Uit:
Ravage #9 van 27 juni 2004
'We
willen aan het werk!'
Politie
joeg vredesbijeenkomst hardhandig uiteen
Minstens
drie gewonden en 49 arrestaties. De vreedzaam verlopen betoging
tegen de aanval op Irak van maart dit jaar kreeg onverwachts een
oorlogszuchtig staartje. ME'ers te paard veroorzaakten na afloop
paniek onder de menigte op het Museumplein en richtten letselschade
aan. ,,Ze stonden te trappelen om erop los te slaan.''
De
betoging van 22 maart in Amsterdam, die van de Dam tot aan het Museumplein
leidde, verliep vreedzaam. De term "voorbeeldig" dekt de lading
wellicht nog het meest. In weerwil van het feit dat de Amerikanen
en Britten de aanval op Irak eerder die week waren begonnen, bleven
hevige emoties onder de naar schatting 65.000 demonstranten nagenoeg
uit.
Dit
stond in schril contrast met de opgeklopte sfeer die in de aanloop
van de betoging door toedoen van lokale politici en media werd gecreëerd.
Burgemeester Cohen had uit voorzorg rondom het Amerikaanse consulaat
op het Museumplein een kordon containers opgetrokken en voor het
afgezette gebied een noodverordening ingesteld. Er waren ongeregeldheden
voorspeld.
Onterecht,
zo bleek na afloop van de demonstratie op het Museumplein. De in
groten getale aanwezige politie en de begeleidingsdienst hadden
geen kind gehad aan het protest. Dat er uiteindelijk toch nog 49
personen werden aangehouden en minstens zeven personen gewond zijn
geraakt, is te wijten aan een onzinnig slotoffensief van de Amsterdamse
politie.
Wall
of shame
Met
een gastoptreden van Freek de Jonge en de Nits sluit de organisatie,
Platform tegen de Nieuwe Oorlog, de vredesmanifestatie af. Het is
zaterdagmiddag kwart voor vijf. De tienduizenden vredesdemonstranten,
die zich tot dan gedurende een tweetal uren verspreid over het uitgestrekte
grasveld van het Museumplein hebben opgehouden, maken aanstalten
te vertrekken.
Slechts
de rode containerafzetting - in de volksmond 'Wall of Shame' genoemd
- bij het Amerikaanse consulaat trekt nog wat bekijks. Zo'n zeventig
personen bevinden zich bovenop de bufferzone, genietend van de voorjaarszon
en het uitzicht. Sommigen slaan met harde voorwerpen op het staal
van de containers. Een enkeling begeeft zich op het verboden binnenterrein,
waarna de politie overgaat tot aanhouding.
Hoewel
het conform de voorschriften van de noodverordening verboden is
zich op de containers te begeven, treedt de politie hier in het
kader van deëscalatie niet tegen op. Er bevinden zich tientallen
'stillen' (agenten in burgerkledij) tussen het publiek aan de rand
van het Museumplein. Sporadisch wordt er met blikjes gegooid in
de richting van een linie ME, die de enige doorgang naar het consulaat
aan de zuidzijde van het plein verspert.
Charge
Even
na vijf uur trekt ook de begeleidingsdienst zich officieel terug.
De naar schatting 150 vrijwilligers hebben zich die middag namens
het organiserende Platform en op aandrang van de autoriteiten verdienstelijk
opgesteld door op momenten dat de vlam in de pan dreigde te slaan
de gemoederen te sussen. Nu men bezig is met het afbreken van het
podium en de meeste demonstranten het plein verlaten, zit hun taak
erop.
Sommige
begeleiders blijven nog wat rondhangen op het grasveld, zoals Yosé
Hanan, die in gesprek is geraakt met enkele agenten van het Vredesdetachement.
Dit onderdeel van het Amsterdamse politiekorps begeleidt demonstraties
in nauwgezet overleg met de begeleidingsdienst, en treedt zo nodig
deëscalerend op daar waar de begeleiders de grip op het gebeuren
kwijt raken.
