Ravage
#5, 4 april 2003
Vredeswakes
in EverQuest
Mogelijkheden
voor digitaal activisme?
In
deze wereld waarin het kapitalisme haar positie razendsnel verstevigt
en verdedigt is het moeilijk aangrijpingspunten te vinden voor verzet.
Vaak bieden domeinen waarbinnen het kapitalisme nog niet zo sterk
ontwikkeld is nieuwe perspectieven. De digitale spelgemeenschappen
bijvoorbeeld waaraan duizenden mensen deelnemen. Of is het al te
laat?
Dagelijks
spelen vele duizenden mensen achter hun computer een spel op internet.
Misschien om even te ontsnappen aan de werkelijkheid. Of om bekende
medespelers te ontmoeten en samen spannende avonturen te beleven.
Bij EverQuest, het meest populaire role-playing-game in de VS, zijn
op ieder moment van de dag 85 duizend spelers actief. Bij het spel
Lineage hebben 4 miljoen actieve spelers zich ingeschreven.
Digitale
gemeenschappen zijn niet alleen een vrijblijvende aangelegenheid,
er blijkt ook tijd te zijn voor het organiseren van verzet. Al sinds
internet buiten de speelruimte van defensie en wetenschappers werd
gehaald en min of meer toegankelijk werd voor westers publiek, is
het een plek geweest voor verzet.
Hackers
proberen websites plat te leggen van multinationals, tactische media
collectieven gebruiken het net om hun informatie te verspreiden
en vele activisten gebruiken het net om contacten te onderhouden
en netwerken in de reële wereld te verstevigen of uit te breiden.
Uit
protest tegen de dreigende oorlog met Irak werden eind februari
nog tienduizenden telefoontjes, faxen en emails verstuurd naar het
Witte Huis en de senaat. Dit werd bestempeld als de eerste virtuele
protestmars.
Met
het toenemen van goedkope breedband verbindingen neemt het spelen
van online spelletjes toe. Ook dit virtuele domein wordt de laatste
tijd steeds vaker gebruikt voor verzet. In de digitale gemeenschap
There.com hebben spelers een vredesdemonstratie georganiseerd tegen
het Amerikaanse beleid ten aanzien van Irak. Verschillende spelers
hebben hun digitale karakters van vredessymbolen voorzien.
In
EverQuest werden na de aanslagen van 11 september wakes met kaarsjes
en zelfs rouwdiensten gehouden. Ook wordt er verzet gepleegd tegen
minder politieke aangelegenheden zoals software storingen in Lineage,
waar honderden spelers tegen protesteerden.
Gemakkelijk
Een
belangrijk voordeel van het organiseren van online demonstraties
of andere acties is dat je lekker in je stoel achter de computer
kan blijven zitten. Van alle gemakken voorzien hoef je niet in de
regen een rondje door de stad te lopen met het risico door politie
in elkaar gemept te worden. Reële lichamen worden bij online
acties niet ingezet. Virtuele lichamen echter wel, en daar zouden
wel eens risico's aan vast kunnen zitten.
Hiermee
samenhangend kan de organisatie van acties snel verlopen. Allerlei
fysieke benodigdheden zoals spandoeken, bakfietsen, geluidsinstallaties,
posters en flyers zijn niet nodig. Virtuele varianten hiervan zijn,
voor een beetje programmeur, veel sneller en goedkoper te maken.
Eveneens is het heen en weer slepen van fysieke goederen volledig
overbodig geworden, en dus een enorme tijdsbesparing.
Het
belangrijkste voordeel van activisme in een digitale gemeenschap
is misschien wel de basis van de gemeenschap zelf. Op het internet
kies je zelf tot welke gemeenschap je wilt behoren. Uit het brede
aanbod kiest iedereen iets wat hem of haar aanspreekt. Bovendien
denk ik dat mensen meer idealen hebben over digitale gemeenschappen
dan reële gemeenschappen. Mensen kiezen niet voor niets een
specifieke gemeenschap uit, en zullen deze gemeenschap volgens een
zeker ideaal willen blijven zien en gebruiken.
