Uit:
Ravage #15 van 21 november 2003
'Nederlandse
justitie neigt naar lakeiengedrag'
Gesprek
met advocaat Victor Koppe
Volkert,
Juanra, Maarten, Mullah Krekar, prinses Margarita, leden van het
Clickfonds. Advocaat Victor Koppe verdedigt zowel vermeende terroristen
als beurshandelaren en leden van het koninklijk huis. ,,Iedere burger
heeft het recht om beschermd te worden tegen de willekeur van de
staat.''
Victor
Koppe werkt sinds 1998 op een Amsterdams advocatenkantoor waaraan
onder meer ook Brigitta Böhler, Stijn Franken, Marq Wijngaarden
en Michiel Pestman verbonden zijn. Geruchtmakende advocaten die
bekend staan om hun politieke engagement.
Koppe,
geboren in 1964 in Soest, groeide op in een redelijk traditioneel
gezin. ,,Ik heb drie broers en, je zult het verrassend vinden, mijn
vader was politieambtenaar'', zegt Koppe. Hij heeft een aangenaam
zachte stem en oogt als een vriendelijke en rustige man.
U
heeft vogels van uiteen lopende pluimage verdedigd. Wat was uw meest
intrigerende zaak?
,,Dat
zijn er eigenlijk meerdere geweest. Met name de uitleveringszaken,
zoals de zaak van de Catalaan Juanra, vond ik intrigerend. Vanwege
zijn persoon en het inzicht dat ik kreeg in de wijze van werken
van de Spaanse justitie. Uiteindelijk is die zaak in Nederland volgens
de 'spelregels' verlopen.
Dat
is niet het geval geweest in de zaak van Mullah Krekar, een andere
intigrerende zaak. Krekar is woonachtig in Noorwegen en leider van
de organisatie Ansar al Islam. September vorig jaar werd hij op
Schiphol aangehouden, aan de vooravond van de oorlog in Irak. Hij
werd er van verdacht de verbindingspersoon te zijn tussen Saddam
Hoessein en Al Qaeda. ,,Het is evident dat de Amerikanen achter
deze aanhouding zaten. Krekar heeft vier maanden in detentie gezeten.
De Amerikanen wilden hem, in de aanloop van de oorlog in Irak, een
tijdje 'uit de lucht' houden. Ansar al Islam is een belangrijke
radicale organisatie in het Koerdische gebied in Noord-Irak. Krekar
was de Amerikanen een doorn in het oog.
,,Ik
vind het nog steeds zeer schokkend wat er met deze man is gebeurd.
Minister van Justitie, Piet Hein Donner, is op een schandalige wijze
met deze man omgesprongen, uitsluitend om de Amerikanen een dienst
te bewijzen. Dan heb ik het nog niet eens over de plotselinge uitzetting
in het holst van de nacht naar Noorwegen, terwijl dat juridisch
volstrekt onmogelijk is. Ze hebben hem uiteindelijk vier maanden
vast gehouden op grond van een uitleveringsverzoek aan Jordanië,
om hem vervolgens zonder iemand te waarschuwen naar Noorwegen uit
te zetten. Mijn kantoorgenoot Strooij en ik hebben geprobeerd die
uitzetting te verhinderen, waarop we werden aangehouden en vier
uur vastzaten.
,,Waar
het om gaat is dat in de zaak Krekar de regels en het recht opzettelijk
met voeten getreden zijn, uitsluitend om de Amerikanen een dienst
te bewijzen. Hier zie je wat er kan gebeuren als politiek zich boven
het recht verheft.
U
verdedigde enkele verdachten in de Clickfondszaak. Deze beursfraudezaak
wordt beschouwd als een uitwas van het moderne kapitalisme. Deze
mensen handelden met voorkennis ten behoeve van hun eigen gewin.
Hoe valt deze zaak te rijmen met uw politieke engagement?
,,Dat
valt buitengewoon goed met elkaar te rijmen. Een advocaat heeft
als taak er voor te zorgen dat wie dan ook een eerlijk proces krijgt.