,,Rond
tien over vijf kregen de agenten van het Vredesdetachement van hogerhand
de melding dat ze zich terug moesten trekken van het Museumplein'',
vertelt Yosé. ,,Binnen een minuut was het volledige Vredesdetachement
verdwenen''. Nog geen twee minuten later ziet hij ter hoogte van
de container-afzetting enkele AE-bussen (arrestatie-eenheid, stillen)
met grote snelheid het Museumplein oprijden, waar zich op dat moment
nog duizenden mensen bevinden.
In
het kielzog van deze bussen sporen zo'n vijftien ME'ers hun paarden
aan het grasveld op. ,,Zowel de bussen als de paarden bestreken
het volledige terrein'', aldus Yosé. Er breekt paniek uit.
Duizenden niets vermoedende mensen, liggend in de zon, moeten rennen
voor hun leven. Alsof de situatie al niet schrijnend genoeg is,
zet de politie twee waterkanonnen in.
Klappen
De
vriendin van Theo van Reijsen, die een shaggie staat te draaien,
wordt door toedoen van een waterkanon bijna omver gespoten. Het
tweetal bevindt zich ergens in het midden van het Museumplein. Ze
zien dat sommige omstanders uit woede en frustratie van zoveel onnodig
machtsvertoon met blikjes gooien in de richting van de waterkanonnen.
Theo weet een aantal van hen tot bedaren te brengen.
In
het tumult ontwaart hij een haag van ME'ers, die zich buigen over
een gewonde demonstrant. Hij ziet dat een van de ME'ers (voertuig
1416) zich niet kan beheersen en een jongen slaat met z'n wapenstok.
,,Ik vroeg de ME'er waarom hij dat nodig vond. Prompt kreeg ook
ik een klap uitgedeeld'', vertelt Theo. Hij weet een tweede klap
te ontwijken door tijdig weg te springen.
Ook
Albert de Beer, een van de zonaanbidders in het gras, heeft flink
moeten rennen om aan een nat pak te ontkomen. Hij blikt terug op
een surrealistisch tafereel. ,,Om ons heen werd wat gevoetbald,
gepicknickt. Plots kwamen er van twee kanten tegelijk politiebussen
aangesneld, gevolgd door een waterkanon. De mensen om me heen renden
alle kanten op.''
Met
name de ME-bus met een registratiecamera op het dak werd door Albert
als intimiderend ervaren. Hij zag dat demonstranten uit woede deze
bus begonnen te bekogelen. ,,De politie reed met busjes op onverantwoorde
wijze de menigte in. Hierbij werd een jongen geschept. ME'ers te
paard voerden charges uit waarbij, voor zover ik dat kon zien, minstens
twee personen onder de voet zijn gelopen.''
Briesende
paarden
Linda
Janssen is zojuist met haar dochter en fiets vanaf de Van Baerlestraat
het Museumplein opgelopen. Ze ziet in de verte dat de ME met paarden
heen en weer galoppeert in de breedte van het veld. Wijselijk besluit
ze terug te lopen in de richting van het Concertgebouw. Vervolgens
gaat het heel snel.
,,Tijdens
het lopen keek ik om en zag tot mijn schrik dat de ME te paard nu
ook onze richting op kwamen draven. Ik schreeuwde mijn dochter toe
dat ze moest gaan rennen.'' Linda is zelf slecht ter been, het resultaat
van een verkeersongeval enkele dagen eerder. De fiets aan haar hand
maakt de vlucht er niet eenvoudiger op.
Plotseling
wordt ze links en rechts ingehaald door briesende paarden. Als ze
tussen de nek van het ene en de kont van het andere paard klem komt
te zitten, ziet ze vervolgens niet meer wat er gebeurt. Linda: ,,Ik
kwam ten val en heb hierbij mijn knie verdraaid omdat ik een uitweg
zocht om tussen die paarden weg te komen. Onderwijl had ik nog steeds
die fiets in m'n handen.''
