Uit: Ravage #1 van 10 januari 2003

Heb lef!

Denk zelf en stem niemand

Geen vertrouwen in 'de politiek'? De stemkaarten van machthebbers kan je ook in een museum stoppen. Speel je eigen spel! Lege stoelen in de Kamer en een volkstribunaal als een eerste stap om de politiek terug te eisen.

Een beetje normaal zappen op tv is er niet meer bij. Het ene politieke programma na het andere dringt zich aan ons op. De burger is politiekconsument en politieke partijen hebben net als ondernemingen maar één doel: zoveel mogelijk winst en dus zetels halen. Deze politiek gaat niet over inhoud, maar over manipulatie en simplisme.

"Eén groot ritueel", betitelde demissionair minister Nawijn (LPF) onlangs het werk van de Tweede Kamer. Duidelijke taal en hij had gelijk. Politiek is een groot ritueel en de verkiezingen zijn modeshows. Maar zo bedoelde Nawijn het niet. Hij had het over de parlementariërs en vond het vervelend dat zij hem telkens in de rede vielen. Nawijn vond dat zijn macht en gezag als minister te veel moest lijden onder de bureaucratie van de Tweede Kamer.

SP-partijleider Marijnissen vroeg om een spoeddebat, waar Nawijn door kamerleden voor ongeloofwaardig, clown en joker werd uitgemaakt. Helaas spraken ze niet over zichzelf en greep Marijnissen het debat niet aan om te herhalen wat hij wél in een boek zegt: dat de Kamer één groot ritueel is, dat het weinig macht heeft en dat partijen onderling de macht verdelen.

Zwembad

Deze opportunistische houding van de SP is typerend voor de politiek in haar geheel. Vond Nawijn dat de Kamer zijn macht als minister beperkte, de kamerleden zagen de uitspraak als een poging hun invloed te beperken. Ze vonden dat de minister hen belachelijk had gemaakt. Ze voelden zich in hun imago en aanzien aangetast en wilden dat rechtzetten door Nawijn belachelijk te maken, niet door de waarheid te vertellen en te erkennen dat hun politiek een groot theater is.

De burger ziet vaak geen verschil tussen Kamer en regering n en terecht. Politiek is een groot zwembad met troebel water. Normaal horen we alleen van plannen die een regering heeft en eens in de zoveel tijd worden we gevraagd ons er ook mee te 'bemoeien' door te stemmen. "Anders gaat de democratie dood", zegt een oude man in een tv-spotje die ons naar de stembus moet trekken. Die democratie is al lang dood, denk ik dan. De verkiezingen zijn een groot ritueel die het systeem een reden moet geven om voort te bestaan.

Verkiezingen zijn slechte modeshows, met politieke partijen die gegeven setjes van consumentenvoorkeuren tot kledingstuk 'stem op mij' maken. Informatie die er toe doet is er niet meer bij. We leven in een 'soundbyte' wereld en een politicus moet in één zin uitleggen wat hij denkt. Zelfs in debatten. 'Anders begrijpt men het niet.'

Politici die de lijst duwen of trekken zijn inwisselbaar: VVD-er Hirsi Ali was ook bij de SP en PvdA in trek, en ook Fortuyn was actief bij diverse partijen. De politicus als fotomodel die de modieuze kleren in een seconde showt en op de catwalk vooral tracht mooi te zijn.

Keuzevrijheid

Geen journalist bijvoorbeeld die zich nog afvraagt of het wel waar is wat een politiko zegt. Alles wordt herhaald op tv en in de krant, en als waarheid gepresenteerd. De politicus is een reclameman of vrouw die het product partij aanprijst en de pers hobbelt daar achteraan omdat het scoort. Domme pers, politieke partijen, en privé-belangen n een incestueuze bende - houden de manipulatie van de massa in stand, en de wereld blijft een teringzooi.

