Uit:
Ravage #1 van 10 januari 2003
Brieven:
Wat krijgen we nou?
Ravage
plaatst artikelen en illustraties die positieve en negatieve reacties
kunnen uitlokken. De rubriek Wat krijgen we nou? biedt ruimte aan
ingezonden brieven. De brief dient bij voorkeur niet langer te zijn
dan driekwart A4-tje. De redactie behoudt zich het recht voor brieven
te redigeren en in te korten.
Anarchie
in de polder (1)
Het
Ravage themanummer over anarchie wordt nogal ontsierd door een provocerend
stuk van redactiemedewerker Alex van Veen, die in het artikel 'Anarchie
in de polder' de "opstand van Fortuyn" als een evenement met anarchistische
trekjes omschrijft. Hoewel het artikel ook enkele behartenswaardige
punten bevat, beperk ik me hier tot de kritiek.
In
de eerste plaats heeft de "Fortuyn opstand", noch de ideeën
van Fortuyn, laat staan de beweging die hij gestart is, in de verste
verte iets te maken met anarchisme. Binnen het anarchisme bestaan
allerlei stromingen, maar enkele algemene, centrale ideeën
ervan staan recht tegenover alles waar Fortuyn voor stond. Anarchisme
staat voor een kritische houding tegenover elke vorm van machtsuitoefening
en machtsverdeling.
Fortuyns
kritiek op "paars" en de "bureaucratie" bevatte geen spoor van wezenlijke
kritiek op de Nederlandse staatsmacht. Fortuyn wilde de macht van
paars vervangen door de macht van Fortuyn, en zijn kritiek op de
bureaucratie betrof enkel het gebrek aan efficiëntie en de
te hoge kosten ervan.
Anarchisme
staat ook voor autonomie van het individu, en afkeer van autoritarisme
en persoonsverheerlijking. Fortuyn gedroeg zich zeer autoritair
binnen zijn eigen "beweging" en het is lang geleden dat we in de
Nederlandse politiek een dergelijke vorm van misselijkmakende persoonsverheerlijking
hebben gekend.
Fortuyns
geschop tegen de regenten van paars, en zijn tot in den treure herhaalde
belofte dat hij de "gewone man" weer wat te zeggen zou geven in
Den Haag, betroffen enkel demagogische trucs om zichzelf in Den
Haag in het zadel te helpen. Precies hetzelfde populisme valt te
zien bij Berlusconi of destijds bij de Amerikaanse presidentskandidaat
Ross Perot: een zogenaamd verzet der heersende elite, enkel om die
te vervangen door de eigen elite. Met anarchisme heeft dit allemaal
weinig te maken.
Alex
beweert echter dat anarchisten in Nederland bijzonder in hun nopjes
hadden moeten zijn met de "Fortuyn-opstand". Deze had niet alleen
tot "rode oortjes" moeten leiden bij anarchisten; we hadden zelfs
al feestend met "jubelacties of andere uitingen van genoegens" de
straat op moeten gaan tijdens de Fortuyn-revolutie.
Alex
denkt dat Fortuyns bestorming van het Haagse bastion, en zijn "kritiek
op het neoliberale paarse kabinet en de bureaucratisering van de
samenleving" door radicaal-links gesteund had moeten worden. Fortuyn
was volgens Alex namelijk niet rechts ("links of rechts, daar stond
hij boven"), terwijl "veel van wat Fortuyn voorstond niet altijd
even sympathiek, maar wel vernieuwend" was.
Hij
maakt hier twee fouten. In de eerste plaats gaat Alex er van uit
dat, omdat Fortuyn "anti-paars" en "anti-bureaucratie" was, hij
automatisch door links op handen had moeten worden gedragen. Maar
het feit dat iemand tegen paars is, of tegen de bureaucratie, zegt
natuurlijk helemaal niets. Dat iemand "vernieuwend" is nog minder.