Een
van de paarden trapt met z'n hoef bovenop de fiets, waardoor deze
door midden buigt. ,,Nadat ik was opgekrabbeld, zag ik naast mij
een in elkaar gedoken meisje op de grond liggen. Wat er met haar
is gebeurd, weet ik niet.'' De dochter van Linda, getuige van het
voorval, krijst aan een stuk door. Omstanders begeleiden Linda en
haar dochter naar een bankje.
Bewusteloos
Met
Yvonne Haarsma liep het nog slechter af. De 57-jarige vrouw uit
Den Haag is hoogst waarschijnlijk door een paard onder de voet gelopen.
Getuigen hebben zich tot nu toe niet gemeld. Zelf weet ze zich niets
meer te herinneren van het incident; door de aanrijding van achteren
is ze bewusteloos geraakt.
,,Ik
zag in de verte dat de ME zich bij de container-afzetting met paarden
aan het formeren was. Vervolgens liep ik, zoals vrijwel alle omstanders,
uit voorzorg in de richting van het podium. Ik liep niet hard, was
moe en bang'', weet Yvonne zich nog te herinneren. Even later werd
het donker voor haar ogen en kwam ze weer bij in het VU-ziekenhuis.
Artsen
constateerden bij haar een aantal gekneusde ribben, een gebroken
schaambeen en een zwaar gehavend rechteronderbeen. Een hersenscan
had aangetoond dat ze daar geen letsel had opgelopen. ,,De artsen
verwonderden zich over mijn onderbeen, die door de bloeduitstortingen
en het vocht pimpelpaars en wel twee keer zo dik was geworden.''
Drie
maanden later is het been nog steeds niet hersteld. Yvonne is woest
over het voorval, maar nog meer over de wijze waarop ze in het VU-ziekenhuis
is behandeld. ,,Nog geen etmaal nadat ik werd aangevoerd, schopten
ze me het ziekenhuis alweer uit. Ik kon niet op m'n benen staan,
moet je nagaan. Omdat ik niemand wist die me met een auto op zou
komen halen, adviseerden ze me dan maar met de trein te gaan...''
Uiteindelijk,
na lang aandringen en hysterische huilbuien werd er voor Yvonne
een taxi besteld, die ze overigens zelf moest betalen. Ze kreeg
ook geen loopkrukken of rolstoel mee, zodat omstanders haar in Den
Haag de woning in hebben moeten dragen. Ze heeft een klacht ingediend
bij zowel het ziekenhuis als de politie. Van het Platform tegen
de Nieuwe Oorlog, waar ze zelf contact mee heeft gezocht met de
vraag of er soms getuigen zijn van het voorval, heeft ze verder
niets meer vernomen.
Aanbevelingen
Naast
deze vrouwen raakte die middag nog een derde persoon gewond door
toedoen van een politiepaard. Het betrof een jonge Irakese vrouw,
die naast een traumatische ervaring ernstig nekletsel en een tijdelijke
verlamming van haar benen opliep. Zij werd een dag later ontslagen
uit het ziekenhuis. Hoe het met de door een politiebusje omvergereden
jongen is afgelopen, is onbekend.
Met
deze voorvallen is wederom op pijnlijke wijze aangetoond dat het
onverantwoord is om paarden in te zetten tijdens grootschalige publieke
bijeenkomsten, of het nu demonstraties of voetbalwedstrijden betreft.
Het levert hachelijke situaties op, waarbij vroeg of laat doden
zullen vallen. Daarnaast is het voor die beesten zelf, en mogelijk
ook hun berijders, bepaald geen pretje. De inzet van rondscheurende
ME- en AE-bussen is eveneens gekkenwerk.
Naar
aanleiding van deze en eerdere gebeurtenissen heeft de lokale partij
Amsterdam Anders/De Groenen begin deze maand bij de gemeenteraad
aanbevelingen ingediend om het grootschalig politieoptreden te verbeteren.
