Uit: Ravage #9 van 27 juni 2004

'We willen aan het werk!'

Politie joeg vredesbijeenkomst hardhandig uiteen

Minstens drie gewonden en 49 arrestaties. De vreedzaam verlopen betoging tegen de aanval op Irak van maart dit jaar kreeg onverwachts een oorlogszuchtig staartje. ME'ers te paard veroorzaakten na afloop paniek onder de menigte op het Museumplein en richtten letselschade aan. ,,Ze stonden te trappelen om erop los te slaan.''

De betoging van 22 maart in Amsterdam, die van de Dam tot aan het Museumplein leidde, verliep vreedzaam. De term "voorbeeldig" dekt de lading wellicht nog het meest. In weerwil van het feit dat de Amerikanen en Britten de aanval op Irak eerder die week waren begonnen, bleven hevige emoties onder de naar schatting 65.000 demonstranten nagenoeg uit.

Dit stond in schril contrast met de opgeklopte sfeer die in de aanloop van de betoging door toedoen van lokale politici en media werd gecreëerd. Burgemeester Cohen had uit voorzorg rondom het Amerikaanse consulaat op het Museumplein een kordon containers opgetrokken en voor het afgezette gebied een noodverordening ingesteld. Er waren ongeregeldheden voorspeld.

Onterecht, zo bleek na afloop van de demonstratie op het Museumplein. De in groten getale aanwezige politie en de begeleidingsdienst hadden geen kind gehad aan het protest. Dat er uiteindelijk toch nog 49 personen werden aangehouden en minstens zeven personen gewond zijn geraakt, is te wijten aan een onzinnig slotoffensief van de Amsterdamse politie.

Wall of shame

Met een gastoptreden van Freek de Jonge en de Nits sluit de organisatie, Platform tegen de Nieuwe Oorlog, de vredesmanifestatie af. Het is zaterdagmiddag kwart voor vijf. De tienduizenden vredesdemonstranten, die zich tot dan gedurende een tweetal uren verspreid over het uitgestrekte grasveld van het Museumplein hebben opgehouden, maken aanstalten te vertrekken.

Slechts de rode containerafzetting - in de volksmond 'Wall of Shame' genoemd - bij het Amerikaanse consulaat trekt nog wat bekijks. Zo'n zeventig personen bevinden zich bovenop de bufferzone, genietend van de voorjaarszon en het uitzicht. Sommigen slaan met harde voorwerpen op het staal van de containers. Een enkeling begeeft zich op het verboden binnenterrein, waarna de politie overgaat tot aanhouding.

Hoewel het conform de voorschriften van de noodverordening verboden is zich op de containers te begeven, treedt de politie hier in het kader van deëscalatie niet tegen op. Er bevinden zich tientallen 'stillen' (agenten in burgerkledij) tussen het publiek aan de rand van het Museumplein. Sporadisch wordt er met blikjes gegooid in de richting van een linie ME, die de enige doorgang naar het consulaat aan de zuidzijde van het plein verspert.

Charge

Even na vijf uur trekt ook de begeleidingsdienst zich officieel terug. De naar schatting 150 vrijwilligers hebben zich die middag namens het organiserende Platform en op aandrang van de autoriteiten verdienstelijk opgesteld door op momenten dat de vlam in de pan dreigde te slaan de gemoederen te sussen. Nu men bezig is met het afbreken van het podium en de meeste demonstranten het plein verlaten, zit hun taak erop.

Sommige begeleiders blijven nog wat rondhangen op het grasveld, zoals Yosé Hanan, die in gesprek is geraakt met enkele agenten van het Vredesdetachement. Dit onderdeel van het Amsterdamse politiekorps begeleidt demonstraties in nauwgezet overleg met de begeleidingsdienst, en treedt zo nodig deëscalerend op daar waar de begeleiders de grip op het gebeuren kwijt raken.

,,Rond tien over vijf kregen de agenten van het Vredesdetachement van hogerhand de melding dat ze zich terug moesten trekken van het Museumplein'', vertelt Yosé. ,,Binnen een minuut was het volledige Vredesdetachement verdwenen''. Nog geen twee minuten later ziet hij ter hoogte van de container-afzetting enkele AE-bussen (arrestatie-eenheid, stillen) met grote snelheid het Museumplein oprijden, waar zich op dat moment nog duizenden mensen bevinden.

In het kielzog van deze bussen sporen zo'n vijftien ME'ers hun paarden aan het grasveld op. ,,Zowel de bussen als de paarden bestreken het volledige terrein'', aldus Yosé. Er breekt paniek uit. Duizenden niets vermoedende mensen, liggend in de zon, moeten rennen voor hun leven. Alsof de situatie al niet schrijnend genoeg is, zet de politie twee waterkanonnen in.