Het
gaat erom vanuit welke ideeën iemand deze positie inneemt,
en welke alternatieven hij/zij in de aanbieding heeft. Fortuyns
ideeën en alternatieven bieden op zijn zachtst gezegd weinig
basis om samen met zijn aanhangers een front te vormen tegen "paars
en de bureaucratie". Fortuyn wilde paars vervangen - en dit blijkt
overduidelijk uit zijn politieke agenda - door een (door de SP treffend
omschreven) pimpelpaars programma. Zijn alternatief voor de "bureaucratisering
van de samenleving" was het land laten besturen zoals een Raad van
Bestuur een groot bedrijf leidt. Voor een groot deel waren de ideeën
van Fortuyn hetzelfde als die van paars, maar dan verder doorgevoerd.
De
tweede fout die Alex maakt is het ontkennen van het rechtse karakter
van Fortuyns ideeën en Fortuyns opstand. De ideeën van
Fortuyn, afgezien van enkele verdwaalde kwinkslagen over het Koninklijk
Huis of een borreltafelplan over het afschaffen van land-en luchtmacht,
waren wel degelijk rechts tot extreemrechts. Dit geldt voor zijn
ideeën over de sociale zekerheid, arbeidsmarktbeleid, politie
en justitie, asiel- en integratiebeleid en milieubeleid. De Fortuyn
opstand heeft geleid tot een regering en een maatschappelijk klimaat
dat rechtser is dan ooit.
Door
linkse organisaties, bijvoorbeeld de Socialistische Arbeiderspartij
of Eurodusnie, zijn artikelen geschreven waarin gepoogd werd de
"Fortuyn opstand" te duiden. Met zijn overige opmerkingen over de
weinig florissante positie van radicaal-links in Nederland trapt
Alex met veel kabaal een open deur in; deze situatie heeft verder
niets te maken met de opkomst van Fortuyn.
Ik
vraag me af hoeveel zin het heeft in een links actieblad steen en
been te klagen over de apathische, ingepolderde (etc.) anarchistische
beweging, vooral niet als het alternatief dat daarvoor geboden wordt
bestaat uit het aansluiting zoeken bij de onvrede van de Fortuyn-discipelen.
De
kritiek die Alex heeft op de platformorganisatie Keer het Tij deel
ik grotendeels, maar als de keuze dan is tussen Keer het Tij of
de door Alex getipte Pim Fortuyn Foundation (PFF) dan kies ik toch
maar voor de eerste.
Met
evenveel sympathie als voor de anti-paarse en anti-bureaucratische
ideeën van Fortuyn schrijft Alex over de PFF. Deze organisatie,
met als bestuursleden de neo-liberale technocraten Roel in 't Veld
en Hans Wiegel, wil "de parlementaire democratie gaan vernieuwen",
uiteraard in de geest van Pim, en zou volgens Alex aardig in de
richting komen van een organisatie als Eurodusnie.
Ik
kan Alex verzekeren dat Eurodusnie net zo weinig te maken heeft
met de Pim Fortuyn Foundation als dat Pim Fortuyn te maken heeft
met anarchisme.
David
Dusnie, Leiden
Anarchie
in de polder (2)
Of
de opstand van Fortuijn anarchistische trekjes vertoonde? Nee. Anarchisme
heeft een lange belangeloze geschiedenis, geleefd en geschreven
door mensen met idealen. Fortunisten en hun leider worden en werden
gedreven door winst-bejag, persoonsverheerlijking en egoïstisch
racisme. Voor een anarchist is als belangrijk voorbeeld het restrictieve
vluchtelingenbeleid met de detentie van onschuldige mensen een vette
doorn in het oog. Het vergelijken van een beweging die vrijheid
en decentralisatie voorstaat met fortunisme is zo dwaas dat je het
surrealistisch kunt noemen. Moesten we blij zijn met Pim omdat hij
paars onderuit haalde? Ook niet.
