Uit: Ravage #7, 16 mei 2003

San Francisco in de ban van de oorlog

"Bombs are dropping, lets go shopping"

Wie denkt dat de bevolking van de Verenigde Staten massaal de oorlog in Irak steunde, heeft het mis. In San Francisco overheerste de kritiek op de oorlog. Achter ramen hingen vredesposters of borden met opschriften als 'Buy French'. De stad was bezaaid met stickers en posters tegen de oorlog en zelfs de straatvegers droegen vredesbuttons.

Onmiddellijk na het uitbreken van de oorlog tegen Irak werd San Francisco overspoeld door acties tegen de oorlog. Enkele dagen lang werd de binnenstad volkomen lamgelegd nadat duizenden betogers kruispunten en gebouwen blokkeerden. Mede door een steeds harder optredende politiemacht, nam de omvang van de protesten in de dagen erna af. Toch bleven er uiteenlopende kleinere acties te worden gevoerd en in het weekeinde laaiden de protesten zelfs weer op.

In de maanden voorafgaande de oorlog vonden er in San Francisco, zoals overal op de wereld, enkele grote demonstraties plaats. Ze waren misschien iets minder omvangrijk dan de mega-demonstraties in New York en Washington, maar onderscheidden zich doordat er zich telkens een groep van enkele duizenden demonstranten afsplitste die een stap verder ging. Deze 'breakaway crowd' belaagde bijvoorbeeld het gebouw van de immigratiedienst en talloze regeringsgebouwen en bedrijven kwamen onder de leuzen te zitten en zagen ruiten sneuvelen. Het was een voorbode van wat komen zou als de oorlog eenmaal echt zou beginnen.

Kort voor het begin van de oorlog werd de aandeelhoudersbeurs van San Francisco door enkele duizenden mensen omsingeld en geblokkeerd. Uit een filmverslag op de DIY-website Indymedia bleek dat een opmerkelijk gevarieerde verzameling mensen aan dit soort acties deelnam; van door de wol geverfde autonomen tot keurige gezinnen.

Zo nam een voormalig directeur van de beurs deel aan de blokkade. Voor de Indymedia-camera legde hij zonder blikken of blozen uit dat de regering een zo verschrikkelijk oorlogspad was ingeslagen dat hij geen andere keuze had dan zich aan de kant van de betogers te scharen.

Buy French

Nadat de aanvallen op Irak waren begonnen, stroomde de binnenstad van San Francisco vol met duizenden betogers die de stad lam legden door kruispunten te blokkeren en belangrijke gebouwen te omsingelen. Dit plan bleek in de voorafgaande weken te zijn voorbereid: er waren druk bezochte vergaderingen belegd om de protesten te organiseren.

Hierbij ging men uit van het basisgroepen-concept. Men werd geadviseerd om zich in vriendengroepen te organiseren en per groep een vertegenwoordiger naar de centrale vergadering te sturen. Daar werd de strategie doorgesproken en de stad tot in detail onderverdeeld in te blokkeren kruispunten en gebouwen.

Op die vergaderingen verschenen honderden vertegenwoordigers van basisgroepen. Voor elk belangrijk kruispunt of gebouw waren groepen beschikbaar die toezegden meteen na het uitbreken van de oorlog hun taak uit te zullen voeren. Er werd ook al weken van tevoren een pamflet verspreid met een plattegrond van de stad waarop de blokkadepunten aangegeven waren en tips stonden voor manieren om vreedzaam te blokkeren.

Ook als er geen actie was, bleek de weerstand tegen de oorlog in de stad voelbaar en zichtbaar. Hier geen vlaggenzee en vaderlandslievende menigtes die op de Nederlandse tv de beelden van de VS bepaalden. In San Francisco overheerste de kritiek op de oorlog. Achter ramen hingen vredesposters of borden met opschriften als 'Buy French'. In winkels en supermarkten hingen posters met oproepen voor demonstraties en acties. De stad was bezaaid met stickers en posters tegen de oorlog en zelfs de straatvegers droegen vredesbuttons.

Eilandje

Nadat we ruim een week na het begin van de oorlog met de maandelijkse fietsdemo door de stad reden - die dit keer omgedoopt was in "Bikes not Bombs" en met een paar duizend fietsers groter dan ooit - werden we opvallend vaak toegejuichd door het publiek en geduldig wachtende automobilisten.

Lokale activisten vertelden dat ze zelf ook verbaasd waren over de mate van sympathie die ze kregen. De mensen die bij het organiseren van de protesten betrokken waren, weigerden veelal mijn vreugde te delen over deze situatie. In hun ogen is San Francisco een uitzonderlijk eilandje en is de rest van de VS een grote poel van ellende. Maar sommigen zien ook dáár lichtpuntjes. Zelfs in zeer conservatieve stadjes waar jaren niets gebeurd is, werden demonstraties tegen de oorlog gemeld.