Klappen

De vriendin van Theo van Reijsen, die een shaggie staat te draaien, wordt door toedoen van een waterkanon bijna omver gespoten. Het tweetal bevindt zich ergens in het midden van het Museumplein. Ze zien dat sommige omstanders uit woede en frustratie van zoveel onnodig machtsvertoon met blikjes gooien in de richting van de waterkanonnen. Theo weet een aantal van hen tot bedaren te brengen.

In het tumult ontwaart hij een haag van ME'ers, die zich buigen over een gewonde demonstrant. Hij ziet dat een van de ME'ers (voertuig 1416) zich niet kan beheersen en een jongen slaat met z'n wapenstok. ,,Ik vroeg de ME'er waarom hij dat nodig vond. Prompt kreeg ook ik een klap uitgedeeld'', vertelt Theo. Hij weet een tweede klap te ontwijken door tijdig weg te springen.

Ook Albert de Beer, een van de zonaanbidders in het gras, heeft flink moeten rennen om aan een nat pak te ontkomen. Hij blikt terug op een surrealistisch tafereel. ,,Om ons heen werd wat gevoetbald, gepicknickt. Plots kwamen er van twee kanten tegelijk politiebussen aangesneld, gevolgd door een waterkanon. De mensen om me heen renden alle kanten op.''

Met name de ME-bus met een registratiecamera op het dak werd door Albert als intimiderend ervaren. Hij zag dat demonstranten uit woede deze bus begonnen te bekogelen. ,,De politie reed met busjes op onverantwoorde wijze de menigte in. Hierbij werd een jongen geschept. ME'ers te paard voerden charges uit waarbij, voor zover ik dat kon zien, minstens twee personen onder de voet zijn gelopen.''

Briesende paarden

Linda Janssen is zojuist met haar dochter en fiets vanaf de Van Baerlestraat het Museumplein opgelopen. Ze ziet in de verte dat de ME met paarden heen en weer galoppeert in de breedte van het veld. Wijselijk besluit ze terug te lopen in de richting van het Concertgebouw. Vervolgens gaat het heel snel.

,,Tijdens het lopen keek ik om en zag tot mijn schrik dat de ME te paard nu ook onze richting op kwamen draven. Ik schreeuwde mijn dochter toe dat ze moest gaan rennen.'' Linda is zelf slecht ter been, het resultaat van een verkeersongeval enkele dagen eerder. De fiets aan haar hand maakt de vlucht er niet eenvoudiger op.

Plotseling wordt ze links en rechts ingehaald door briesende paarden. Als ze tussen de nek van het ene en de kont van het andere paard klem komt te zitten, ziet ze vervolgens niet meer wat er gebeurt. Linda: ,,Ik kwam ten val en heb hierbij mijn knie verdraaid omdat ik een uitweg zocht om tussen die paarden weg te komen. Onderwijl had ik nog steeds die fiets in m'n handen.''

Een van de paarden trapt met z'n hoef bovenop de fiets, waardoor deze door midden buigt. ,,Nadat ik was opgekrabbeld, zag ik naast mij een in elkaar gedoken meisje op de grond liggen. Wat er met haar is gebeurd, weet ik niet.'' De dochter van Linda, getuige van het voorval, krijst aan een stuk door. Omstanders begeleiden Linda en haar dochter naar een bankje.

Bewusteloos

Met Yvonne Haarsma liep het nog slechter af. De 57-jarige vrouw uit Den Haag is hoogst waarschijnlijk door een paard onder de voet gelopen. Getuigen hebben zich tot nu toe niet gemeld. Zelf weet ze zich niets meer te herinneren van het incident; door de aanrijding van achteren is ze bewusteloos geraakt.

,,Ik zag in de verte dat de ME zich bij de container-afzetting met paarden aan het formeren was. Vervolgens liep ik, zoals vrijwel alle omstanders, uit voorzorg in de richting van het podium. Ik liep niet hard, was moe en bang'', weet Yvonne zich nog te herinneren. Even later werd het donker voor haar ogen en kwam ze weer bij in het VU-ziekenhuis.

Artsen constateerden bij haar een aantal gekneusde ribben, een gebroken schaambeen en een zwaar gehavend rechteronderbeen. Een hersenscan had aangetoond dat ze daar geen letsel had opgelopen. ,,De artsen verwonderden zich over mijn onderbeen, die door de bloeduitstortingen en het vocht pimpelpaars en wel twee keer zo dik was geworden.''

Drie maanden later is het been nog steeds niet hersteld. Yvonne is woest over het voorval, maar nog meer over de wijze waarop ze in het VU-ziekenhuis is behandeld. ,,Nog geen etmaal nadat ik werd aangevoerd, schopten ze me het ziekenhuis alweer uit. Ik kon niet op m'n benen staan, moet je nagaan. Omdat ik niemand wist die me met een auto op zou komen halen, adviseerden ze me dan maar met de trein te gaan...''

