Uit: Ravage #1 van 10 januari 2003

Brieven: Wat krijgen we nou?

Ravage plaatst artikelen en illustraties die positieve en negatieve reacties kunnen uitlokken. De rubriek Wat krijgen we nou? biedt ruimte aan ingezonden brieven. De brief dient bij voorkeur niet langer te zijn dan driekwart A4-tje. De redactie behoudt zich het recht voor brieven te redigeren en in te korten.

Anarchie in de polder (1)

Het Ravage themanummer over anarchie wordt nogal ontsierd door een provocerend stuk van redactiemedewerker Alex van Veen, die in het artikel 'Anarchie in de polder' de "opstand van Fortuyn" als een evenement met anarchistische trekjes omschrijft. Hoewel het artikel ook enkele behartenswaardige punten bevat, beperk ik me hier tot de kritiek.

In de eerste plaats heeft de "Fortuyn opstand", noch de ideeën van Fortuyn, laat staan de beweging die hij gestart is, in de verste verte iets te maken met anarchisme. Binnen het anarchisme bestaan allerlei stromingen, maar enkele algemene, centrale ideeën ervan staan recht tegenover alles waar Fortuyn voor stond. Anarchisme staat voor een kritische houding tegenover elke vorm van machtsuitoefening en machtsverdeling.

Fortuyns kritiek op "paars" en de "bureaucratie" bevatte geen spoor van wezenlijke kritiek op de Nederlandse staatsmacht. Fortuyn wilde de macht van paars vervangen door de macht van Fortuyn, en zijn kritiek op de bureaucratie betrof enkel het gebrek aan efficiëntie en de te hoge kosten ervan.

Anarchisme staat ook voor autonomie van het individu, en afkeer van autoritarisme en persoonsverheerlijking. Fortuyn gedroeg zich zeer autoritair binnen zijn eigen "beweging" en het is lang geleden dat we in de Nederlandse politiek een dergelijke vorm van misselijkmakende persoonsverheerlijking hebben gekend.

Fortuyns geschop tegen de regenten van paars, en zijn tot in den treure herhaalde belofte dat hij de "gewone man" weer wat te zeggen zou geven in Den Haag, betroffen enkel demagogische trucs om zichzelf in Den Haag in het zadel te helpen. Precies hetzelfde populisme valt te zien bij Berlusconi of destijds bij de Amerikaanse presidentskandidaat Ross Perot: een zogenaamd verzet der heersende elite, enkel om die te vervangen door de eigen elite. Met anarchisme heeft dit allemaal weinig te maken.

Alex beweert echter dat anarchisten in Nederland bijzonder in hun nopjes hadden moeten zijn met de "Fortuyn-opstand". Deze had niet alleen tot "rode oortjes" moeten leiden bij anarchisten; we hadden zelfs al feestend met "jubelacties of andere uitingen van genoegens" de straat op moeten gaan tijdens de Fortuyn-revolutie.

Alex denkt dat Fortuyns bestorming van het Haagse bastion, en zijn "kritiek op het neoliberale paarse kabinet en de bureaucratisering van de samenleving" door radicaal-links gesteund had moeten worden. Fortuyn was volgens Alex namelijk niet rechts ("links of rechts, daar stond hij boven"), terwijl "veel van wat Fortuyn voorstond niet altijd even sympathiek, maar wel vernieuwend" was.

Hij maakt hier twee fouten. In de eerste plaats gaat Alex er van uit dat, omdat Fortuyn "anti-paars" en "anti-bureaucratie" was, hij automatisch door links op handen had moeten worden gedragen. Maar het feit dat iemand tegen paars is, of tegen de bureaucratie, zegt natuurlijk helemaal niets. Dat iemand "vernieuwend" is nog minder.

Het gaat erom vanuit welke ideeën iemand deze positie inneemt, en welke alternatieven hij/zij in de aanbieding heeft. Fortuyns ideeën en alternatieven bieden op zijn zachtst gezegd weinig basis om samen met zijn aanhangers een front te vormen tegen "paars en de bureaucratie". Fortuyn wilde paars vervangen - en dit blijkt overduidelijk uit zijn politieke agenda - door een (door de SP treffend omschreven) pimpelpaars programma. Zijn alternatief voor de "bureaucratisering van de samenleving" was het land laten besturen zoals een Raad van Bestuur een groot bedrijf leidt. Voor een groot deel waren de ideeën van Fortuyn hetzelfde als die van paars, maar dan verder doorgevoerd.