De
NSDAP voerde in het decennium voor de Tweede Wereldoorlog ook strijdbaar
campagne tegen de sociaaldemocratie. Communisten hebben destijds
zelfs gezamenlijk met nationaalsocialisten gedemonstreerd tegen
de onderdrukking van arbeiders. Marinus van der Lubbe zag het tandenknarsend
als een teken aan de wand. Had hij soms ook blij moeten zijn met
de nazi's?
Ik
begrijp niet waarom Alex zo naar buitenparlementair links uithaalt.
Pims plannen waren koren op de molen van CDA en VVD. Ga hun maar
vertellen dat ze Pim op hun blote knietjes mogen bedanken. Kortom:
je verwijten zijn aan het verkeerde adres.
Fens
Wiersma, Leiden
Anarchie
in de polder (3)
-
Fortuyn een anarchist?
Volgens
Alex vertoonde Fortuyn veel anarchistische trekken. Welke dan? Heel
wat anarchisten zijn tegen het parlementaire systeem. Vanwege zijn
extreem-rechtse ideeën (o.a. tegen artikel 1 van de grondwet,
het discriminatieverbod) had Fortuyn ook weinig sympathie voor het
parlementaire systeem. Dat maakte deze zeer autoritaire man echter
zeker niet tot een anarchist.
Integendeel.
Extreem-rechts heeft heel andere kritiek op het parlementaire systeem
dan anarchisten. Terwijl anarchisten het parlementaire systeem verre
van democratisch vinden, vindt extreem-rechts dit systeem juist
té democratisch. Samenwerking tussen anarchisten en extreem-rechts
om het parlementaire systeem onderuit te halen zou dan ook zo'n
beetje het toppunt van opportunisme zijn en moet daarom worden afgewezen.
Het is net zo immoreel als het steunen van aanslagen van Bin Laden
(de islamitische tegenhanger van Fortuyn: Bin Laden wil alle christenen
bestrijden, terwijl Fortuyn alle islamieten wilde bestrijden) om
Bush tegen te werken.
-
Fortuyn en de grote partijen
Volgens
Alex waren de grote partijen om inhoudelijke redenen bang voor Fortuyn.
Waarom zijn ze later dan opgeschoven in de richting van extreem-rechts?
De enige redenen dat ze Fortuyn vreesden was dat ze bang waren veel
parlementszetels te verliezen en dat hierdoor de politieke stabiliteit
in gevaar zou komen. In een situatie dat het moeilijk is een regering
te vormen die kan steunen op een kritiekloze meerderheid in het
parlement, is het ook moeilijk een nogal rechts beleid er door te
drukken.
-
Fortuyn en de dierenrechtenbeweging
Alex
bespeurt in de dierenrechtenbeweging 'dogmatisme en fanatisme' Als
voorbeeld noemt hij de geweldsdiscussie. Men zou er van uit gaan
dat het gebruik van geweld sowieso moet kunnen. Het gebruik van
geweld tegen dieren zou het gebruik van geweld tegen dierenbeulen
zo'n beetje automatisch, in alle gevallen, rechtvaardigen. Over
welke activisten hebben we het dan? De radicaalste organisatie,
het Dieren Bevrijdings Front, moet niets van gewelddadige acties
hebben. Zijn er ondergronds nog mensen actief die gewelddadige acties
willen ondernemen? Als dit het geval is, is het de vraag hoe Alex
dit weet. Wat de enige bekende uitzondering op de geweldloze regel
(Volkert) betreft, moeten we nog maar even wachten op meer informatie
over zijn redenen om Fortuyn dood te schieten. Het is nog wat vaag.
Naarmate de redenen van Volkert meer te maken hebben met de extreem-rechtse
ideeën van Fortuyn wordt de moord begrijpelijker.