Zo pleit de partij ervoor in de toekomst geen paarden en AE-busjes
in te zetten in situaties waarbij grote groepen omstanders betrokken
zijn. Naar verwachting worden de aanbevelingen na de zomer behandeld
in de raad.
Werk
Waarom
achtte de Amsterdamse politie het in dit geval nodig over te gaan
tot dergelijke onbezonnen charges? Dat is de cruciale vraag na afloop
van het gebeuren op 22 maart. De betoging was immers relaxt verlopen,
zo ook de slotmanifestatie op het Museumplein. Er was volgens tientallen
getuigen geen enkele aanleiding voor de charges.
Of
moesten de ME'ers en stillen, die de hele week in touw waren geweest
met oefeningen voor de te verwachten grootscheepse rellen, gewoon
even stoom afblazen en de beentjes strekken? Je zou het wel denken,
getuige het verhaal van een scanner-beluisteraar die het communicatieverkeer
tussen de politie-eenheden die middag op de voet volgde.
Nadat
een AE-busje (genaamd Romeo 00) levensgevaarlijke toeren uithaalde
tussen het publiek op het Museumplein, kreeg de bestuurder van hogerhand
(Alpha 00) meerdere malen de opdracht om zich terug te trekken.
"Dit is niet de bedoeling, Romeo 00, trek u terug", waarop geantwoord
werd met de woorden "we willen gewoon aan het werk!"
Een
dergelijk machtsvertoon werd al vaker gesignaleerd bij het Amsterdamse
politiekorps. Denk eens terug aan de afloop van de vreedzaam verlopen
manifestatie op het Koningsplein, ten tijde van het koninklijk huwelijk
van 2 februari 2002. Een spontaan georganiseerde demonstratie en
lawaaiactie bij het hoofdbureau, waarbij de arrestanten van die
dag een hart onder de riem werd gestoken, werd bruut uiteen geslagen
door de ME. Ook daar was het Vredesdetachement ineens verdwenen
toen het erom ging.
Stenenregen
Volgens
burgemeester Cohen waren de charges na afloop van de vredesdemonstratie
van 22 maart onvermijdelijk. De aanleiding vormde een incident welke
zich afspeelde binnen het door containers afgezette verboden spergebied.
Nadat de politie op dit terrein met een AE-busje overging tot arrestatie
van een betoger, werden de stillen en het busje 'bekogeld met stenen'
door een groep betogers die zich op de containers bevond, zo schrijft
Cohen in een notitie.
'De
omvang van de hoeveelheid stenen en de intensiteit van het gooien
waren aanleiding versterkingen te laten komen ter bescherming van
de op het binnenterrein aanwezige aanhoudingseenheid', aldus Cohen
in antwoord op vragen van Amsterdam Anders/De Groenen. De stillen
beweren te zijn bekogeld met zogenaamde kinderkopjes, hetgeen drie
gewonden zou hebben opgeleverd.
Over
de reeds aanwezige ME-eenheid wordt met geen woord gerept, laat
staan waarom het nodig werd geacht een complete arrestatie-eenheid
met bus in te zetten voor de aanhouding van een persoon wiens overtreding
niet meer behelst dan het zich bevinden op verboden terrein. Volgens
Cohen werden vervolgens ook de extra opgetrommelde ME-pelotons en
arrestatie-eenheden aan de rand van het Museumplein bekogeld.
Hierop
besloot het beleidscentrum (lees: Cohen) 'de groep te verspreiden'.
Uiteindelijk werd het gehele Museumplein zo'n beetje schoongeveegd.
Uiteraard werd de menigte eerst keurig gewaarschuwd met de megafoon,
maar dit geluid droeg niet verder dan een paar honderd meter. Minstens
driekwart van de aanwezigen op het Museumplein heeft niets meegekregen
van het mondelinge ultimatum.
