5 mei 2012

Play van regisseur Ruben Östlund is gebaseerd op een waar gebeurd verhaal over een groep allochtonen die autochtonen op straat afpersen. Een beklemmende en ongemakkelijke film over de Zweedse multiculturele samenleving.

Twee groepjes jongeren van rond de elf jaar treffen elkaar in een winkelcentrum van Göteborg. Zogenaamd om de tijd te vragen spreken de zwarten de witte jongens aan. Er ontspint zich een gesprek over een gestolen mobieltje. Op speelse en terloopse wijze worden de witten gegijzeld. Met z'n vijven zijn de zwarten niet alleen in de meerderheid,
maar ook meer streetwise in vergelijking met de drie nogal brave en wereldvreemde witte jongens.

Het is een ongelijke strijd. De zwarte jongens spelen een geraffineerd spel van intimidatie, zonder direct geweld toe te passen. Er is eerder sprake van doordacht psychisch geweld. De dreiging van fysiek geweld hangt overigens onmiskenbaar boven de film. Het lijkt een ingestudeerd spel waarbij de een dreigt en de ander sust. Alles is erop gericht om de witten van hun waardevolle bezittingen te beroven.

Play heeft in Zweden veel beroering teweeg gebracht. De film zou zwart-witte stereotypen bevestigen. Feit is dat men ook in Zweden worstelt met de multiculturele samenleving, waar politici de angst tegen immigranten aanwakkeren. De film zou volgens de critici een bijdrage leveren aan de voedingsbodem van dergelijke vreemdelingenhaat.

Toch kan Play onmogelijk racistisch genoemd worden. De film is bedoeld als discussiebijdrage, over beladen thema's als vooroordelen, groepsdwang en de kloof tussen arm en rijk in de verzorgingsstaat. Regisseur Östlund toont wel degelijk een bestaande sociale realiteit, en doet dat op een ongemakkelijke en verontrustende wijze. Hij filmt de handeling namelijk vanaf flinke afstand met een stil staande camera, alsof het de opname van een beveiligingscamera betreft. Soms gebeuren er dingen buiten beeld, wat de beklemmende sfeer vergroot.

Play heeft door deze afstandelijke filmstijl wel iets weg van een documentaire, maar herinnert ons door de kille aanpak vooral aan sommige films van de Oostenrijkse regisseur Michael Haneke, met name diens Funny Games. Östlund is een regisseur die graag ongemakkelijke films maakt die vragen oproepen, zoals hij eerder met zijn film Involuntary (2008) aantoonde, waar groepsdwang eveneens een centrale rol inneemt.

Omdat Play zo klinisch en afstandelijk is, levert het geen meeslepende kijkervaring op. Het is eerder een prikkelend discussiestuk dat vragen oproept omtrent vooroordelen en de sociale werkelijkheid. Toch blijft de kijker de volledige twee uur dat de film duurt voortdurend in de rats zitten over het lot van de witte jongens. Hopend dat ze gered zullen worden door omstanders, wat niet gebeurt. Omstanders grijpen zelden in, ook dat is een realiteit.

Ulrik van Tongeren

Play (Eye, 2011), nu in de bioscopen.

● Meer filmrecensies uit 2012

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Geef je mening:

Home