De tweede fout die Alex maakt is het ontkennen van het rechtse karakter van Fortuyns ideeën en Fortuyns opstand. De ideeën van Fortuyn, afgezien van enkele verdwaalde kwinkslagen over het Koninklijk Huis of een borreltafelplan over het afschaffen van land-en luchtmacht, waren wel degelijk rechts tot extreemrechts. Dit geldt voor zijn ideeën over de sociale zekerheid, arbeidsmarktbeleid, politie en justitie, asiel- en integratiebeleid en milieubeleid. De Fortuyn opstand heeft geleid tot een regering en een maatschappelijk klimaat dat rechtser is dan ooit.

Door linkse organisaties, bijvoorbeeld de Socialistische Arbeiderspartij of Eurodusnie, zijn artikelen geschreven waarin gepoogd werd de "Fortuyn opstand" te duiden. Met zijn overige opmerkingen over de weinig florissante positie van radicaal-links in Nederland trapt Alex met veel kabaal een open deur in; deze situatie heeft verder niets te maken met de opkomst van Fortuyn.

Ik vraag me af hoeveel zin het heeft in een links actieblad steen en been te klagen over de apathische, ingepolderde (etc.) anarchistische beweging, vooral niet als het alternatief dat daarvoor geboden wordt bestaat uit het aansluiting zoeken bij de onvrede van de Fortuyn-discipelen.

De kritiek die Alex heeft op de platformorganisatie Keer het Tij deel ik grotendeels, maar als de keuze dan is tussen Keer het Tij of de door Alex getipte Pim Fortuyn Foundation (PFF) dan kies ik toch maar voor de eerste.

Met evenveel sympathie als voor de anti-paarse en anti-bureaucratische ideeën van Fortuyn schrijft Alex over de PFF. Deze organisatie, met als bestuursleden de neo-liberale technocraten Roel in 't Veld en Hans Wiegel, wil "de parlementaire democratie gaan vernieuwen", uiteraard in de geest van Pim, en zou volgens Alex aardig in de richting komen van een organisatie als Eurodusnie.

Ik kan Alex verzekeren dat Eurodusnie net zo weinig te maken heeft met de Pim Fortuyn Foundation als dat Pim Fortuyn te maken heeft met anarchisme.

David Dusnie, Leiden

Anarchie in de polder (2)

Of de opstand van Fortuijn anarchistische trekjes vertoonde? Nee. Anarchisme heeft een lange belangeloze geschiedenis, geleefd en geschreven door mensen met idealen. Fortunisten en hun leider worden en werden gedreven door winst-bejag, persoonsverheerlijking en egoïstisch racisme. Voor een anarchist is als belangrijk voorbeeld het restrictieve vluchtelingenbeleid met de detentie van onschuldige mensen een vette doorn in het oog. Het vergelijken van een beweging die vrijheid en decentralisatie voorstaat met fortunisme is zo dwaas dat je het surrealistisch kunt noemen. Moesten we blij zijn met Pim omdat hij paars onderuit haalde? Ook niet.

De NSDAP voerde in het decennium voor de Tweede Wereldoorlog ook strijdbaar campagne tegen de sociaaldemocratie. Communisten hebben destijds zelfs gezamenlijk met nationaalsocialisten gedemonstreerd tegen de onderdrukking van arbeiders. Marinus van der Lubbe zag het tandenknarsend als een teken aan de wand. Had hij soms ook blij moeten zijn met de nazi's?

Ik begrijp niet waarom Alex zo naar buitenparlementair links uithaalt. Pims plannen waren koren op de molen van CDA en VVD. Ga hun maar vertellen dat ze Pim op hun blote knietjes mogen bedanken. Kortom: je verwijten zijn aan het verkeerde adres.

Fens Wiersma, Leiden

Anarchie in de polder (3)

- Fortuyn een anarchist?

Volgens Alex vertoonde Fortuyn veel anarchistische trekken. Welke dan? Heel wat anarchisten zijn tegen het parlementaire systeem. Vanwege zijn extreem-rechtse ideeën (o.a. tegen artikel 1 van de grondwet, het discriminatieverbod) had Fortuyn ook weinig sympathie voor het parlementaire systeem. Dat maakte deze zeer autoritaire man echter zeker niet tot een anarchist.

Integendeel. Extreem-rechts heeft heel andere kritiek op het parlementaire systeem dan anarchisten. Terwijl anarchisten het parlementaire systeem verre van democratisch vinden, vindt extreem-rechts dit systeem juist té democratisch. Samenwerking tussen anarchisten en extreem-rechts om het parlementaire systeem onderuit te halen zou dan ook zo'n beetje het toppunt van opportunisme zijn en moet daarom worden afgewezen. Het is net zo immoreel als het steunen van aanslagen van Bin Laden (de islamitische tegenhanger van Fortuyn: Bin Laden wil alle christenen bestrijden, terwijl Fortuyn alle islamieten wilde bestrijden) om Bush tegen te werken.

