Uit: Ravage #14 van 31 oktober 2003

Nieuw elán in Bolivia?

Na weken van wegblokkades en demonstraties, waarbij meerdere doden vielen, ontvluchtte president Gonzalo Sánchez de Lozada z'n land. De rust is met het aantreden van Carlos Mesa weergekeerd in Bolivia. De vraag is voor hoe lang?

Op 17 oktober ontvluchtte ex-president Gonzalo Sánchez de Lozada, en met hem de ministers van zijn kabinet die een toekomstige veroordeling vanwege medeplichtigheid aan massamoord in het verschiet ligt, het land. Eén van hen, Carlos Sánchez Berzaín, wordt publiekelijk gezien als het brein achter de repressie in Bolivia.

Naarmate de week vorderde, werden de protesten grimmiger en liep het aantal slachtoffers op. Zeker 70 mensen zouden zijn gedood en honderden demonstranten zijn gewond geraakt toen het leger werd ingezet om de demonstraties en wegblokkades uiteen te drijven. Amayará-indianen, cocaboeren, mijnwerkers, leraren, vakbonden en oppositie verenigden zich tenslotte met een doel: het aftreden van de gehate president.

Cocateelt

Ik leerde hem kennen in 1994 toen hij, als minister van Binnenlandse Zaken, verantwoordelijk was voor de ontbinding van een ontwikkelingsproject in het natuurpark Isiboro Sécure, waar de cocateelt illegaal is.

In dit project werkte destijds, naast het Boliviaanse personeel, mijn vriendin alsook een tweetal Peruanen. Zij kozen voor de enige juiste benadering van de problematiek in cocaproducerende gebieden. Samen met de boerenfamilies werken zij aan economische alternatieven zonder van hen te eisen dat ze de cocaplanten uitroeien.

De minister beschuldigde de uitvoerders van het project van 'opruiing', liet het personeel arresteren, stopte hen samen met Evo Morales en andere leiders van de cocaboeren in een cel, en informeerde de pers dat er terroristen uit Nederland en Peru achter de boerenprotesten zaten. Dit verhaal, en de halfslachtige opstelling van onder meer de Nederlandse ambassade in La Paz, moet ooit eens volledig verteld worden.

Het liep, na ongeveer tien dagen, met een sisser af. De in dat jaar geïntroduceerde visie van de cocaboer als vertegenwoordiger van het internationale narcoterrorisme bleef echter als een spook rondwaren en droeg vorige week - oh speling van het lot - bij aan de val van Sánchez Berzaín en zijn president.

Overwinning?

Het is 22 oktober 2003. We zijn op een bijeenkomst van vakbonden en volksbewegingen in Cochabamba. Giordiano, een Argentijnse vertegenwoordiger uit het onderwijs, ziet het aftreden van president Sánchez de Lozada als een derde overwinning van de bevolking op een opgelegd economisch model. En de Argentijnen kunnen het weten: zij stuurden in 2001 in een week tijd vijf presidenten de laan uit!

Giordiano ziet de uitkomsten van de wateroorlog als gevolg van de privatisering in 2000, van de opstanden in februari dit jaar en van recente protesten als gewonnen veldslagen in een algemene oorlog tegen de politiek van het Internationaal Monetair Fonds (IMF).

Veel van de Boliviaanse sprekers zijn minder optimistisch. ,,Wie hebben we nu eigenlijk verslagen? Een regering met fascistische trekjes. We hebben het recht herwonnen om bijeen te komen en in het openbaar te discussiëren. En nu hebben we een reactionair kabinet en een zwakke regering; het is dezelfde chola, maar met andere kleren aan'', zo stellen zij.

Men reageert wantrouwend en afwijzend op het nieuwe democratische elán van Mesa. Sommige vertegenwoordigers van de kersverse president Carlos Mesa worden algemeen beschouwd als behartigers van het gewraakte 'neoliberale' model. Zoals Alvaro Ríos, de minister van Energie, die de spreekbuis zou zijn van buitenlandse oliebedrijven.

Doden

Maar er is ook sprake van zelfkritiek op de solidariteitsbijeenkomst, met name waar het gaat om het getoonde gebrek om, als leiders, richting te geven aan de volksopstand. ,,In La Paz luisterde de bevolking met ongeduld naar dezelfde oude preken van de dirigenten. Wat ze wilden horen was: 'hoe komen we bij de Plaza Murillo' (het centrum van de politieke macht).''

Meerdere sprekers constateren dat de protesten de capaciteit van het leidinggevende kader volledig hebben overruled. ,,Hoeveel doden waren er nodig om de ingeslapen organisaties wakker te schudden?'', zo vraagt men zich af. Desondanks resulteerden de conflicten in een nieuw soort eenheid.

Men is het er over eens dat het behoud van die eenheid de toekomst van het land zal bepalen. ,,Deze regering houdt zolang stand als de volksorganisaties tijd nodig hebben om voorstellen te presenteren over het aardgas, en over een nieuwe politieke basis om het land te leiden'', zegt Gabriël Herbas, lid van de Coordinadora.

Theo Roncken

Meer dan gas

Aanleiding voor de recente betogingen in Bolivia was het plan van de regering van president Gonzalez Sánchez de Lozada om gas te exporteren naar de Verenigde Staten en Mexico via een haven in Chili. De klacht van de indianen en de vakbonden was dat de export kennelijk voorrang krijgt boven de behoeften van de lokale bevolking, die in armoede leeft.

Zij eisten dat de regering de plannen herziet. Maar het protest van de indianen ging niet alleen om gas, maar ook om de door de VS geïnitieerde militaire en justitiële campagne om coca, grondstof voor cocaïne, uit te roeien. Duizenden kleine boeren in Bolivia leven van de cocateelt.

Bolivia (8,6 miljoen inwoners) kent een traditie van succesvolle sociale protesten. In 1998 kwamen duizenden Bolivianen in opstand toen de regering een waterkrachtcentrale in Cochabamba privatiseerde. De nieuwe eigenaar, het Amerikaanse bedrijf Bechtel, verdubbelde onmiddellijk de waterprijzen.

Begin 2000 marcheerden duizenden Bolivianen naar Cochabamba voor een confrontatie met de regering. Ondanks massa-arrestaties, geweld en tientallen doden hielden de betogers stand, en moest de regering de omstreden privatisering terugdraaien. Bechtel eist een schadevergoeding.

 

 

Naar boven