|
Wie opent de aanval? Amsterdam, broedplaats van militaire handel Advertenties in de media romantiseren de rol van de soldaat in de moderne krijgsmacht. Op diverse plaatsen in het land voeren burgers actie tegen het leger en de wapenproducenten. In hun ogen is het militarisme per definitie een onderdrukkend systeem, gebaseerd op geweld. In Amsterdam lijkt het protest sinds de afschaffing van de dienstplicht te zijn weggeëbd. Is het tijd voor een nieuw lokaal antimilitaristisch initiatief?Begin jaren tachtig had je de Wilde Wegwijzer, een uitgave van de antimilitaristische groepering Onkruit. Een handig naslagwerkje voor activisten die zich tegen het militarisme en justitie wilden keren. Een dergelijk boekwerkje bestaat niet meer, maar dat betekent niet dat er in Amsterdam geen objecten voor antimilitaristische acties meer te vinden zijn. Integendeel. De met zwarte schoenpoets versierde mannelijke en vrouwelijke tronies staren je daar vanuit de abri's - zoals overal in Nederland - aan en zijn een mooi doelwit voor meer of minder grappig bedoelde verfacties. Het in Buitenveldert gevestigde reclamebureau D'Arcy Dialogue verzorgt in opdracht van de Landmacht de ontwerpen voor de reclame-zuilen en advertenties, terwijl het nieuwe logo voor defensie is ontworpen door het Amsterdamse reclamebureau Total Design. (de reclame voor de Luchtmacht wordt overigens ontworpen door bureau ARA, die van de Marine door PerzoneelZaak, beiden gevestigd in Rotterdam) Verder zetelen er tal van uitgeverijen in de hoofdstad, die menig tijdschrift en dagblad voorzien van defensie-advertenties die de naar avontuur snakkende scholier naar verre spanningsgebieden moeten lokken. Om maar te zwijgen over de Banenwinkel van defensie, die in de hoofdstad al jaren ongemoeid wordt gelaten. Ook liggen er regelmatig marineschepen aangemeerd aan de Passengers Terminal in de Amsterdamse haven. Vorig jaar nog een paar uit Turkije. Een prachtig doelwit voor een meer of minder vriendelijke actie. Verder spelen Schiphol en de Amsterdamse haven een belangrijke rol in de doorvoer van militair materieel voor de NAVO. Keuring De belangrijkste kazerne van Amsterdam is het marine complex (MKAD) aan de Kattenburgerstraat. In deze kazerne doet de Defensie Organisatie voor Werving en Selectie haar uiterste best nieuwe rekruten te werven. Naar eigen zeggen komen er iedere dag 100 mensen voor keuring naar de kazerne. Defensie is de grootste aanbieder van banen in Nederland. Jaarlijks zullen hiervoor meer dan 30 duizend personen moeten worden goedgekeurd die daarvoor naar Amsterdam komen. Tijdens de Eurotop vormde de MKAD een belangrijke spil in de organisatie van de beveiliging. Bovendien is de kazerne de thuisbasis voor de commandant militaire middelen Amsterdam/IJmond en houdt een wiskundig centrum zich bezig met het ontcijferen van berichten die elders in Nederland uit de ether zijn gehaald. Op de MKAD zijn de afgelopen jaren vooral de opleidingen verdwenen. Het wordt tijd dat er weer een actueel overzicht komt van de handel en wandel op deze kazerne. Opleidingen voor defensie worden in de regio Amsterdam nog wél verzorgd. De leerlingen bedrijfsopleiding VTOC Fokker in Oude Meer assisteren bij onderhoud van de F-16 straaljagers van de Luchtmacht. Na hun opleiding gaan de hulpmonteurs door naar de vliegbasis Volkel. De andere Amsterdamse kazerne, de Kolonel Six kazerne (vernoemd naar een extreem-rechtse verzetsleider uit de Tweede Wereldoorlog) zal in 2002 verdwijnen. Wapenindustrie In Nederland wordt per jaar voor ongeveer 3 miljard gulden aan wapens en wapensystemen