Misplaatst
Bas
Gobets bevond zich bij aanvang van de charges bovenop een van de
containers. ,,Er was absoluut geen sprake van een situatie die het
rechtvaardigde dat de ME overging tot charges'', zegt Bas. ,,Van
een 'stenenregen' vanaf de containers, waarover Cohen het heeft,
was naar mijn oordeel geen sprake.''
De
meeste mensen die op de containers zaten, deden volgens Bas absoluut
niets. ,,Slechts een klein groepje zat wat te zieken, met name in
de richting van enkele ME'ers die zich op het binnenterrein bevonden.
Maar verder dan het schreeuwen van wat verwensingen en het gooien
met lege blikjes ging dat niet.''
Toch
werd er af en toe ook een steen gegooid, moet Bas beamen, maar ,,met
veel overtuigingskracht ging dat niet gepaard. Er was beslist geen
sprake van een bekogeling''. De inzet van paarden, AE-eenheden en
twee waterkanonnen waren in zijn ogen dan ook volkomen misplaatst.
,,Het optreden wekte zoveel agressie op, dat tientallen mensen met
voorwerpen naar de voertuigen zijn gaan gooien. De politie creëerde
zo een rel.''
Bas
weet zeker dat, indien de politie zich uitsluitend op het afgesloten
binnenterrein rond het Amerikaanse consulaat had opgehouden, er
geen problemen zouden zijn ontstaan. ,,Nadat de begeleidingsdienst
en het Vredesdetachement vertrokken waren had de ME het rijk alleen.
Klaarblijkelijk stonden ze te trappelen om er op los te slaan'',
aldus Bas, voor wie het z'n tweede demonstratie was.
Nazorg
Deze
mening wordt door velen gedeeld, getuige de hoeveelheid reacties
die het Platform tegen de Nieuwe Oorlog na afloop inzamelde. Theo
van Reijsen vergelijkt de charges op het Museumplein met de beruchte
schoonveegactie van de Dam door mariniers eind jaren zestig, maar
dan vele malen erger. ,,Enkel, nu zwijgen de media!'', aldus Theo.
Namens
het platform sprak Saskia Kouwenberg van een ,,schandalig optreden
van de ME''. Haar collega Wytze de Lange heeft zich in de loop van
die bewuste middag vooral zitten ergeren aan het optreden van de
aanhoudings-eenheden (AE-ers). Wytze: ,,Ze waren herhaaldelijk aan
het provoceren, met name op de hoek bij de container-afzetting en
arresteerden onschuldige mensen met veel geweld. Het feit dat het
merendeel van de 49 arrestanten snel werden vrijgelaten, zegt genoeg.''
Naast
de indiening van schriftelijke vragen en het uitdelen van getuigenverklaringen
tijdens een commissievergadering van Algemene Zaken, heeft het Platform
tegen de Nieuwe Oorlog overigens niet bijster veel gedaan met het
voorval op het Museumplein. Drie maanden na dato is er nog steeds
geen klacht opgesteld, laat staan ingediend bij de commissie Politieklachten
op het stadhuis.
Het
brengt ons tot een laatste kritische noot. Met de samenstelling
van de begeleidingsgroep voor een demonstratie wil het meestal nog
wel lukken. Maar de organisatie heeft nauwelijks of geen oog voor
de nazorg van arrestanten en gewonden. Dit is, in elk geval in Amsterdam,
eerder regel dan uitzondering. Wellicht dat dit punt bij een volgende
betoging de aandacht krijgt die ze verdient.
Alex
van Veen
Op
verzoek zijn sommige namen van getuigen in dit artikel aangepast.
Wie getuige is geweest van het voorval waarbij Yvonne Haarsma onder
de voet werd gelopen door een paard, doet haar een plezier door
contact op te nemen met het Platform tegen de Nieuwe Oorlog (Mark
Akkerman), tel 030 2316666.
Naar
boven |