Uit: Ravage #13 van 10 oktober 2003

Een ander verzet is mogelijk

Alsof ze erom smeken. De nieuwe politieke bestuurders zorgen in ieder geval voor een opleving van verzet. Zaterdag 20 september demonstreerde links Nederland tegen het rechtse beleid van Balkenende en zijn politieke vrienden. Maar ook kritiek op dit verzet is als scoren voor open goal.

De sfeer was geweldig tijdens de demonstratie tegen het rechtse beleid van de regering Balkenende. Er kwam geen einde aan de stoet mensen die van de Dam naar het Museumplein trok. Met uitzondering van de demonstraties rond de explosieve situatie in het Midden-Oosten (Irak, Palestina) van de afgelopen twee jaar, was het de grootste demonstratie sinds jaren. De schattingen lopen uiteen van twaalfduizend, tot zelfs dertigduizend betogers.

Op het Museumplein informeerden vele demonstranten zich bij de kraampjes van uiteenlopende organisaties: van Noppes, Legalize, Autonoom Centrum tot PvdA. Ook waren er debatten, presentaties, bands en politieke rappers. In tenten discussieerden "witte illegalen" over mogelijkheden voor een verblijfsvergunning en de sociale strijd die daarvoor gevoerd moet worden.

In een andere tent werd er op initiatief van de LSVB gedebatteerd over de toekomst van het Hoger Onderwijs, waar D66-kamerlid Boris van der Ham weggehoond werd. Daarnaast hadden Milieudefensie, de SP en GroenLinks een aparte tent, door henzelf geregeld en waarvoor ruimte was vrij gemaakt.

Blamage

De sambaband en andere betogers gingen te water in de vijver van het Museumplein. Er werd volop genoten van het mooie weer, het bier en de muziek. Een vrouw liep naakt zeven rondjes door de vijver, om het signaal af te geven dat ze wordt 'uitgekleed' door het kabinet. Een politieke klaagmuur en het grasveld waren een prima alternatief voor wie wilde ontsnappen aan dit gebeuren. Sommigen spraken zelfs van een "happening".

Maar daar waar de organisatoren, deelnemers en sommige media in superlatieven spraken, verliep lang niet alles zo goed en sfeervol. Op de Dam waren de sprekers op het podium afkomstig van de belangrijkste parlementaire oppositiepartijen en de FNV. Dit was een blamage. De retoriek speelde hoogtij en het wordt eens tijd dat deze partijen op zijn minst minder zichtbaar zijn in het platform.

De dominantie van de partijen was nog groter dan de stoutste voorspellingen. Die dominantie is niet nodig. Er lopen genoeg mensen rond, binnen maatschappelijke organisaties bijvoorbeeld, die goed en bondig kunnen uitleggen waarom het kabinet en zijn beleid klote zijn.

Waarom waren er geen bijstandmoeders op het podium? Waarom geen illegaal of een andere vluchteling? Of de student, werkloze, woningzoekende, havenarbeider, melketier en de burger die wel direct slachtoffer is van de bezuinigingen, in plaats van de parlementariër die als taak heeft zoveel mogelijk stemmers achter zich te krijgen?

Beweging

Het gaat platform Keer het Tij, initiatiefnemer van het protest, erom een "beweging op te bouwen". Op zich een prima idee. Een beweging is echter geen anonieme massa die luistert en afhankelijk is van politieke leiders, af en toe juicht naar een spreker, om vervolgens plichtmatig een rondje binnenstad te lopen met spandoeken in de hand. De rol die de mensen en vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties en diverse actiegroepen spelen, is te marginaal binnen dit platform.

Wat dat betreft kan er veel beter gewerkt worden aan de diverse thema's en zelfs werkgroepen in of buiten het platform, zoals de "witte illegalen" en studenten. Het platform van "witte illegalen" bestaat al langer en verbindt zich met Keer het Tij. Meer openheid naar buiten en de presentatie van alternatieven via deze netwerken en betere facilitering ervan, is noodzakelijk als deze beweging iets wil bereiken. Op het thema van huisvesting bijvoorbeeld is veel mogelijk, maar landelijke en plaatselijke initiatieven hiertoe moeten nog genomen worden.