McDonald's
Te
verwachten valt dat mensen meer energie en daadkracht over hebben
voor dingen die hun spelletje of digitale gemeenschap bedreigen,
dan voor bedreigingen van reële gemeenschappen. De invasie
van het reële leven door kapitalistische motieven is zo normaal
geworden dat het organiseren van verzet nauwelijks meer bij mensen
op lijkt te komen.
Daarentegen
is een bedreiging van een digitale gemeenschap nog niet zo gewoon
en stimuleert dus verzet. In de nieuwe digitale gemeenschap Sims
Online van Electronic Arts werd er bijvoorbeeld een protestactie
georganiseerd tegen het besluit een McDonald's vestiging in het
spel te bouwen.
In
dergelijke elektronische gemeenschappen zijn kapitalistische motieven
nog minder sterk aanwezig. Bovendien is er nog nauwelijks regelgeving
of wetgeving op het gebied van digitale gemeenschappen. Het zijn
vaak ruimtes waarin de makers van het spel weliswaar de spelregels
hebben bepaald, maar meestal veel ruimte open laten voor omgangsregels.
McDonald's zal niet zomaar een soort digitale politie in kunnen
schakelen om het digitale protest de mond te snoeren, in ieder geval
nóg niet.
In
Brussel wordt er al flink aan de weg getimmerd om vormen van 'cyberterrorisme'
strafbaar te maken. Op 28 februari werd er door de vijftien Europese
ministers een 'raamwerk beslissing' genomen waarin het onderscheid
tussen online protesten en spam of cyberterrorisme is verdwenen.
Toch is er in vergelijking met de reële wereld nog heel veel
mogelijk in het virtuele domein.
Spel
Natuurlijk
zijn er ook nadelen te bedenken van politiek activisme binnen virtuele
werelden en gemeenschappen. Hoe groot is bijvoorbeeld het bereik
van een actie? Stel dat er in EverQuest een protest wordt georganiseerd
die iedereen in deze spelwereld kan aanschouwen, dan zijn er dus
op elk moment 85 duizend mensen. Dergelijke aantallen toeschouwers
worden slechts bij de grootste demonstraties gehaald, en dan alleen
wanneer de reguliere media zin hebben om mee te werken.
Echter
niet elke online gemeenschap is zo groot, en niet iedere speler
zal zich iets van de actie aantrekken. Activisten zullen zich goed
af moeten vragen in welke gemeenschap zij een actie organiseren
en wat ze ermee kunnen bereiken.
Een
tweede nadeel is het virtuele karakter van een protest. Het is gemakkelijk
een link te leggen naar reële gebeurtenissen zoals gebeurde
met de online protesten tegen het VS beleid ten aanzien van Irak.
Toch zal het vaak minder sterk overkomen dan een actie met lichamen
van vlees en bloed. Een spel kan voor veel spelers een spel blijven
en protestacties kunnen als een interessante doch niet voor het
reële leven relevante gebeurtenissen worden gezien.
Democratie
Een
serieuzer nadeel is de macht van de makers van de virtuele gemeenschap
over de spelers. Vaak vraag ik me af hoe het toch kan dat mensen
zich in virtuele werelden zo gemakkelijk overgeven aan het totalitaire
regime van de makers. De makers bepalen hoe de wereld er voor een
groot deel uit ziet, welke bedrijven er hun produkten kunnen verkopen
en aan welke wetten en regels spelers zich dienen te houden.
Er
is geen democratische besluitvorming over veranderingen in het spel
of de wereld. Mogelijk maakt, in tegenstelling tot in de reële
wereld, de vrije keuze je te onderwerpen aan een willekeurige reeks
regels de onderwerping acceptabel. Bovendien lijkt het allemaal
niet zo serieus, maar slechts een spelletje.
Helaas
worden deze spelletjes ontdekt door bedrijven die er hun produkten
proberen te slijten. Virtuele gemeenschappen zijn nieuwe markten
die voor een groot deel nog veroverd moeten worden. Hoe lang zal
het nog duren voordat elke virtuele gemeenschap volledig gecontroleerd
wordt en haar bestaansrecht haalt uit de aanwezigheid van bedrijven.