Een van de belangrijkste regels van het recht in Nederland is dat
iedereen onschuldig is tot het tegendeel bewezen wordt geacht door
een rechter. Dat geldt ook voor mensen die van voorkennis worden
verdacht.
,,Daar
komt bij dat je je nooit vereenzelvigd met datgene waarvan iemand
verdacht wordt. Ons kantoor heeft Volkert van de Graaf bijgestaan.
Dat wil nog niet zeggen dat we het goed vonden wat hij gedaan heeft.
Ik vind het veel fundamenteler dat iedere burger het recht heeft
beschermd te worden tegen de willekeur van de staat. Op basis van
die drijfveren kan ik net zo goed iemand bijstaan die van beursfraude
wordt verdacht. Zeker in de Clickfondszaak heeft het openbaar ministerie
op een schandalige manier geopereerd. Dat is op niet mis te verstane
wijze afgestraft door de rechter.
U
heeft het afgelopen jaar onder meer de activisten Maarten Blok en
Juanra Rodriguez verdedigd tegen uitlevering. Juanra werd uiteindelijk
uitgeleverd aan Spanje. In een vraaggesprek met Het Parool zei u
dat Nederland gidsland is als het gaat om uitleveringen. Aan negen
van de tien verzoeken om Nederlandse burgers uit te leveren, wordt
gehoor gegeven. Enig idee waarom de Nederlandse rechtsspraak zo
welwillend is?
,,Rechters
doen uiteindelijk niets anders dan datgene wat de politiek al vele
jaren geleden besloten heeft. De grondwet is er destijds zelfs voor
gewijzigd om dat mogelijk te maken. Het verwijt heeft betrekking
op de minister van Justitie. Uitlevering van burgers is voor Nederland
geen verplichting. In de meeste gevallen kan men iemand hier in
ons land vervolgen.
,,Maarten
bijvoorbeeld kan hier voor de rechter komen en terechtstaan. Waarom
moeten we hem uitleveren aan Zweden als hij daar iets misdaan zou
hebben? Nederland en Engeland zijn, om heel verschillende redenen,
de enige landen die dat doen. Onbegrijpelijk. Je zou als land wat
meer bescherming moeten bieden aan je eigen onderdanen.
Juanra
wordt ervan verdacht inlichtingen te hebben doorgespeeld aan een
ETA-commando over mogelijke doelwitten van aanslagen. Daarnaast
zou hij informatie hebben doorgespeeld waardoor de voorzitter van
de rechtse groepering Cedade vermoord had kunnen worden. Deze opzet
faalde omdat de politie het commando oprolde. Heeft u in het kader
van uw verdediging aanwijzingen in handen gekregen die deze aantijgingen
enigszins ondersteunen?
,,Nee,
volstrekt niet. Volgens mij is deze hele beschuldiging compleet
uit de lucht gegrepen.
Waarom
aast de Spaanse overheid dan op deze man?
,,Tijdens
de gehele procedure heb ik betoogd dat de Spaanse autoriteiten vooral
geïnteresseerd zijn in Juanra vanwege de kennis die hij heeft
van de globaliseringsbeweging en de sociale bewegingen in Barcelona.
Om die informatie los te peuteren zullen ze hem moeten folteren.
Gelukkig is dat tot nu toe niet gebeurd. Hij houdt zijn mond en
dus hebben ze niet zoveel aan hem. Maar het lijkt er op dat ze hem
met een onzinnige aanklacht in handen wilden krijgen.
,,Het
belangrijkste bewijs beslaat twee A4-tjes met de biografie van die
voorzitter van Cedade. Daar staat op wanneer hij geboren is (lacht),
en op welke universiteit hij gezeten heeft. Als er nou had gestaan
dat hij iedere morgen om 8 uur opstaat en met een groene auto die
en die route rijdt, dan zou je je kunnen voorstellen dat Juanra
misschien iets van plan zou zijn geweest met deze man. Nu is deze
beschuldiging zowel op grond van het bewijsmateriaal als in algemene
zin volstrekt flauwe kul!
