6 juni 2012

Cosmopolis is weer eens een ouderwets goede Cronenberg. De film tekent de grimmige ondergang van een beursspeculant, met een briljante Robert Pattinson in de hoofdrol.

De Canadese regisseur David Cronenberg (1943) werd bekend met horrorfilms. Het grimmige en verontrustende Cosmopolis roept herinneringen op aan de beklemming van zijn vroegere werk. De afgelopen tien jaar echter maakte hij psychologische drama's. Zijn nieuwste film daarentegen lijkt weer op een 'echte' Cronenberg. Dat komt vooral omdat hij voor de eerste keer sinds Existenz (1999) zelf het scenario schreef, gebaseerd op het gelijknamige boek van Don DeLillo uit 2003.

Cosmopolis gaat over de waarschijnlijk laatste dag van 28-jarige miljardair Eric Packer (Robert Pattinson). Gezeten in een gigantische witte limousine is de man onderweg naar zijn kapper. De lange rit via 47th Street in New York verloopt tergend langzaam. Er is sprake van oponthoud in het verkeer, onder meer veroorzaakt door een bezoek van de president, een gewelddadige anarchistische betoging en een zelfverbranding. En Packer wordt ook nog eens getaart.

Het kan Packer allemaal niets schelen. Als een vorst gezeten in zijn wagen en van alle gemakken voorzien, is hij druk doende zijn immense rijkdom op de beurs te verkwanselen. Alsof hij hunkert naar zijn ondergang. Tijdens de rit krijgt hij ook nog eens bezoek van allerlei medewerkers en zijn ongrijpbare echtgenote. De paar keer dat hij onderweg zijn wagen verlaat om te eten, oogt hij onzeker en paranoïde. In feite zit hij vastgeketend in zijn limousine.

Het is een favoriet thema van Cronenberg, de vergroeiing van de mens met technologie. Dat die technologie de ondergang van de mensheid kan inluiden, ziet de regisseur als iets positiefs. Zo beleven de personages in zijn meesterwerk Crash (1996) intens seksueel genot aan auto-ongelukken. Cosmopolis heeft dezelfde ontregelende logica en creëert een vergelijkbare futuristische ambiance. Cronenberg weet de beperkte ruimte van de limousine inventief te benutten. Met de flikkerende beeldschermen en ronde vormen lijkt het voertuig op een levend organisme.

Cosmopolis bevat veel tekst, veelal raadselachtige zinnen met dubbelzinnige betekenissen. Wie zich daarin niet kan verdiepen, zal het een praatfilm vinden. Cronenberg volgt het gelijknamige boek van DonLillo nauwgezet, dat profetisch wordt genoemd omdat het barsten van de internet-bubbel in 2000, vergelijkbaar met de beurscrash van 2008, erin wordt beschreven. Ze worden de meesters van het universum genoemd, de beursspeculanten en bankiers die de financiële meltdown veroorzaakten, en eigenlijk nog steeds veroorzaken. Cronenberg heeft een fascinerend tijdsbeeld gecreëerd van de laatste fase van het stervende kapitalisme.

De ondergang van deze Packer's van de wereld moet een nieuw begin inluiden. De decadentie en de tomeloze hebzucht van de rijken zal uiteindelijk leiden tot hun val. De verhulde boodschap van Cosmopolis heeft een marxistische lading, en dat in een Amerikaanse film. Hoe de fans van tieneridool Robert Pattinson tegen de acteur zullen aankijken, is een intrigerende vraag. Pattinson is ronduit briljant als Packer, hij speelt de Howard Hughes van deze tijd. Het bodemloze isolement van de rijkaard is huiveringwekkend verbeeld.

Paul Giamatti, evenzeer huiveringwekkend overtuigend als een verbitterde ex-medewerker van Packer, zorgt ervoor dat het slotakkoord van Cosmopolis over komt als een wrange onontkoombaarheid. Deze geladen ontmoeting bevat veel zwarte humor, waar de film vol mee zit. De humor maakt het ondergaan van Cosmopolis dragelijk. Eigenlijk is de rit van deze verwarde miljardair een vrolijke tocht naar diens ondergang.

Ulrik van Tongeren

Cosmopolis (Entertainment One Benelux, 2012), vanaf 7 juni in de bioscopen.

● Meer filmrecensies uit 2012

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Geef je mening:

Home