-
'Linkse' partijen en actiegroepen
Alex
wekt de indruk te vinden dat anarchisten hadden moeten juichen over
Fortuyn's ideeën, omdat die ook het inderdaad 'verrotte' parlementaire
systeem bestreed. Ook stelt Alex dat radicaal-links zich verre moet
houden van partij-politiek. Inderdaad. Verderop echter blijkt Alex
juist sympathie te hebben voor een onderdeel van het parlementaire
systeem, de SP. Net als deze partij vindt hij het "begrijpelijk"
om op basis van vooroordelen islamieten aan te wijzen als zondebokken.
Sinds wanneer zijn vooroordelen begrijpelijk? Die zijn toch per
definitie nergens op gebaseerd en dus irrationeel, onbegrijpelijk?
Met
de SP zouden actiegroepen volgens Alex zelfs een sterke band moeten
opbouwen. Als dit inderdaad gebeurt, is het natuurlijk onvermijdelijk
dat actiegroepen verlengstukken van de SP worden. Zo zijn partijen
nu eenmaal. Ze steunen maatschappelijke initiatieven zo lang ze
die kunnen beheersen. Elders in zijn artikel verwijt Alex juist
anderen dat ze zich tot verlengstukken van partijen laten maken,
iets waar hij juist voor pleit, zij het verlengstukken van alleen
de SP.
Hij
verwijt "radicaal linkse" organisaties als De Fabel van de Illegaal,
de Internationale Socialisten en Nederland Bekent Kleur dat ze zich
eenzijdig tegen Fortuyn keerden en de 'linkse' partijen spaarden.
Iets dergelijks zou gelden voor 'Keer het Tij'. Ze zouden als verlengstukken
van die partijen hebben gefungeerd. Nou, behalve in het geval van
Keer het Tij viel daar eigenlijk niet zo veel van te merken. De
politieke posities van de drie eerstgenoemde organisaties verschillen
ook te veel om ze over één kam te scheren. In ieder
geval kozen ze alle drie terecht voor het bestrijden van extreem-rechts.
Hopelijk
krijgt de discussie in de loop der tijd een andere wending. Daarbij
moet het dan gaan om de vraag hoe we degenen die door de LPF tot
zondebokken worden gemaakt kunnen steunen. Solidariteit met hen,
met migranten en vluchtelingen, is dan heel belangrijk. Het is ook
de enige manier om een einde te maken aan de situatie dat actiegroepen
veelal bolwerken van blanken zijn, evenals de kringen waarin de
belangrijkste politieke beslissingen worden genomen. Dit is de Nederlandse
veriant van apartheid.
Rob
Visser, Amsterdam
Naschrift:
Waarom
schrijf ik niets over de rechtse opvattingen van Fortuyn, vraagt
David uit Leiden zich af. Omdat ik dit in het kader van m'n pleidooi
overbodig vond. En had ik er wel bij stil gestaan, zou ik in herhalingen
zijn gevallen aangezien ik in eerdere nummers van Ravage uitvoerig
over Fortuyns zowel linkse als rechtse opvattingen heb geschreven.
(#3 van 5 april en #5 van 17 mei 2002) Die artikelen lokten destijds
geen reacties uit. Daarvoor moet je klaarblijkelijk eerst op anarchistische
tenen trappen.
Ik
wil kort in gaan op het gemak waarmee nu ook weer briefschrijver
Rob Visser de persoon Fortuyn plaatst in het extreem-rechtse kamp.
Ik vind dat je daar erg voorzichtig mee moet zijn, want voor je
het weet is zo'n beetje alles wat openlijk rechts is extreem-rechts,
niet eng meer. En hebben de extreem-rechtse organisaties er profijt
van.
Fortuyn
zei de grenzen te willen sluiten voor economische vluchtelingen.
Voor hen is er momenteel in Nederland geen plaats, zo vond hij.
Extreem-rechts? Dan is Zalm dat ook, en Balkenende, en Bos natuurlijk,
maar ook Kok, Dijkstal. Rob is ervan overtuigd dat Fortuyn Artikel
1 van de grondwet wilde afschaffen. Fortuyn wilde dit artikel laten
aanpassen waardoor uitspraken als "Nederland is vol" niet langer
strafbaar zijn.
