jij ooit rechter willen zijn?

,,Ehm... nou, potentiële rechters zijn er genoeg. Ik zou het wel kunnen, maar ik denk dat ik beter aan de andere kant kan staan - er zijn weinig mensen die de advocatuur bedrijven zoals wij dat doen. Voorlopig blijf ik hier werken, ik kan mezelf hier goed ontwikkelen, kom leuke en interessante mensen tegen. Mijn vlees en bloed remt me soms in mijn carrière. Ik kan gewoon niet altijd werken; als de zon schijnt, stop ik soms eerder en ga lekker hardlopen of de stad in.

Mijn vader vindt dat ik voor een veel te links kantoor werk. Hij heeft het er moeilijk mee, vindt dat ik voor de veilige weg moet kiezen. Een ander kantoor dus. Maar mijn geluk is belangrijker voor me dan welke hoge of zogenaamd veilige functie dan ook. Voor een hoog salaris ben ik niet zo gevoelig. Bij een groot kantoor kan ik tien keer zoveel verdienen, maar dat wil ik niet. Ik wil strijden voor de zaken die ík rechtvaardig vind.''

Renzo Verwer

 



Naar boven

 

 



Ravage
Archief
Overzicht 2003
Overzicht #9

..