Die groepen of netwerken kunnen alternatieven voor bezuinigingen en het beleid in het algemeen, maar wellicht zelfs voor de 'vrije markt' en de staat, naar buiten toe uitdragen, ook tijdens Keer het Tij manifestaties en demonstraties. Met de conferentie van Keer het Tij in november 2002, werd een voorzichtig begin gemaakt met de uitwerking van deelthema's, maar echte inhoud ontbrak toen. Met de komst van de nieuwe regering lijkt massa voorrang te hebben op inhoud. Hierdoor ligt er nog een enorm gat tussen wens en werkelijkheid.

Alternatieven

De weg die Keer het Tij nu inslaat is die van de opzet van lokale comité's. Met een actiedag op 18 december, probeert het platform verzet tegen landelijk beleid op lokaal niveau te bevorderen. Hoe dit zich ontwikkelt, zal verschillen per stad en dorp. De kans is groot dat ook veel lokale initiatieven door de plaatselijke politieke partijen gedomineerd zullen worden. Maar er liggen echter ook mogelijkheden voor groepen om een ander verzet, het verzet van de alternatieven onder de aandacht te brengen.

Het naar voren brengen en praktiseren van alternatieven voor de huidige economie gebeurt sowieso te weinig. Dat is feitelijk dé zwakheid van 'de beweging', zoals ook bijvoorbeeld Ernst Naber in 'Keer de leegheid van links' (zie: www.eurodusnie.nl) betoogt. Het uitwerken van decentrale netwerken buiten de staat en 'vrije markt' om, is een van de manieren waarop een beweging zich duurzaam kan ontwikkelen. Hoewel wel landelijk op kleinschalig niveau initiatieven en ideeën bestaan zijn deze veel te onzichtbaar.

Diverse groepen hebben de demonstratie van 20 september overigens wel aangegrepen om alternatieve ideeën naar voren te brengen, maar dit was al met al nog redelijk beperkt. Ook was er een redelijk (voor Nederlandse begrippen) blok van anarchisten in de demonstratie. Dit blok was helaas een cliché van zichzelf, met zwartrode syndicalistische vlaggen en een ontoegankelijk spandoek ('Stop Bak Ellende. Vuur en Vlammen voor elke Staat').

Hoewel een effectieve strategie voor bepaalde bewust gekozen acties en verfrissend in het licht van de rest van de Keer het Tij demonstratie, die gedomineerd werd door politieke partijen, een toegankelijk alternatief straalde dit blok van anarchisten nauwelijks uit.

Behalve politieke samba en het ludieke radical cheerleading, was er dus weinig 'nieuws' aan de demonstratie, in vergelijking bijvoorbeeld met eerdere tijden van "linkse opleving". Zo behoorden bijvoorbeeld groen en roze radicalisme ook tot de grootste afwezigen.

Perspectief

De demonstratie was ook nog eens volkomen "wit". Behalve "witte illegalen" en een paar kleine migrantenorganisaties, waren "de allochtonen" afwezig en nergens te bekennen. Dit terwijl zij in een racistische troonrede de schuld krijgen van het gebrek aan "cohesie" in "de samenleving" en terwijl zij zich in het verzet tegen de oorlogen in Irak en Palestina, en tegen politiegeweld in Amsterdam wel duidelijk manifesteerden.

Een teken aan de wand dat Keer het Tij er niet in is geslaagd het protest tegen rechts in thematische zin en qua mobilisatie te verbreden van de bezuinigingen, naar bredere thema's die met rechts geassocieerd kunnen worden, zoals oorlog en neoliberale globalisering. Sociaal-economische zekerheid staat vooralsnog voorop en typerend genoeg blijven alternatieven voor het huidige stelsel buiten beeld, op een enkel protestbord na.

Afgezien van enkele nieuwe en aanvullende elementen, was de demonstratie vooral een herhaling van zetten. De thema's die naar voren kwamen, beperkten zich tot geld, sociale zekerheid en gezondheidszorg. Waar was het antimilitarisme, ecologie, globalisering, consuminderen? Organisaties en individuen hoeven geen lid van "Keer het Tij" te zijn om alternatieve ideeën aan te presenteren en het publiek een ander, meer do-it-yourself en solidair perspectief te bieden. Niets doen tijdens manifestaties als deze, werkt isolatie slechts in de hand.

Robin van Stokrom

Naar boven