- Fortuyn en de grote partijen

Volgens Alex waren de grote partijen om inhoudelijke redenen bang voor Fortuyn. Waarom zijn ze later dan opgeschoven in de richting van extreem-rechts? De enige redenen dat ze Fortuyn vreesden was dat ze bang waren veel parlementszetels te verliezen en dat hierdoor de politieke stabiliteit in gevaar zou komen. In een situatie dat het moeilijk is een regering te vormen die kan steunen op een kritiekloze meerderheid in het parlement, is het ook moeilijk een nogal rechts beleid er door te drukken.

- Fortuyn en de dierenrechtenbeweging

Alex bespeurt in de dierenrechtenbeweging 'dogmatisme en fanatisme' Als voorbeeld noemt hij de geweldsdiscussie. Men zou er van uit gaan dat het gebruik van geweld sowieso moet kunnen. Het gebruik van geweld tegen dieren zou het gebruik van geweld tegen dierenbeulen zo'n beetje automatisch, in alle gevallen, rechtvaardigen. Over welke activisten hebben we het dan? De radicaalste organisatie, het Dieren Bevrijdings Front, moet niets van gewelddadige acties hebben. Zijn er ondergronds nog mensen actief die gewelddadige acties willen ondernemen? Als dit het geval is, is het de vraag hoe Alex dit weet. Wat de enige bekende uitzondering op de geweldloze regel (Volkert) betreft, moeten we nog maar even wachten op meer informatie over zijn redenen om Fortuyn dood te schieten. Het is nog wat vaag. Naarmate de redenen van Volkert meer te maken hebben met de extreem-rechtse ideeën van Fortuyn wordt de moord begrijpelijker.

- 'Linkse' partijen en actiegroepen

Alex wekt de indruk te vinden dat anarchisten hadden moeten juichen over Fortuyn's ideeën, omdat die ook het inderdaad 'verrotte' parlementaire systeem bestreed. Ook stelt Alex dat radicaal-links zich verre moet houden van partij-politiek. Inderdaad. Verderop echter blijkt Alex juist sympathie te hebben voor een onderdeel van het parlementaire systeem, de SP. Net als deze partij vindt hij het "begrijpelijk" om op basis van vooroordelen islamieten aan te wijzen als zondebokken. Sinds wanneer zijn vooroordelen begrijpelijk? Die zijn toch per definitie nergens op gebaseerd en dus irrationeel, onbegrijpelijk?

Met de SP zouden actiegroepen volgens Alex zelfs een sterke band moeten opbouwen. Als dit inderdaad gebeurt, is het natuurlijk onvermijdelijk dat actiegroepen verlengstukken van de SP worden. Zo zijn partijen nu eenmaal. Ze steunen maatschappelijke initiatieven zo lang ze die kunnen beheersen. Elders in zijn artikel verwijt Alex juist anderen dat ze zich tot verlengstukken van partijen laten maken, iets waar hij juist voor pleit, zij het verlengstukken van alleen de SP.

Hij verwijt "radicaal linkse" organisaties als De Fabel van de Illegaal, de Internationale Socialisten en Nederland Bekent Kleur dat ze zich eenzijdig tegen Fortuyn keerden en de 'linkse' partijen spaarden. Iets dergelijks zou gelden voor 'Keer het Tij'. Ze zouden als verlengstukken van die partijen hebben gefungeerd. Nou, behalve in het geval van Keer het Tij viel daar eigenlijk niet zo veel van te merken. De politieke posities van de drie eerstgenoemde organisaties verschillen ook te veel om ze over één kam te scheren. In ieder geval kozen ze alle drie terecht voor het bestrijden van extreem-rechts.

Hopelijk krijgt de discussie in de loop der tijd een andere wending. Daarbij moet het dan gaan om de vraag hoe we degenen die door de LPF tot zondebokken worden gemaakt kunnen steunen. Solidariteit met hen, met migranten en vluchtelingen, is dan heel belangrijk. Het is ook de enige manier om een einde te maken aan de situatie dat actiegroepen veelal bolwerken van blanken zijn, evenals de kringen waarin de belangrijkste politieke beslissingen worden genomen. Dit is de Nederlandse veriant van apartheid.

Rob Visser, Amsterdam

Naschrift:

Waarom schrijf ik niets over de rechtse opvattingen van Fortuyn, vraagt David uit Leiden zich af. Omdat ik dit in het kader van m'n pleidooi overbodig vond. En had ik er wel bij stil gestaan, zou ik in herhalingen zijn gevallen aangezien ik in eerdere nummers van Ravage uitvoerig over Fortuyns zowel linkse als rechtse opvattingen heb geschreven. (#3 van 5 april en #5 van 17 mei 2002) Die artikelen lokten destijds geen reacties uit. Daarvoor moet je klaarblijkelijk eerst op anarchistische tenen trappen.

