Uit:
Ravage #7, 16 mei 2003
San
Francisco in de ban van de oorlog
"Bombs
are dropping, lets go shopping"
Wie
denkt dat de bevolking van de Verenigde Staten massaal de oorlog
in Irak steunde, heeft het mis. In San Francisco overheerste de
kritiek op de oorlog. Achter ramen hingen vredesposters of borden
met opschriften als 'Buy French'. De stad was bezaaid met stickers
en posters tegen de oorlog en zelfs de straatvegers droegen vredesbuttons.
Onmiddellijk
na het uitbreken van de oorlog tegen Irak werd San Francisco overspoeld
door acties tegen de oorlog. Enkele dagen lang werd de binnenstad
volkomen lamgelegd nadat duizenden betogers kruispunten en gebouwen
blokkeerden. Mede door een steeds harder optredende politiemacht,
nam de omvang van de protesten in de dagen erna af. Toch bleven
er uiteenlopende kleinere acties te worden gevoerd en in het weekeinde
laaiden de protesten zelfs weer op.
In
de maanden voorafgaande de oorlog vonden er in San Francisco, zoals
overal op de wereld, enkele grote demonstraties plaats. Ze waren
misschien iets minder omvangrijk dan de mega-demonstraties in New
York en Washington, maar onderscheidden zich doordat er zich telkens
een groep van enkele duizenden demonstranten afsplitste die een
stap verder ging. Deze 'breakaway crowd' belaagde bijvoorbeeld het
gebouw van de immigratiedienst en talloze regeringsgebouwen en bedrijven
kwamen onder de leuzen te zitten en zagen ruiten sneuvelen. Het
was een voorbode van wat komen zou als de oorlog eenmaal echt zou
beginnen.
Kort
voor het begin van de oorlog werd de aandeelhoudersbeurs van San
Francisco door enkele duizenden mensen omsingeld en geblokkeerd.
Uit een filmverslag op de DIY-website Indymedia bleek dat een opmerkelijk
gevarieerde verzameling mensen aan dit soort acties deelnam; van
door de wol geverfde autonomen tot keurige gezinnen.
Zo
nam een voormalig directeur van de beurs deel aan de blokkade. Voor
de Indymedia-camera legde hij zonder blikken of blozen uit dat de
regering een zo verschrikkelijk oorlogspad was ingeslagen dat hij
geen andere keuze had dan zich aan de kant van de betogers te scharen.
Buy
French
Nadat
de aanvallen op Irak waren begonnen, stroomde de binnenstad van
San Francisco vol met duizenden betogers die de stad lam legden
door kruispunten te blokkeren en belangrijke gebouwen te omsingelen.
Dit plan bleek in de voorafgaande weken te zijn voorbereid: er waren
druk bezochte vergaderingen belegd om de protesten te organiseren.
Hierbij
ging men uit van het basisgroepen-concept. Men werd geadviseerd
om zich in vriendengroepen te organiseren en per groep een vertegenwoordiger
naar de centrale vergadering te sturen. Daar werd de strategie doorgesproken
en de stad tot in detail onderverdeeld in te blokkeren kruispunten
en gebouwen.
Op
die vergaderingen verschenen honderden vertegenwoordigers van basisgroepen.
Voor elk belangrijk kruispunt of gebouw waren groepen beschikbaar
die toezegden meteen na het uitbreken van de oorlog hun taak uit
te zullen voeren. Er werd ook al weken van tevoren een pamflet verspreid
met een plattegrond van de stad waarop de blokkadepunten aangegeven
waren en tips stonden voor manieren om vreedzaam te blokkeren.
Ook
als er geen actie was, bleek de weerstand tegen de oorlog in de
stad voelbaar en zichtbaar. Hier geen vlaggenzee en vaderlandslievende
menigtes die op de Nederlandse tv de beelden van de VS bepaalden.
In San Francisco overheerste de kritiek op de oorlog. Achter ramen
hingen vredesposters of borden met opschriften als 'Buy French'.
In winkels en supermarkten hingen posters met oproepen voor demonstraties
en acties. De stad was bezaaid met stickers en posters tegen de
oorlog en zelfs de straatvegers droegen vredesbuttons.
Eilandje
Nadat
we ruim een week na het begin van de oorlog met de maandelijkse
fietsdemo door de stad reden - die dit keer omgedoopt was in "Bikes
not Bombs" en met een paar duizend fietsers groter dan ooit - werden
we opvallend vaak toegejuichd door het publiek en geduldig wachtende
automobilisten.
Lokale
activisten vertelden dat ze zelf ook verbaasd waren over de mate
van sympathie die ze kregen. De mensen die bij het organiseren van
de protesten betrokken waren, weigerden veelal mijn vreugde te delen
over deze situatie. In hun ogen is San Francisco een uitzonderlijk
eilandje en is de rest van de VS een grote poel van ellende. Maar
sommigen zien ook dáár lichtpuntjes. Zelfs in zeer
conservatieve stadjes waar jaren niets gebeurd is, werden demonstraties
tegen de oorlog gemeld.