Zo
worden er bijvoorbeeld al virtuele voorwerpen, die een speler in
een online spel kunnen bevoordelen, verkocht voor keiharde dollars.
Op deze wijze kan een leuk spelletje vervallen tot een strijd waarin
de rijkste speler de machtigste positie kan verkrijgen en zodoende
de meeste invloed uitoefent op de spelomgeving.
Online
actiegroepen
De
relatieve vrijheid die er nog bestaat in het virtuele domein, maakt
het geschikt als werkgebied voor politiek activisten. Zolang wetten
en regels nog zeer minimaal ontwikkeld zijn valt er weinig te vrezen
van repercussies. De marges waarbinnen actie gevoerd kan worden
zijn nog vrij ruim.
Zo
zullen de meest online spellen niet een soort cyberpolitie hebben
die demonstraties uit elkaar slaan, of protestborden vernietigen.
Binnen deze marges is een hoop mogelijk. Radicalere acties zoals
het hacken van websites hebben wel negatieve gevolgen voor het reële
bestaan en dragen daardoor veel grotere risico's met zich mee.
Het
lijkt me een uitdaging eens te proberen met een groep activisten
het virtuele domein te verkennen en te analyseren. Vervolgens kunnen
acties verzonnen en uitgevoerd worden op strategische plekken en
momenten. Ik denk dat actievoeren in het virtuele domein zelfs noodzakelijk
wordt om de toenemende controle van bedrijven en overheden op het
internet te remmen.
Waarschijnlijk
zijn de resultaten van dergelijke acties gemakkelijker te meten
dat die van reële acties vanwege de grootschalige registratie
van digitale activiteiten. Natuurlijk kunnen protesten in de reële
wereld niet vervangen worden, maar nieuwe domeinen kunnen nieuwe
en verrassende mogelijkheden bieden tot verandering.
Open
source
Naast
het zich eigen maken van spel-werelden en gemeenschappen zouden
politieke activisten ook kunnen experimenteren met het opzetten
van virtuele werelden in eigen beheer. Er kan een alternatief geboden
worden voor de vaak totalitaire spel-werelden door de spelers meer
invloed te geven op de wereld waarin ze vertoeven. Door te proberen
mensen de gelegenheid te geven hun idealen in de virtuele wereld
te stoppen, zouden ze de behoefte kunnen krijgen dit ook in de reële
wereld te willen doen. Ook hier geldt dat virtuele vrijheden nooit
reële vrijheden kunnen vervangen.
Er
zou bijvoorbeeld gewerkt kunnen gaan worden aan een open source
virtuele wereld. Door de code openbaar te maken kan iedereen er
dingen aan toe voegen. Een voordeel van een virtuele wereld is dat
deze zo groot is als de geheugen capaciteit van de server, en dat
kan heel groot zijn. Er is in theorie onbeperkte ruimte, in tegenstelling
tot in de reële wereld.
Binnen
een dergelijke wereld kunnen spelers zich organiseren in kleinere
gemeenschappen en hierin hun idealen proberen te verwezenlijken.
Alleen al de discussies die zullen ontstaan zijn de moeite waard.
In een dergelijke virtuele wereld hebben we niet te maken met bestaande
structuren zoals landen, volken, gebouwen, wetten en regels. Alles
moet opnieuw bedacht en besloten worden. Een hele klus natuurlijk,
maar de moeite van het proberen waard.
De
vrijheid op het internet komt steeds meer in het gedrang. Vormen
van protest zijn nodig om de oprukkende commercialisering van het
virtuele domein tegen te gaan. Virtuele gemeenschappen zouden een
aangrijpingspunt kunnen zijn voor dergelijk verzet. Eveneens zouden
virtuele gemeenschappen een podium kunnen zijn voor kritiek op en
protest tegen ontwikkelingen in de reële wereld. Ik ben benieuwd
naar de resultaten van experimenteren met politiek activisme in
online spel-werelden en andere virtuele gemeenschappen.
Herman
van Wietmarschen
Werkplaats
Linkse Analyse Biopolitiek
Bron
Nick
Wadhams, 'Online games increasingly a place for protest, social
activism', Canadian Press 7-2-2003.
Naar
boven |