Er is toch keuzevrijheid? "Als je denkt dat de politiek het niet goed doet, moet je juist gaan stemmen", zegt een vrouw op een ander tv-spotje. Die keuze is schijn. Er valt steeds minder te kiezen. De keuze tussen partijen is geen keuze vergeleken met de keuze die ik eigenlijk wil, want zij bieden die keuzes verpakt in setjes aan. Ze bieden een onsje meer of minder, en doen zelf aan bevoorrading van de winkel.

En de volksvertegenwoordigers die ik zou kunnen kiezen, hebben weinig te zeggen. Ze moeten de regering controleren, maar zijn vaker bezig met het verdedigen van de regering of het imago van de partij. De voorzitter van de partij in de Kamer is de bewaker van dit imago en zet iedereen onder druk die niet voor de partijlijn kiest.

Bovendien hebben het grote bedrijfsleven en instituten als de WTO en de EU veel meer te zeggen over politiek en samenleving dan de burger. Onder het mom van 'de economische globalisering en groei' wordt veel macht naar achterkamers geschoven en wordt de halve wereld geprivatiseerd. Kortom, je kan kiezen, maar er valt weinig te kiezen omdat er al voor je gekozen is.

Opheffing

De overheid doet dan ook, samen met het bedrijfsleven, waar het zelf zin in heeft en richt het land in volgens de eigen ideeën, zoals de Betuwelijn laat zien. En als de overheid fouten in de uitvoering maakt, wordt dat in de doofpot gegooid, zoals de bouwfraude, de Bijlmerramp en Srebrenica. Of het duurt jaren tot ze onder druk van de publieke opinie verantwoording aflegt.

Kent de staat wel verantwoordelijkheid? Bij de brand van het Volendamse café Het Hemeltje en de vuurwerkramp in Enschede blijft de overheid buiten schot. Inmiddels zitten de werknemers van de vuurwerkfabriek wel achter tralies. Waar blijven de verantwoordeljke politici en ambtenaren? Die hebben hun mond vol van veiligheid, politie, harder straffen, fouilleren en identificeren. Ze zwijgen over de eigen schuld en boete en over het gevaar van de staat.

Hier moet allemaal maar eens verandering in komen. Aan de zijlijn roepen dat het anders kan, biedt alleen net zo weinig als stemmen. We moeten de politiek opeisen en het allemaal zelf doen. We hebben die politici en partijen helemaal niet nodig om samen te leven. Eigenlijk houdt de politiek die vooruitgang tegen. Daarom moeten wij het zelf doen en met alternatieven komen om dit proces op gang te helpen. Weg met de politici, we doen het zelf wel!

Volkstribunaal

Een eerste stap om de politiek op te eisen, zou een volkstribunaal kunnen zijn. Politici, regeringsleiders en bestuurders in het bedrijfsleven moeten voor dit tribunaal verantwoording afleggen over de prijzen in euro's, falende NS-treinen en de verdwenen foto's van Srebrenica, over Volendam en Enschede, aapjes met HIV in kleine hokjes, corruptie, hogere prijzen voor overbodige bouwprojecten, et cetera.

Celstraffen opleggen lost weinig op, want dat leidt alleen maar tot meer repressie. Het tribunaal zou ze in plaats daarvan kunnen confronteren met hun fouten en de gevolgen daarvan, door ze bijvoorbeeld opbouwwerkzaamheden te laten verrichten in Bosnië, in een arm land te laten wonen, met de trein te laten reizen, of door ze in Irak ergens vlak bij een bombardement te stallen.

Alternatieve taakstraffen heet zoiets. En waarom zien we afgetreden politici telkens weer terug in het bedrijfsleven, bij lobbyorganisaties of internationale instellingen, ook als ze grove fouten hebben gemaakt? Zien we ze niet veel liever een taakstraf vervullen?

Het tribunaal zou uit een wisselende groep mensen kunnen bestaan. Willekeurig geloot uit de bevolking. Parlementariërs kunnen het niet. Zij hebben zelf veel te verbergen en zijn - zoals de commissie Bouwfraude bewijst door corruptie bij ambtenaren niet te onderzoeken - niet geïnteresseerd in de waarheid. Bovendien zijn ze onderdeel van het probleem, en geen oplossing. Het is eerder denkbaar dat zij voor het tribunaal moeten komen dan dat ze straffen mogen bedenken.