Vanaf
de eerste rechtszitting heeft u ter voorkoming van uitlevering van
Juanra naar voren gebracht dat de kans groot is dat hij tijdens
verhoor in de gevangenis gemarteld zou worden. U baseerde dit vermoeden
op rapporten van onder meer Amnesty. Tot nu toe lijkt van marteling
geen sprake. Zou het feit dat minister Donner voorafgaande aan de
uitlevering heeft gezegd dat Juanra geen gevaar loopt tijdens de
verhoren hierin een rol hebben gespeeld?
,,De
Spaanse ambassade zal deze zaak ongetwijfeld met belangstelling
gevolgd hebben en aan de Spaanse autoriteiten gemeld hebben dat
de vrees voor marteling in ieder geval bij de verdediging aanwezig
was. Ook de rechtbank van Amsterdam heeft gezegd dat Juanra niet
in eenzame opsluiting mocht en was er niet erg gerust op dat hij
niet zou worden gemarteld. Het is goed mogelijk dat dit inzicht
door de Spaanse ambassadeur is overgebracht aan de Spaanse autoriteiten,
en dat hij om die reden met geen vinger is aangeraakt. Maar het
blijft gissen.
Is
uw rol als advocaat uitgespeeld nu Juanra in de Spaanse gevangenis
zit?
,,Nee
allesbehalve dat. Ik wil nauwgezet volgen wat daar gaat gebeuren.
De uitlevering is voor een deel niet toelaatbaar verklaard. Juanra
zou ook koerier zijn voor de ETA en de rechtbank heeft gezegd dat
hij daar niet voor uitgeleverd kon worden. Als hij daar toch voor
wordt vervolgd, wil ik daarvan op de hoogte zijn.
,,Het
belangrijkste bewijs tegen Juanra is afkomstig van een door foltering
verkregen verklaring van een medeverdachte. Ik wil weten of dat
gebruikt gaat worden als bewijsvoering. Ik blijf die zaak dus nauwgezet
volgen in nauw contact met zijn Spaanse advocaat.
Onlangs
verloor u het uitleveringsproces van Maarten Blok. Deze man moet
aan Zweden worden uitgeleverd om in Göteborg terecht te staan
op verdenking van lichte mishandeling van een ME-er. Dit vrij onschuldige
vergrijp is geen aanleiding om zo iemand uit te leveren. Toch voldoet
de Amsterdamse rechtbank aan het Zweedse verzoek. Enig idee waarom?
,,Omdat
de rechtbank het recht toepast. Dat zegt dat Nederland vertrouwt
op het rechtssysteem in Zweden. We leveren onze eigen onderdanen
uit, weliswaar onder een aantal voorwaarden en garanties.
,,Nogmaals,
het probleem ligt niet zozeer bij de rechter, maar bij de politiek
en bij de wetgever. Minister Donner had makkelijk kunnen besluiten
om Maarten hier te vervolgen. Die bevoegdheid is er, maar de minister
van Justitie laat altijd uitlevering prevaleren boven de mogelijkheid
om iemand hier te vervolgen. De Nederlandse justitie heeft de neiging
om een soort lakeiengedrag te vertonen. Ze is bang voor het buitenland,
bang om iets terug te horen. Misschien is dit wel gebaseerd op 300
jaar geschiedenis waarin iedereen te vriend werd gehouden om overzeese
handel te kunnen drijven. Zeer opportunistisch.
Er
is een nieuw Europees uitleveringsverdrag in de maak dat de lidstaten
verplicht op verzoek binnen zestig dagen hun eigen onderdanen uit
te leveren. Wat verandert er aan de Nederlandse situatie als dit
verdrag wordt aangenomen?
,,Het
moet allemaal veel sneller, binnen zestig dagen. Belangrijk verschil
is dat de Hoge Raad in dit soort zaken verdwijnt. Daar ben ik niet
rouwig om, want ik heb de Hoge Raad bijna nog nooit betrapt op een
gunstige beslissing voor een opgeëiste persoon. Ook de minister
van Justitie heeft geen stem meer. De Amsterdamse rechtbank gaat
dan over deze zaken oordelen. Dat is een grote verandering waar
ik wel blij om ben.