Verder
schrijft Rob dat Fortuyn alle islamieten wilde bestrijden. Bij mijn
weten ging Fortuyns kritiek op de islam niet veel verder dan dat
hij zich ergerde aan een aantal 'achtelijke gewoontes' die een deel
van de moslims op basis van hun geloofsovertuiging binnen deze samenleving
tentoon spreidt en die als 'uitwassen' worden gekenschetst.
Fortuyn
was bepaald geen weldoener, laat ik daar helder over zijn. Niet
iemand om mee te sympathiseren. Ongrijpbaar ook. Dan zei hij dit,
dan weer dat. Op basis van wat we over de man te weten zijn gekomen
- en dat is nog al wat getuige onder meer de tientallen boeken over
hem en honderden interviews die inmiddels zijn verschenen - wordt
één ding duidelijk: van deze man hadden we weinig
te vrezen.
Vrienden,
collega's, familieleden van de man: ze waren er rotsvast van overtuigd
dat Fortuyn geen talent had om politiek te kunnen voeren. Een boeiende
personage, een malle vent, maar te onbekwaam om een partij te kunnen
leiden. Trouwens, welke partij? Of durft er nu nog steeds iemand
te beweren dat het in luttele tijd bij elkaar gegriste zooitje omhoog
gevallen tuinkabouters, wat zichzelf de LPF noemt, een politieke
partij heeft voorgesteld?
Naarmate
de ster Fortuyn in de prognoses steeg (boven de 50 zetels, in z'n
uppie!), kreeg de provocateur (het stempel 'politicus' heeft hij
in mijn ogen nooit verdiend) het alsmaar benauwder. Het speelkwartier
was bijna om, het geluid van de schoolbel zou weldra klinken. Wat
nu als hij in het pluche door de mand zou vallen, z'n beloften loos
zouden blijken te zijn geweest? Z'n publiek hem zou laten vallen?
Niet
geheel onverwachts stortte hij een maand voor de verkiezingen in
en verdween tijdelijk van het toneel. Volgens insiders was hij twee
weken later de wanhoop nabij. Zelfs de persoonlijke doodsbedreigingen,
waarmee hij al maandenlang zat opgescheept, werden hem teveel. Hij
dacht aan onderduiken. Volkert moet hem uit z'n lijden hebben verlost.
Ik
begrijp dan ook niet dat delen van radicaal-links er zo stellig
van overtuigd zijn geraakt, en klaarblijkelijk nog steeds zijn,
dat er een groot gevaar school in de man en diens partij. In 'Anarchie
in de polder' koos ik er voor het stormachtige maatschappelijke
en politieke klimaat van het afgelopen jaar als een groot meeslepend
theaterstuk neer te zetten. En de buitenparlementaire oppositie,
de anarchisten in het bijzonder, op de hak te nemen. Ze te vergelijken
met apathische toeschouwers die als gevolg van vastgeroeste linkse
denkbeelden blijkbaar niet meer in staat zijn te genieten van het
spektakel dat politiek heet. Pim Fortuyn een anarchist? Mallerds.
Use your imagination.
Heeft
de opstand van Fortuyn het politieke klimaat verder verrechtst?
Dat zou ook zonder diens invloed wel zijn gebeurd. 'Links' (PvdA)
en 'rechts' (VVD/CDA) doen immers al decennia lang aan stuivertjewisselen,
al lijkt inmiddels de stoelendans het in populariteit te winnen.
Het zou in dit land ook een saaie boel worden indien steevast dezelfde
kliek het toneel mag bespelen. Moet er niet aan denken.
De
kritiek aangaande m'n suggestie om campagnes te voeren, waarbij
ook de SP een rol speelt, met het risico dat je daarmee "een verlengstuk
wordt" van de partij, neem ik ter harte. Deze discussie verdient
een vervolg, en krijgt die ook.
Alex
van Veen
Naar
boven |