Democratie

Een volkstribunaal als een eerste stap om de politiek op te eisen. Want waar het om draait is om de politiek uit de handen van de staat en parlementsleden te halen en de gemeenschappelijke vrijheid om zélf te bepalen hoe te leven bij onszelf neer te leggen. Politici kun je niet vertrouwen, die willen vooral de eigen macht behouden.

Het is dus tijd voor iets anders. Maar met de opkomst van de LPF en de Leefbaar partijen viel er op de opiniepagina's van kranten te lezen dat mensen zelfs minder democratie willen om bewegingen als de LPF tegen te houden. We zouden een nieuw censusrecht moeten invoeren waarbij de intelligentie bepaalt of iemand mag stemmen.

De oplossing is juist meer democratie, niet minder. Hoe meer macht er wordt gedeeld hoe democratischer en intelligenter ermee wordt omgegaan. Wat zou er gebeuren als mensen zelf beslissingen nemen? Ze gaan discussiëren en zich verdiepen. Er ontstaat democratie.

Juist het systeem van ongelijke toegang tot machtsmiddelen zoals we dat kennen, leidt ertoe dat mensen manipuleren en anderen doofstom houden. Dit is niet alleen zichtbaar op landelijk en lokaal politiek niveau, maar ook wereldwijd waar miljarden mensen geregeerd worden door duizenden economische en politieke 'leiders' en vertegenwoordigers. Vind je het gek dat de ongelijkheid toeneemt.

Maar dit betekent niet dat we naar een democratie moeten gaan van dagelijkse referenda. Het gaat erom dat de macht bij de mensen zelf komt te liggen, op het lokale niveau, en dus niet gecentraliseerd in handen van vertegenwoordigers. Het leven moet eenvoudiger.

Blanco

Stemmen en vertegenwoordigers zouden niet-democratische systemen alleen maar verder helpen. Ik weiger dit spel dus te spelen, net zoals ik weiger vlees te eten. Het is ethisch onverantwoord, het levert me een schuldgevoel en ik voel me er niet lekker bij. Alternatieven genoeg trouwens. Want net zoals je erachter komt wat je allemaal met groenten kan, als je met het eten van vlees stopt, kom je erachter wat met democratie allemaal kan, als je geen vertegenwoordigers in de Kamer wil.

Wie niet op een van de politieke partijen wil stemmen, maar de verkiezingen op 22 januari niet voorbij wil laten gaan, heeft een klein probleem. Blanco stemmen is in Nederland nog steeds niet mogelijk. Als je geen hokje invult of juist alle hokjes, of gewoon een mooie tekening maakt, wordt je stem ongeldig verklaard. Ook bij de stemmachines is je stem ongeldig als je drukt op de knop rechts bovenin, zonder een andere knop ingedrukt te hebben.

Maar ongeldig of niet, blanco stemmen is een daad van verzet en een teken dat je het niet eens bent met de politiek. Het is een goed alternatief voor niet stemmen en niets zeggen. Om dit blanco stemmen een extra effect te geven, zouden de stemmen naar verhouding ook lege stoelen in het parlement moeten krijgen. Dan worden de heren en dames politici er op hun driedaagse werkweken mee geconfronteerd dat niet iedereen ze accepteert.

Aan de andere kant van de Noordzee is onlangs de Unrepresented Peoples Party (Partij van Onvertegenwoordigde Mensen) opgericht. De partij komt op voor vijftig procent van de stemgerechtigden die bij de Britse verkiezingen niet stemmen. Het vindt dat politiek geen recht meer heeft om beslissingen te nemen. De partij is sinds kort ook op het Europese vasteland te vinden. Het stelt zich niet verkiesbaar, maar ook in Nederland zal het op 22 januari 2002 de aanhang zien groeien.

Robin van Stokrom