,,Het
nadeel is dat er een lijst gemaakt wordt van delicten waarvoor uitlevering
gevraagd kan worden. Deze lijst is veelomvattend, maar ook op een
aantal punten voor meerdere uitleg vatbaar. Vanuit het verdedigingsperspectief
biedt dat misschien wel juist openingen. Je kunt je ook net zoals
voorheen beroepen op schendingen van mensenrechtenverdragen.
Samen
met Britta Böhler is Koppe onlangs de advocaat geworden van
prinses Margarita en haar man De Roy van Zuydewijn. Het paar vindt
dat de Nederlandse staat en het koninklijk huis hun privacy ten
onrechte hebben geschonden.
Koppe
en Böhkler hebben namens hun cliënten bij de rechtbank
in Den Haag een verzoek ingediend tot het houden van verhoren, onder
meer van prins Bernhard, de vader van Margarita, Maartje van Weegen
en de directeur van het Kabinet der Koningin.
Het
paar deed ook aangifte tegen voormalig premier Wim Kok en ex-minister
van Binnenlandse Zaken, Klaas de Vries. Zij worden beschuldigd van
valsheid in geschrifte, schending van ambtsgeheim, oplichting en
ambtsdwang.
Het
prinselijk paar had in een eerder stadium het vertrouwen opgezegd
in de advocaten Nicolai en Pen. Enig idee waarom deze advocaten
door het prinselijk paar zijn gedumpt?
,,Geen
commentaar. Ik kan daar heel veel over zeggen, maar ik doe het niet.
Waarom
wilt u hier niets over zeggen?
,,Vroeger
op school zei ik: daarom niet. We hebben onderling afgesproken dat
we niks zouden zeggen over deze zaak. Het spijt me, ik zeg gewoon
helemaal niets. Ik vind het niet in het belang van de zaak om een
reden te geven over mijn zwijgen over het prinselijk paar.
Werkt
dit dan tegen u?
,,Ik
weet niet of dit tegen mij zou werken. Als ik zou zeggen wat de
redenen zijn, dan zou ik inzicht geven. In het belang van de zaak
zeg ik helemaal niks, punt, en dat hoef ik niet te motiveren. Ik
hoef het niet uit te leggen, toch... Ik wist ook niet dat dit gesprek
over Margarita zou gaan, anders had ik 'nee' gezegd.
Dit
interview heeft niet alleen betrekking op deze zaak. Waarom heeft
u deze zaak aangenomen?
,,Omdat
ik denk dat juist wij het juiste kantoor zijn om deze zaak te doen,
uitgerekend wij!
Zou
de affaire Mabel Wisse Smit, die qua manipulatie achter de schermen
veel weg heeft van de affaire Margarita, ook geen zaak voor de rechtbank
zijn?
(lange
stilte) ,,Een zaak kan niet uit zichzelf bij een rechtbank terecht
komen. Een civiele zaak heeft partijen nodig. In de zaak Margarita
is de wederpartij duidelijk, dat is de staat. In de zaak van Wisse
Smit zou ik niet weten wie wie zou moeten dagvaardigen? Haar wordt
geen strafbaar feit verweten, zij zijn geen verdachten.
De
inhoud van de zaak van Mabel heeft op een aantal punten belangrijke
overeenkomsten, er zitten belangrijke kwesties in de Mabel-zaak
die van belang zijn voor de Margarita-zaak. Daarom lijkt het mij
niet verstandig om nu over de Mabelzaak te praten. Ik heb een uitgesproken
opvatting over deze affaire, maar die hou ik voor me.
U
verdedigde samen met Britta Böhler en Stijn Franken de man
die Pim Fortuyn heeft vermoord. Waarom heeft Volkert nooit een politieke
verklaring afgelegd?