Uiteindelijk, na lang aandringen en hysterische huilbuien werd er voor Yvonne een taxi besteld, die ze overigens zelf moest betalen. Ze kreeg ook geen loopkrukken of rolstoel mee, zodat omstanders haar in Den Haag de woning in hebben moeten dragen. Ze heeft een klacht ingediend bij zowel het ziekenhuis als de politie. Van het Platform tegen de Nieuwe Oorlog, waar ze zelf contact mee heeft gezocht met de vraag of er soms getuigen zijn van het voorval, heeft ze verder niets meer vernomen.

Aanbevelingen

Naast deze vrouwen raakte die middag nog een derde persoon gewond door toedoen van een politiepaard. Het betrof een jonge Irakese vrouw, die naast een traumatische ervaring ernstig nekletsel en een tijdelijke verlamming van haar benen opliep. Zij werd een dag later ontslagen uit het ziekenhuis. Hoe het met de door een politiebusje omvergereden jongen is afgelopen, is onbekend.

Met deze voorvallen is wederom op pijnlijke wijze aangetoond dat het onverantwoord is om paarden in te zetten tijdens grootschalige publieke bijeenkomsten, of het nu demonstraties of voetbalwedstrijden betreft. Het levert hachelijke situaties op, waarbij vroeg of laat doden zullen vallen. Daarnaast is het voor die beesten zelf, en mogelijk ook hun berijders, bepaald geen pretje. De inzet van rondscheurende ME- en AE-bussen is eveneens gekkenwerk.

Naar aanleiding van deze en eerdere gebeurtenissen heeft de lokale partij Amsterdam Anders/De Groenen begin deze maand bij de gemeenteraad aanbevelingen ingediend om het grootschalig politieoptreden te verbeteren. Zo pleit de partij ervoor in de toekomst geen paarden en AE-busjes in te zetten in situaties waarbij grote groepen omstanders betrokken zijn. Naar verwachting worden de aanbevelingen na de zomer behandeld in de raad.

Werk

Waarom achtte de Amsterdamse politie het in dit geval nodig over te gaan tot dergelijke onbezonnen charges? Dat is de cruciale vraag na afloop van het gebeuren op 22 maart. De betoging was immers relaxt verlopen, zo ook de slotmanifestatie op het Museumplein. Er was volgens tientallen getuigen geen enkele aanleiding voor de charges.

Of moesten de ME'ers en stillen, die de hele week in touw waren geweest met oefeningen voor de te verwachten grootscheepse rellen, gewoon even stoom afblazen en de beentjes strekken? Je zou het wel denken, getuige het verhaal van een scanner-beluisteraar die het communicatieverkeer tussen de politie-eenheden die middag op de voet volgde.

Nadat een AE-busje (genaamd Romeo 00) levensgevaarlijke toeren uithaalde tussen het publiek op het Museumplein, kreeg de bestuurder van hogerhand (Alpha 00) meerdere malen de opdracht om zich terug te trekken. "Dit is niet de bedoeling, Romeo 00, trek u terug", waarop geantwoord werd met de woorden "we willen gewoon aan het werk!"

Een dergelijk machtsvertoon werd al vaker gesignaleerd bij het Amsterdamse politiekorps. Denk eens terug aan de afloop van de vreedzaam verlopen manifestatie op het Koningsplein, ten tijde van het koninklijk huwelijk van 2 februari 2002. Een spontaan georganiseerde demonstratie en lawaaiactie bij het hoofdbureau, waarbij de arrestanten van die dag een hart onder de riem werd gestoken, werd bruut uiteen geslagen door de ME. Ook daar was het Vredesdetachement ineens verdwenen toen het erom ging.

Stenenregen

Volgens burgemeester Cohen waren de charges na afloop van de vredesdemonstratie van 22 maart onvermijdelijk. De aanleiding vormde een incident welke zich afspeelde binnen het door containers afgezette verboden spergebied. Nadat de politie op dit terrein met een AE-busje overging tot arrestatie van een betoger, werden de stillen en het busje 'bekogeld met stenen' door een groep betogers die zich op de containers bevond, zo schrijft Cohen in een notitie.

'De omvang van de hoeveelheid stenen en de intensiteit van het gooien waren aanleiding versterkingen te laten komen ter bescherming van de op het binnenterrein aanwezige aanhoudingseenheid', aldus Cohen in antwoord op vragen van Amsterdam Anders/De Groenen. De stillen beweren te zijn bekogeld met zogenaamde kinderkopjes, hetgeen drie gewonden zou hebben opgeleverd.