geproduceerd, waarmee ongeveer 12.000 personen hun brood verdienen. Van die wapens wordt ongeveer 1/3 geëxporteerd; de ene helft is voor NAVO-landen bestemd en de andere helft voor niet-NAVO-landen. Om deze industrie draaiende te houden, besteedt de overheid enige honderden miljoenen per jaar aan subsidies voor onderzoek en productie en neemt bovendien het overgrote deel van de productie af. Daarnaast werkt de overheid mee aan de promotie op wapenbeurzen. Voor de Nederlandse economie is het een niet zo heel belangrijke industrietak. Toch wordt er altijd weer geschermd met het feit dat deze industrie van belang is voor de werkgelegenheid en de technologische kwaliteit van de Nederlandse industriële sector. Om met dat laatste te beginnen: sinds enige jaren is er geen spin-off meer van militaire productie naar civiele, maar van civiele productie naar militair. Dat komt vooral door het belang van de IT-sector. Het is overigens wel zo dat subsidies voor de militaire industrie niet onder handelsakkoorden, zoals de WTO verdragen vallen, waardoor overheden de vrijheid hebben hun militaire sector te steunen. Bedrijven maken daar natuurlijk handig gebruik van en sluizen technologie door naar civiele onderdelen. Ook het tweede argument, de werkgelegenheid, kan doorverwezen worden naar de prullenbak. Er is een schreeuwend tekort aan goed opgeleide techneuten en het blijkt dat deze snel een andere baan kunnen vinden. Vanuit dit oogpunt bezien zou je toch denken dat de besteding van de enorme subsidies voor techneuten binnen de militaire wapenindustrie bij de milieutechnologie beter op z'n plaats zou zijn. Er zijn daarnaast natuurlijk veel zwaarder wegende argumenten tegen de wapenindustrie op te noemen: wapens verhogen spanningen in de wereld, worden ingezet bij mensenrechten schendingen en gaan ten koste van uitgaven waar een mens veel meer aan heeft. Wapenproductie In dit artikel zullen we verder vooral ingaan op de wapenhandel en de defensie-industrie in Amsterdam en directe omgeving. De meeste aandacht zal uitgaan naar Stork en zijn luchtvaart-poot. De vijf grootste militaire bedrijven van Nederland nemen ongeveer 60 procent van de gehele wapenproductie voor hun rekening. Dit zijn: de Schelde (Vlissingen), de RDM (Rotterdam), Fokker (onderdeel van Stork), Hollandse Signaal Apparaten (Hengelo) en Balast Nedam Int. Het bedrijf Stork zit onder andere op Schiphol en in Amsterdam (hoofdkantoor) terwijl Balast Nedam het hoofdkantoor in Amstelveen heeft. (zie kader voor overige Amsterdamse defensiebedrijven). De Nederlandse defensie-industrie is vooral sterk in twee sectoren: communicatie-, commando- en besturingssector en de vliegtuigbouw. Met name de vliegtuigbouw is dominant aanwezig in de regio Amsterdam. Naast Stork vooral in hoedanigheid van het Nationaal Lucht en Ruimtevaart laboratorium (NLR). Bovendien zetelt in Amsterdam het hoofdkantoor van de grootste wapenproducent van Europa, het European Aeronautic Defence and Space Company (EADS). Tenslotte is er nog de Nederlandse Krediet Maatschappij (NCM), een bank die voor de overheid risicovolle exportorders van kredieten en leningen voorziet. In Amsterdam worden wapens ontworpen, gemaakt, gefinancierd en geëxporteerd. Schiphol is niet alleen een handige mainport voor de NAVO, ook wapenhandelaren maken gebruik van de luchthaven. Via Schiphol gaan wapens naar vrijwel alle landen en in forse hoeveelheden. Alleen de KLM vervoert per maand al zo'n 100 vrachten met wapens (voor andere luchtvaartmaatschappijen ontbreken tot nu toe de gegevens). Bestemmingen zijn o.a. Indonesië, Turkije, Sierra