,,Ook
daar geef ik geen antwoord op.
In
godsnaam...!
,,Ik
heb als advocaat een geheimhoudingsplicht. Als ik die vraag zou
beantwoorden zou ik die schenden, dat kan gewoon niet.
Nogal
wat mensen vermoeden dat de AIVD wel degelijk op de hoogte is geweest
van Volkert's voornemen om Fortuyn om te leggen, maar hem zijn gang
heeft laten gaan omdat Fortuyn een gevaar was voor de monarchie.
Wat vindt u van deze theorie?
(hele
lange stilte...) ,,In het dossier zitten geen aanwijzingen voor
die stelling.
Verdedigt
u iedereen?
,,Niet
iedereen. Ik denk dat iedere advocaat een verdachte van moord verdedigt.
Sterker nog, de rechter zou het proces stop zetten als er geen advocaat
is. Laat ik een wedervraag stellen; stel dat u advocaat zou zijn,
zou u er moeite mee hebben om Volkert bij te staan?
Daar
geef ik geen antwoord op.... Grapje. Ja, daar zou ik moeite mee
hebben. Er hangt rond deze zaak een enorme beladen sfeer. Zit u
niet met de smet die hieraan kleeft?
,,Nee
hoor, alles behalve. Bij mij stond vanaf de eerste seconde vast
dat we hem moesten bijstaan. Juist deze jongen, juist in die omstandigheden,
heeft recht op alle mogelijke bescherming die hij kan krijgen.
Is
Volkert een goede vriend van u geworden?
,,Daar
geef ik geen antwoord op. Deze zaak is heel fundamenteel geweest
voor de Nederlandse rechtsgang. Uitgerekend hij, met die achtergrond,
met die hele grote verontwaardiging rond de zaak. Er moest voor
gezorgd worden dat er een eerlijke rechtsgang kwam. Uiteindelijk
is dat je primaire taak als advocaat. Zoals ik eerder al zei: de
verdachte moet zo goed als mogelijk tegen de staat beschermd worden.
Wie
verdedigt u niet?
,,Ik
zou Philip de Winter van het Vlaams Blok niet bijstaan. Ik vind
de man en zijn ideeën verwerpelijk.
U
was advocaat van een van de vijf vermeende moslimterroristen die
op basis van informatie van de AIVD begin deze maand werden aangehouden
en vervolgens weer binnen een week werden vrijgelaten wegens gebrek
aan bewijs. De AIVD is geen politie, en heeft geen opsporingsbevoegdheid.
Vindt u dat het OM bij arrestaties of gevangenzetting alleen op
AIVD-informatie mag afgaan?
,,Ik
vind van niet. Ik begrijp dat de AIVD zijn werk moet doen, maar
zijn informatie zou geen basis mogen zijn voor een opsporingsonderzoek.
De rechter heeft gezegd dat het wel mag. Daar heb ik grote problemen
mee omdat de betrouwbaarheid van AIVD-informatie op geen enkele
wijze valt te toetsen. Gelukkig mag het niet als bewijs gebruikt
worden.
Kunt
u toelichten hoe de arrestatie van deze man in zijn werk is gegaan?
,,De
AIVD had informatie over deze vijf jongens en waar ze misschien
mee bezig zouden zijn. Voor de politie was deze informatie aanleiding
om ze te arresteren. Verder had men een rode boodschappentas gevonden
met daarin wat spullen van de Praxis en de Gamma. Daarvan is een
dag later vastgesteld dat je er geen explosieven van kon maken.
Maar als je er iets aan toe zou voegen, viel het niet uit te sluiten
dat je er misschien explosieven mee zou kunnen maken. Zo vaag is
dit geformuleerd. Dat was alles.
,,Dat
men vervolgens tegen de rechter zegt dat er zeer zware verdenkingen
zijn tegen deze jongens is vreemd. De rechtsorde zou in ernstige
mate bedreigd worden en ze moesten absoluut vast blijven zitten.
Het onderzoek was in volle gang, met allerlei beperkingen, zoals
geen contact met de buitenwereld, et cetera.