Over de reeds aanwezige ME-eenheid wordt met geen woord gerept, laat staan waarom het nodig werd geacht een complete arrestatie-eenheid met bus in te zetten voor de aanhouding van een persoon wiens overtreding niet meer behelst dan het zich bevinden op verboden terrein. Volgens Cohen werden vervolgens ook de extra opgetrommelde ME-pelotons en arrestatie-eenheden aan de rand van het Museumplein bekogeld.

Hierop besloot het beleidscentrum (lees: Cohen) 'de groep te verspreiden'. Uiteindelijk werd het gehele Museumplein zo'n beetje schoongeveegd. Uiteraard werd de menigte eerst keurig gewaarschuwd met de megafoon, maar dit geluid droeg niet verder dan een paar honderd meter. Minstens driekwart van de aanwezigen op het Museumplein heeft niets meegekregen van het mondelinge ultimatum.

Misplaatst

Bas Gobets bevond zich bij aanvang van de charges bovenop een van de containers. ,,Er was absoluut geen sprake van een situatie die het rechtvaardigde dat de ME overging tot charges'', zegt Bas. ,,Van een 'stenenregen' vanaf de containers, waarover Cohen het heeft, was naar mijn oordeel geen sprake.''

De meeste mensen die op de containers zaten, deden volgens Bas absoluut niets. ,,Slechts een klein groepje zat wat te zieken, met name in de richting van enkele ME'ers die zich op het binnenterrein bevonden. Maar verder dan het schreeuwen van wat verwensingen en het gooien met lege blikjes ging dat niet.''

Toch werd er af en toe ook een steen gegooid, moet Bas beamen, maar ,,met veel overtuigingskracht ging dat niet gepaard. Er was beslist geen sprake van een bekogeling''. De inzet van paarden, AE-eenheden en twee waterkanonnen waren in zijn ogen dan ook volkomen misplaatst. ,,Het optreden wekte zoveel agressie op, dat tientallen mensen met voorwerpen naar de voertuigen zijn gaan gooien. De politie creëerde zo een rel.''

Bas weet zeker dat, indien de politie zich uitsluitend op het afgesloten binnenterrein rond het Amerikaanse consulaat had opgehouden, er geen problemen zouden zijn ontstaan. ,,Nadat de begeleidingsdienst en het Vredesdetachement vertrokken waren had de ME het rijk alleen. Klaarblijkelijk stonden ze te trappelen om er op los te slaan'', aldus Bas, voor wie het z'n tweede demonstratie was.

Nazorg

Deze mening wordt door velen gedeeld, getuige de hoeveelheid reacties die het Platform tegen de Nieuwe Oorlog na afloop inzamelde. Theo van Reijsen vergelijkt de charges op het Museumplein met de beruchte schoonveegactie van de Dam door mariniers eind jaren zestig, maar dan vele malen erger. ,,Enkel, nu zwijgen de media!'', aldus Theo.

Namens het platform sprak Saskia Kouwenberg van een ,,schandalig optreden van de ME''. Haar collega Wytze de Lange heeft zich in de loop van die bewuste middag vooral zitten ergeren aan het optreden van de aanhoudings-eenheden (AE-ers). Wytze: ,,Ze waren herhaaldelijk aan het provoceren, met name op de hoek bij de container-afzetting en arresteerden onschuldige mensen met veel geweld. Het feit dat het merendeel van de 49 arrestanten snel werden vrijgelaten, zegt genoeg.''

Naast de indiening van schriftelijke vragen en het uitdelen van getuigenverklaringen tijdens een commissievergadering van Algemene Zaken, heeft het Platform tegen de Nieuwe Oorlog overigens niet bijster veel gedaan met het voorval op het Museumplein. Drie maanden na dato is er nog steeds geen klacht opgesteld, laat staan ingediend bij de commissie Politieklachten op het stadhuis.

Het brengt ons tot een laatste kritische noot. Met de samenstelling van de begeleidingsgroep voor een demonstratie wil het meestal nog wel lukken. Maar de organisatie heeft nauwelijks of geen oog voor de nazorg van arrestanten en gewonden. Dit is, in elk geval in Amsterdam, eerder regel dan uitzondering. Wellicht dat dit punt bij een volgende betoging de aandacht krijgt die ze verdient.

Alex van Veen

Op verzoek zijn sommige namen van getuigen in dit artikel aangepast. Wie getuige is geweest van het voorval waarbij Yvonne Haarsma onder de voet werd gelopen door een paard, doet haar een plezier door contact op te nemen met het Platform tegen de Nieuwe Oorlog (Mark Akkerman), tel 030 2316666.

 



Naar boven

 

 



Ravage
Archief
Overzicht 2003
Overzicht #9

..