Ook de boycot van de Franse frieten - een verhaal dat in Nederland alle media haalde - moet klaarblijkelijk met een flinke korrel zout genomen worden. Een restaurant in Utah had beide varianten - de pacifistische french fries en de patriottische freedom fries - in de aanbieding en hield de score nauwgezet bij: de pacifistische Franse frieten wonnen met enorme voorsprong.

Parodie

Bovendien is het 'uitzonderlijke' eiland verdacht groot. Honderden kilometers ten noorden van San Francisco, in het redwood-gebied, werden de dorpjes overheersd door anti-oorlogsposters. Ook in Los Angeles demonstreerden 25.000 mensen bij de Oscar-uitreiking tegen de oorlog; wel werden ze ver van het theater en de media gehouden.

De dichtsbijzijndste stad waar een echte pro-oorlogsdemonstratie plaatsvond, was Sacramento. Toegegeven, ook in San Francisco was er één, maar die trok slechts honderd deelnemers, hetgeen een van de organisatoren deed verzuchten dat "deze stad veel te progressief is om de oorlog te steunen".

Tot overmaat van ramp trok een door tegenstanders van de oorlog georganiseerde nep pro-oorlogsdemonstratie op 1 april meer deelnemers. Veel mensen konden hun ogen niet geloven toen ze deze parodie op de patriottische rituelen langs zagen trekken.

Toppunt was een klein black block-regiment in de stoet, die op de etalageruiten van grote winkels afstormde om ze vervolgens snel met plantensproeiers en trekkers schoon te maken terwijl de rest van de demonstranten enthousiast de leus "Bombs are dropping, lets go shopping!" scandeerde. De demonstratie eindigde met een korte blokkade van de winkel van het museum van moderne kunst onder het roepen van de leuze: "Fuck art, let's kill!".

Geheim

Gevraagd naar een verklaring voor het omvangrijke protest in San Francisco, deed lokale activisten veelal de schouders ophalen. Ze weten het niet echt en vertellen dat het tijdens de vorige Golfoorlog in 1991 eigenlijk net zo was. San Francisco heeft natuurlijk een linkse en activistische traditie. Het was de hoofdstad van de hippies, een vrijhaven voor homo's en altijd al tamelijk progressief. Dat heeft een magnetiserende werking gehad op linkse mensen uit heel de Verenigde Staten.

Veel mensen in de stad (en het naburige Oakland) zijn bovendien actief in allerhande directe actiegroepen en collectieven. Anders dan in de grote steden aan de Oostkust, bestaan er uitgebreide en bloeiende netwerken. Vreemd genoeg ontbreekt een infrastructuur; uitgesproken linkse café's, vaste actiecentra e.d. zijn er nauwelijks.

Verder wordt er gewoon keihard gewerkt. Dat mag calvinistisch klinken, maar het is misschien wel de belangrijkste verklaring voor het succes van het protest. Mensen zijn constant in de weer, nieuwe posters en stickers duiken voortdurend op en worden op lantarenpalen geplakt, kantoortjes en computers zijn bijna continu in bedrijf. Onder aan de roltrappen van de metro staan mensen pamfletten uit te delen.

Wat ook opvalt is dat veel mensen gewend zijn om zelf acties te organiseren en daarvoor de benodigde middelen binnen handbereik hebben. Zo reden bij de fietsdemo allerhande geluidsinstallaties mee, of hadden mensen megafoons bij zich. Handig omdat de demo vaak in kleine groepjes uiteenvalt en er dan overal geluidsversterking aanwezig is.

Decentraal

De demonstranten zijn ook inventief in het maken van protestborden, het optuigen van de fiets e.d. Hier is niets terug te vinden van de eenheidsworst-monocultuur die veel van de massa-demonstraties elders in de wereld is gaan kenmerken.

,,Veel mensen hadden besloten dat de zoveelste giga-demonstratie absoluut niets uit zou maken'', vertelt een van de actievoerders. ,,Die hebben we ook wel gehad hoor, de afgelopen maanden, maar we wisten dat duizenden mensen écht wat zouden willen doen als de oorlog dan toch uit zou breken.''

Vervolgens heeft men zich vooral dáár op gericht; op het organiseren van effectieve vormen van massaal protest, uitgaande van een decentraal concept waarin het voor iedereen duidelijk is dat mensen ter plekke zélf moesten besluiten hoe ze te werk zouden gaan. ,,Daardoor waren we dagenlang ongrijpbaar voor de politie. De politieleiding zat echt met de handen in het haar en moest toegeven dat ze niet wist hoe ze de boel weer onder controle kon krijgen.''

Op video-opnames is te zien hoe ze dit tenslotte toch klaren. Door gezinnen met kinderen die vreedzaam demonstreerden aan te vallen bijvoorbeeld. Een van de scènes die veel ophef heeft veroorzaakt, toont aan hoe een stel ME-ers op een vader afloopt die een peuter op zijn schouders draagt. Ze trekken de peuter van zijn nek en werken de vader ("it's my son, it's my son!") tegen de grond, boeien hem en voeren hem af. Deze beelden, uitgezonden door de website Indymedia, schijnen zelfs enkele tv-nieuwsprogramma's te hebben gehaald.