,,'s
Avonds wordt er tegen de landelijke pers gezegd dat er een aanslag
verijdeld is, waarmee je via de media de rechter-commissaris duidelijk
maakt dat er van alles aan de hand is. Nog geen week later laat
je ze allemaal weer gaan omdat er geen belastende verklaringen zijn.
Dat kan niet! Het is of het een of het ander. Ik heb direct gezegd
dat het verhaal dat naar buiten werd gebracht onzin was. Ik vraag
me af of het een interventie geweest is van het hoogste college,
van de procureur-generaal.
Wat
hield die AIVD-tip in?
,,De
informatie was heel vaag: deze persoon heeft een keer een reis naar
Pakistan gemaakt, van een andere persoon is bekend dat hij een fundamentalist
is, en die heeft een telefoontje gepleegd... Allemaal vage aanwijzingen.
Hoogstwaarschijnlijk ook dit keer afkomstig van een of andere buitenlandse
veiligheidsdienst. De AIVD heeft volstrekt onvoldoende eigen informatie
om daar iets mee te kunnen. Een enorm amateuristisch gedoe.
Er
zijn ook kamervragen gesteld door D66 over de timing van de arrestatie,
een dag voor het kamerdebat over Mabel Wisse Smit Het was heel opvallend
dat uitgerekend die woensdag naar buiten moest komen dat door een
AIVD-tip vijf terroristen waren opgepakt. Toeval, of een bewuste
poging om het geschonden imago van de geheime dienst op te poetsen?
,,Als
D66 daar kamervragen over gesteld heeft, is dit niet zo'n absurde
gedachte. Maar ik ben geneigd te denken dat het toeval is.
Waarom?
(knipt
met zijn vingers) ,,Gut feeling, ehh... De manier waarop het dossier
is opgesteld. Dat moeten ze allemaal in een week tijd gedaan hebben.
Ik sluit het niet uit. Misschien zit ik er naast, maar ik denk het
niet.
De
vijf verdachten werden na een week weer vrij gelaten wegens gebrek
aan bewijs. Hebben ze recht op een schadevergoeding?
,,Als
de zaak wordt geseponeerd wel. Maar volgens justitie loopt het onderzoek
nog door, dus nu nog niet.
Deze
zaak lijkt sterk op twee eerdere zaken waarbij u als advocaat ingeschakeld
werd: betrokkenheid bij de beraming van een aanslag op de Amerikaanse
ambassade in Parijs en het rekruteren van moslimstrijders voor de
Jihad. Ook in deze zaken werden de verdachten wegens gebrek aan
bewijs vrijgesproken. De AIVD-informatie mocht niet worden gebruikt
tijdens de rechtszitting. Denkt u dat het OM en de AIVD hiermee
hebben willen aantonen dat verruiming van de terrorismewetgeving
noodzakelijk is?
,,Bij
de 'Jihadzaak' heb ik dat van tevoren gezegd. Het dossier was zo
volkomen ongefundeerd, zo onzinnig, dat ik me niet kon voorstellen
dat men serieus dacht dat deze zaak voor de rechter gebracht moest
worden. Een kind kon zien dat het niet tot een veroordeling kon
leiden. Toen vermoedde ik al dat er een andere reden moest zijn,
dat men een dubbele agenda had. Misschien was men wel met opzet
uit op vrijspraak, zodat iedereen er schande van zou spreken en
zou roepen om strengere wetgeving. Dat is ook gebeurd. Het rekruteren
voor de Jihad wordt nu strafbaar gesteld evenals samenspanning tot
het plegen van terroristische misdrijven. Wellicht mag binnenkort
zelfs AIVD-informatie als bewijs gebruikt worden. Dat zou helemaal
schandalig zijn.
,,Het
is nog te vroeg om te beweren dat er bij de aanhouding van de vijf
jongens ook sprake is geweest van een dubbele agenda, maar ik sluit
het niet uit.
Marina
Groen
Naar
boven
|