Ook
de boycot van de Franse frieten - een verhaal dat in Nederland alle
media haalde - moet klaarblijkelijk met een flinke korrel zout genomen
worden. Een restaurant in Utah had beide varianten - de pacifistische
french fries en de patriottische freedom fries - in de aanbieding
en hield de score nauwgezet bij: de pacifistische Franse frieten
wonnen met enorme voorsprong.
Parodie
Bovendien
is het 'uitzonderlijke' eiland verdacht groot. Honderden kilometers
ten noorden van San Francisco, in het redwood-gebied, werden de
dorpjes overheersd door anti-oorlogsposters. Ook in Los Angeles
demonstreerden 25.000 mensen bij de Oscar-uitreiking tegen de oorlog;
wel werden ze ver van het theater en de media gehouden.
De
dichtsbijzijndste stad waar een echte pro-oorlogsdemonstratie plaatsvond,
was Sacramento. Toegegeven, ook in San Francisco was er één,
maar die trok slechts honderd deelnemers, hetgeen een van de organisatoren
deed verzuchten dat "deze stad veel te progressief is om de oorlog
te steunen".
Tot
overmaat van ramp trok een door tegenstanders van de oorlog georganiseerde
nep pro-oorlogsdemonstratie op 1 april meer deelnemers. Veel mensen
konden hun ogen niet geloven toen ze deze parodie op de patriottische
rituelen langs zagen trekken.
Toppunt
was een klein black block-regiment in de stoet, die op de etalageruiten
van grote winkels afstormde om ze vervolgens snel met plantensproeiers
en trekkers schoon te maken terwijl de rest van de demonstranten
enthousiast de leus "Bombs are dropping, lets go shopping!" scandeerde.
De demonstratie eindigde met een korte blokkade van de winkel van
het museum van moderne kunst onder het roepen van de leuze: "Fuck
art, let's kill!".
Geheim
Gevraagd
naar een verklaring voor het omvangrijke protest in San Francisco,
deed lokale activisten veelal de schouders ophalen. Ze weten het
niet echt en vertellen dat het tijdens de vorige Golfoorlog in 1991
eigenlijk net zo was. San Francisco heeft natuurlijk een linkse
en activistische traditie. Het was de hoofdstad van de hippies,
een vrijhaven voor homo's en altijd al tamelijk progressief. Dat
heeft een magnetiserende werking gehad op linkse mensen uit heel
de Verenigde Staten.
Veel
mensen in de stad (en het naburige Oakland) zijn bovendien actief
in allerhande directe actiegroepen en collectieven. Anders dan in
de grote steden aan de Oostkust, bestaan er uitgebreide en bloeiende
netwerken. Vreemd genoeg ontbreekt een infrastructuur; uitgesproken
linkse café's, vaste actiecentra e.d. zijn er nauwelijks.
Verder
wordt er gewoon keihard gewerkt. Dat mag calvinistisch klinken,
maar het is misschien wel de belangrijkste verklaring voor het succes
van het protest. Mensen zijn constant in de weer, nieuwe posters
en stickers duiken voortdurend op en worden op lantarenpalen geplakt,
kantoortjes en computers zijn bijna continu in bedrijf. Onder aan
de roltrappen van de metro staan mensen pamfletten uit te delen.
Wat
ook opvalt is dat veel mensen gewend zijn om zelf acties te organiseren
en daarvoor de benodigde middelen binnen handbereik hebben. Zo reden
bij de fietsdemo allerhande geluidsinstallaties mee, of hadden mensen
megafoons bij zich. Handig omdat de demo vaak in kleine groepjes
uiteenvalt en er dan overal geluidsversterking aanwezig is.
Decentraal
De
demonstranten zijn ook inventief in het maken van protestborden,
het optuigen van de fiets e.d. Hier is niets terug te vinden van
de eenheidsworst-monocultuur die veel van de massa-demonstraties
elders in de wereld is gaan kenmerken.
,,Veel
mensen hadden besloten dat de zoveelste giga-demonstratie absoluut
niets uit zou maken'', vertelt een van de actievoerders. ,,Die hebben
we ook wel gehad hoor, de afgelopen maanden, maar we wisten dat
duizenden mensen écht wat zouden willen doen als de oorlog
dan toch uit zou breken.''
Vervolgens
heeft men zich vooral dáár op gericht; op het organiseren
van effectieve vormen van massaal protest, uitgaande van een decentraal
concept waarin het voor iedereen duidelijk is dat mensen ter plekke
zélf moesten besluiten hoe ze te werk zouden gaan. ,,Daardoor
waren we dagenlang ongrijpbaar voor de politie. De politieleiding
zat echt met de handen in het haar en moest toegeven dat ze niet
wist hoe ze de boel weer onder controle kon krijgen.''
Op
video-opnames is te zien hoe ze dit tenslotte toch klaren. Door
gezinnen met kinderen die vreedzaam demonstreerden aan te vallen
bijvoorbeeld. Een van de scènes die veel ophef heeft veroorzaakt,
toont aan hoe een stel ME-ers op een vader afloopt die een peuter
op zijn schouders draagt. Ze trekken de peuter van zijn nek en werken
de vader ("it's my son, it's my son!") tegen de grond, boeien hem
en voeren hem af. Deze beelden, uitgezonden door de website Indymedia,
schijnen zelfs enkele tv-nieuwsprogramma's te hebben gehaald.