Derrie

Het is een waar kunststuk geweest om een werkbaar recept te ontwikkelen voor effectieve actievormen die tegelijkertijd een breed spectrum aan groepen en mensen aanspraken. Dat laatste is in ieder geval gelukt. Een van de redenen waarom de blokkades zo moeilijk te bestrijden waren, was dat steeds nieuwe mensen zich erbij aansloten. ,,Je merkte zelfs wanneer de kantoren uitgingen in de binnenstad, omdat er dan een nieuwe lading actievoerders bijkwam. Mannen met aktentassen soms, of verkoopsters met hun uniform nog aan''.

Wát ook het geheim is voor het succes van San Francisco, de media zijn het in ieder geval niet. Wat een afschuwelijke derrie zenden die uit. Protestacties komen alleen in beeld als er iets negatiefs over gemeld kan worden, verder is het een en al 'leve de oorlog'.

Geen wonder dat de melding over de sterverslaggeefster Jennifer Jolly van Fox, die op straat getaart werd, op Indymedia met veel enthousiasme door lezers werd onthaald. Jolly stond tijdens de eerste dagen van de vredesprotesten, tegen een achtergrond van geweldloze actievoerders, op tv te verkondigen hoelang de politie in hemelsnaam zoiets verschrikkelijks kon blijven toestaan.

Damschijven

Bij de laatste poging tot een massale actie van burgerlijke ongehoorzaamheid liet de politie van Oakland, aan de overkant van de baai, zien hoe ze zoiets opknapt. Er was opgeroepen om op 7 april enkele ingangen van de haven te blokkeren, omdat daar oorlogsschepen geladen werden.

Al om 5 uur 's morgens verzamelden zich daar mensen die de bekende picket-rondjes gingen lopen - als je loopt blokkeer je niet en is het dus theoretisch niet strafbaar. De officiële begintijd van de blokkade was 7 uur, maar toen waren er al zoveel mensen dat alle ingangen geblokkeerd konden worden. Hele straatorkesten liepen de rondjes mee.

Vervolgens verscheen er steeds meer ME op straat die de ingangen vrij begon te maken. Mensen lieten zich hierbij tamelijk eenvoudig wegduwen. Plotseling barstte het geweld los: zonder waarschuwing werden er concussiegranaten tussen de demonstranten gegooid die een oorverdovende dreun veroorzaakten. Ook zoefden en ketsten er voorwerpen langs. Het bleek hier om een nieuw politiewapen te gaan: houten kogels. Het zijn houten cilinders met de doorsnee van een damschijf die per zes tegelijk uit een traangasgeweer geschoten worden. Rijen motorcops reden herhaaldelijk met een rotgang op de demonstranten in, waarna van achter hen een nieuw salvo volgde. Ook rubberkogeltjes en zakjes vol gruis werden hierbij als munitie ingezet. We werden letterlijk opgejaagd, maar weigerden te vluchten.

Na een tijdje liepen steeds meer mensen te hinken en mensen die van dichtbij geraakt waren, vertoonden al snel bloeduitstortingen ter grootte van een voetbal of hadden last van gebroken vingerkootjes. Nadat een stel wachtende dokwerkers het ziekenhuis ingeschoten werd, besloot de bond van dokwerkers die dag het werk neer te leggen.

Ufo's

Die middag belegden activisten een persconferentie, maar de media gaven keurig de politieversie weer. Die luidde dat de politie zich genoodzaakt zag om op te treden omdat ze door de demonstranten bekogeld werd met stenen en stalen moeren. Een leugen. In een van de kranten werd de dag erop een agent geciteerd die de ware reden voor het politiegeweld aangaf: "Wij waren bang dat er veel te veel demonstranten zouden toestromen en dat we de zaak dan niet meer in de hand zouden hebben".

CNN presteerde het om de vaste dorpsgek - een meneer die in UFO's gelooft en daar bij elke demonstratie voor wil waarschuwen - als enige demonstrant voor de camera te zetten om uit te leggen waar de actie over ging...

Dat er onder deze omstandigheden, en terwijl het land in oorlog is, zoveel mensen actief zijn is eigenlijk ongelofelijk. Een plat anti-Amerikaans verhaal, zoals onder sommige Nederlandse anti-oorlogsgroepen nogal in zwang is, is dan ook van een onvergeeflijke achterlijkheid. De VS zijn heel wat meer dan die regeringskliek en wat opgezweepte burgers. Het is bijvoorbeeld ook het land waar Michael Moores Stupid White Men het best verkochte boek van het afgelopen jaar was. Hierin wordt onder andere uitvoerig uit de doeken gedaan dat de republikeinen een minderheid vormen waar 154 miljoen mensen niet op gestemd hebben.

Kees Stad



Naar boven

 

 



Ravage
Archief
Overzicht 2003
Overzicht #7

..