Ik wil kort in gaan op het gemak waarmee nu ook weer briefschrijver Rob Visser de persoon Fortuyn plaatst in het extreem-rechtse kamp. Ik vind dat je daar erg voorzichtig mee moet zijn, want voor je het weet is zo'n beetje alles wat openlijk rechts is extreem-rechts, niet eng meer. En hebben de extreem-rechtse organisaties er profijt van.

Fortuyn zei de grenzen te willen sluiten voor economische vluchtelingen. Voor hen is er momenteel in Nederland geen plaats, zo vond hij. Extreem-rechts? Dan is Zalm dat ook, en Balkenende, en Bos natuurlijk, maar ook Kok, Dijkstal. Rob is ervan overtuigd dat Fortuyn Artikel 1 van de grondwet wilde afschaffen. Fortuyn wilde dit artikel laten aanpassen waardoor uitspraken als "Nederland is vol" niet langer strafbaar zijn.

Verder schrijft Rob dat Fortuyn alle islamieten wilde bestrijden. Bij mijn weten ging Fortuyns kritiek op de islam niet veel verder dan dat hij zich ergerde aan een aantal 'achtelijke gewoontes' die een deel van de moslims op basis van hun geloofsovertuiging binnen deze samenleving tentoon spreidt en die als 'uitwassen' worden gekenschetst.

Fortuyn was bepaald geen weldoener, laat ik daar helder over zijn. Niet iemand om mee te sympathiseren. Ongrijpbaar ook. Dan zei hij dit, dan weer dat. Op basis van wat we over de man te weten zijn gekomen - en dat is nog al wat getuige onder meer de tientallen boeken over hem en honderden interviews die inmiddels zijn verschenen - wordt één ding duidelijk: van deze man hadden we weinig te vrezen.

Vrienden, collega's, familieleden van de man: ze waren er rotsvast van overtuigd dat Fortuyn geen talent had om politiek te kunnen voeren. Een boeiende personage, een malle vent, maar te onbekwaam om een partij te kunnen leiden. Trouwens, welke partij? Of durft er nu nog steeds iemand te beweren dat het in luttele tijd bij elkaar gegriste zooitje omhoog gevallen tuinkabouters, wat zichzelf de LPF noemt, een politieke partij heeft voorgesteld?

Naarmate de ster Fortuyn in de prognoses steeg (boven de 50 zetels, in z'n uppie!), kreeg de provocateur (het stempel 'politicus' heeft hij in mijn ogen nooit verdiend) het alsmaar benauwder. Het speelkwartier was bijna om, het geluid van de schoolbel zou weldra klinken. Wat nu als hij in het pluche door de mand zou vallen, z'n beloften loos zouden blijken te zijn geweest? Z'n publiek hem zou laten vallen?

Niet geheel onverwachts stortte hij een maand voor de verkiezingen in en verdween tijdelijk van het toneel. Volgens insiders was hij twee weken later de wanhoop nabij. Zelfs de persoonlijke doodsbedreigingen, waarmee hij al maandenlang zat opgescheept, werden hem teveel. Hij dacht aan onderduiken. Volkert moet hem uit z'n lijden hebben verlost.

Ik begrijp dan ook niet dat delen van radicaal-links er zo stellig van overtuigd zijn geraakt, en klaarblijkelijk nog steeds zijn, dat er een groot gevaar school in de man en diens partij. In 'Anarchie in de polder' koos ik er voor het stormachtige maatschappelijke en politieke klimaat van het afgelopen jaar als een groot meeslepend theaterstuk neer te zetten. En de buitenparlementaire oppositie, de anarchisten in het bijzonder, op de hak te nemen. Ze te vergelijken met apathische toeschouwers die als gevolg van vastgeroeste linkse denkbeelden blijkbaar niet meer in staat zijn te genieten van het spektakel dat politiek heet. Pim Fortuyn een anarchist? Mallerds. Use your imagination.

Heeft de opstand van Fortuyn het politieke klimaat verder verrechtst? Dat zou ook zonder diens invloed wel zijn gebeurd. 'Links' (PvdA) en 'rechts' (VVD/CDA) doen immers al decennia lang aan stuivertjewisselen, al lijkt inmiddels de stoelendans het in populariteit te winnen. Het zou in dit land ook een saaie boel worden indien steevast dezelfde kliek het toneel mag bespelen. Moet er niet aan denken.

De kritiek aangaande m'n suggestie om campagnes te voeren, waarbij ook de SP een rol speelt, met het risico dat je daarmee "een verlengstuk wordt" van de partij, neem ik ter harte. Deze discussie verdient een vervolg, en krijgt die ook.

Alex van Veen



Naar boven

 

 



Ravage
Archief
Overzicht 2003
Overzicht # 1

..