Derrie
Het
is een waar kunststuk geweest om een werkbaar recept te ontwikkelen
voor effectieve actievormen die tegelijkertijd een breed spectrum
aan groepen en mensen aanspraken. Dat laatste is in ieder geval
gelukt. Een van de redenen waarom de blokkades zo moeilijk te bestrijden
waren, was dat steeds nieuwe mensen zich erbij aansloten. ,,Je merkte
zelfs wanneer de kantoren uitgingen in de binnenstad, omdat er dan
een nieuwe lading actievoerders bijkwam. Mannen met aktentassen
soms, of verkoopsters met hun uniform nog aan''.
Wát
ook het geheim is voor het succes van San Francisco, de media zijn
het in ieder geval niet. Wat een afschuwelijke derrie zenden die
uit. Protestacties komen alleen in beeld als er iets negatiefs over
gemeld kan worden, verder is het een en al 'leve de oorlog'.
Geen
wonder dat de melding over de sterverslaggeefster Jennifer Jolly
van Fox, die op straat getaart werd, op Indymedia met veel enthousiasme
door lezers werd onthaald. Jolly stond tijdens de eerste dagen van
de vredesprotesten, tegen een achtergrond van geweldloze actievoerders,
op tv te verkondigen hoelang de politie in hemelsnaam zoiets verschrikkelijks
kon blijven toestaan.
Damschijven
Bij
de laatste poging tot een massale actie van burgerlijke ongehoorzaamheid
liet de politie van Oakland, aan de overkant van de baai, zien hoe
ze zoiets opknapt. Er was opgeroepen om op 7 april enkele ingangen
van de haven te blokkeren, omdat daar oorlogsschepen geladen werden.
Al
om 5 uur 's morgens verzamelden zich daar mensen die de bekende
picket-rondjes gingen lopen - als je loopt blokkeer je niet en is
het dus theoretisch niet strafbaar. De officiële begintijd
van de blokkade was 7 uur, maar toen waren er al zoveel mensen dat
alle ingangen geblokkeerd konden worden. Hele straatorkesten liepen
de rondjes mee.
Vervolgens
verscheen er steeds meer ME op straat die de ingangen vrij begon
te maken. Mensen lieten zich hierbij tamelijk eenvoudig wegduwen.
Plotseling barstte het geweld los: zonder waarschuwing werden er
concussiegranaten tussen de demonstranten gegooid die een oorverdovende
dreun veroorzaakten. Ook zoefden en ketsten er voorwerpen langs.
Het bleek hier om een nieuw politiewapen te gaan: houten kogels.
Het zijn houten cilinders met de doorsnee van een damschijf die
per zes tegelijk uit een traangasgeweer geschoten worden. Rijen
motorcops reden herhaaldelijk met een rotgang op de demonstranten
in, waarna van achter hen een nieuw salvo volgde. Ook rubberkogeltjes
en zakjes vol gruis werden hierbij als munitie ingezet. We werden
letterlijk opgejaagd, maar weigerden te vluchten.
Na
een tijdje liepen steeds meer mensen te hinken en mensen die van
dichtbij geraakt waren, vertoonden al snel bloeduitstortingen ter
grootte van een voetbal of hadden last van gebroken vingerkootjes.
Nadat een stel wachtende dokwerkers het ziekenhuis ingeschoten werd,
besloot de bond van dokwerkers die dag het werk neer te leggen.
Ufo's
Die
middag belegden activisten een persconferentie, maar de media gaven
keurig de politieversie weer. Die luidde dat de politie zich genoodzaakt
zag om op te treden omdat ze door de demonstranten bekogeld werd
met stenen en stalen moeren. Een leugen. In een van de kranten werd
de dag erop een agent geciteerd die de ware reden voor het politiegeweld
aangaf: "Wij waren bang dat er veel te veel demonstranten zouden
toestromen en dat we de zaak dan niet meer in de hand zouden hebben".
CNN
presteerde het om de vaste dorpsgek - een meneer die in UFO's gelooft
en daar bij elke demonstratie voor wil waarschuwen - als enige demonstrant
voor de camera te zetten om uit te leggen waar de actie over ging...
Dat
er onder deze omstandigheden, en terwijl het land in oorlog is,
zoveel mensen actief zijn is eigenlijk ongelofelijk. Een plat anti-Amerikaans
verhaal, zoals onder sommige Nederlandse anti-oorlogsgroepen nogal
in zwang is, is dan ook van een onvergeeflijke achterlijkheid. De
VS zijn heel wat meer dan die regeringskliek en wat opgezweepte
burgers. Het is bijvoorbeeld ook het land waar Michael Moores Stupid
White Men het best verkochte boek van het afgelopen jaar was. Hierin
wordt onder andere uitvoerig uit de doeken gedaan dat de republikeinen
een minderheid vormen waar 154 miljoen mensen niet op gestemd hebben.
Kees
Stad
Naar
boven |