Leone en Colombia. Stork In hartje Amsterdam treffen we het hoofdkantoor van de Nederlandse machinebouwer Stork aan. In de jaren tachtig deed de Pakistaanse kerngeleerde Khan in het complex van Stork, gelegen aan de Czaar Peterstraat, zijn contacten op voor het verwerven van de kennis die mede aan de basis stond van de Pakistaanse kernbom. Stork is nog steeds een belangrijke wapenproducent. In het laatste halfjaar heeft Aerospace Group, onderdeel van Stork, haar bedrijfsresultaten versterkt. Denk hierbij aan de opdracht voor de Europese helikopter NH-90, de kansrijke positie rond het Amerikaanse Joint Strike Fighter project als opvolger van de F-16, en de zeer onlangs gescoorde opdracht voor stimulatoren ten behoeve van het Amerikaanse Javelin anti-tankwapen. Over een kleine tien jaar wil Nederland een nieuw gevechtsvliegtuig kopen. Al jaren wordt er nu gewerkt aan het ontwerp. Bij Stork werkt men daar gaarne aan mee. De Nederlandse overheid heeft er al 200 miljoen gulden ingestoken. Dat bedrag is grotendeels naar Stork gegaan. Wil ook de Nederlandse overheid deelnemen dan moet er alleen al 2,7 miljard gulden bij om met de VS mee te mogen doen aan de ontwikkeling van de Joint Strike Fighter (JSF). Overigens willen ook minder democratische landen als Turkije en Singapore meewerken aan de ontwikkeling van de JSF. Niet alleen Turkije en Singapore worden door deze samenwerking in de toekomst voorzien van Nederlandse wapensystemen. Aangezien de JSF de beoogde opvolger is van de F-16 wordt ook een voorschot genomen op leveringen aan die landen die de afgelopen decennia F-16's afnamen, waaronder Egypte, Israël, Indonesië, Turkije en Zuid-Korea. Momenteel werkt de NAVO weer aan het opvoeren van de spanningen in de wereld door het ontwikkelen van een schild tegen raketten: het zogenaamde Theater Missile Defence (TMD). TMD is een uitgeklede variant op het welbekende Star Wars project van de jaren tachtig en betekent een verdere militarisering van onze wereld. De Stork vestiging in Hoogerheide sleepte onlangs een opdracht binnen mee te werken aan de ontwikkeling van de gemoderniseerde Patriot. Dit is een van de systemen die binnen dit schild een rol gaat vervullen en waarvoor o.a. Taiwan, Zuid-Korea, Duitsland, Nederland en Griekenland belangstelling hebben. Aanzet Dat actievoeren tegen militaire ontwikkelingen sinds de jaren zeventig en tachtig minder in zwang is, betekent niet dat er helemaal niets meer gebeurt. Oost-Brabant is ondergekladderd met leuzen tegen het leger. Megafestaties worden opgeluisterd met een bezoek van Onkruit Vergaat Niet!, protesten bij Volkel nemen toe in aantal en omvang. Diverse bussen vertrokken de afgelopen jaren naar wapenbeurzen in Engeland en Frankrijk, terwijl in Den Haag de enige wapenbeurs van Nederland werd weggepest. Maar in Amsterdam is het stil, terwijl daar zoveel te doen is. Antimilitaristische actiegroepen als Vereniging Dienstweigeraars, Onkruit, BONK en MariNee hebben in het verleden bewezen dat ook de hoofdstad een indrukwekkende traditie kent van antimilitaristische initiatieven. Met tot de verbeelding sprekende acties werd het militaire systeem om de haverklap lastig gevallen en in diskrediet gebracht. Op de eerstvolgende bijeenkomst van de Vrije Zone, die op 9 december in Amsterdam wordt gehouden, willen we een aanzet geven tot de oprichting van een splinternieuw lokaal antimilitaristisch initiatief. Met een beetje goede wil ontstaat er een actiegroep die zich in de toekomst richt op het militarisme in het algemeen en/of Stork in het bijzonder. Wij zijn er klaar voor. Martin
Broek
|
||